درباره‌ى مناسبات روسيه با كشورهاى اسلامى
۱۳۸۵ خرداد ۲۹, دوشنبه
اگر چه روسيه يك كشور اسلامى نيست، اما مناسبات آن با كشورهاى اسلامى و همسايگان مسلمانش، از حساسيت خاصى برخوردار مى‌باشد، بويژه اگر جنگ در چچن را در نظر بگيريم. ازبكستان، تاجيكستان، آذربايجان، قزاقستان، قرقيزستان و تركمنستان در گذشته به جمهورى‌هاى آسياى ميانه‌ى اتحاد شوروى تعلق داشتند. اين نگرانى كه مسلمانان افراطى مى‌توانند از يكى از اين جمهورى‌ها به داخل خاك روسيه نفوذ كنند، همواره براى اين كشور وجود داشته است.
جنگ چچن به روشنى نشان داد كه افزون بر انگيزه‌هاى تروريستى و ملى، دين نيز مى‌تواند به عنوان شاخصى براى هويت‌بخشى و يا مرزبندى، در اينگونه منازعات نقش مهمى ايفا كند. از همين رو، ولاديمير پوتين رييس‌جمهورى روسيه در موضعگيرى‌هاى رسمى خود همواره براى ايجاد مناسبات حسنه با مسلمانان كشور خود نيز تلاش مى‌كند.
تاريخ مسلمانان در اتحادشوروى سابق، با سياست ملى استالين پيوند تنگاتنگ دارد. در جنگ‌هاى داخلى پس از انقلاب اكتبر سال ۱۹۱۷ ، تنها تاتارهاى ولگا و آس‌ها در جبهه‌ى بلشويك‌ها مى‌جنگيدند و باشقيرها، آذرى‌ها، قزاق‌ها و تقريبا تمام اقوام قفقاز در جبهه‌ى مقابل بودند. استالين بعدها ده‌ها پيكره‌ى خودمختار در اين مناطق ايجاد كرد تا بتواند از تفرقه‌ى مردم آنجا بهره‌بردارى كند. بعدها در جريان جنگ جهانى دوم، صدهاهزار نفر از مردم اين منطقه را به اتهام همكارى با ارتش آلمان كوچاندند. از ميان آنان، ده‌ها هزار نفر در سيبرى جان باختند.
در زمان گورباچف، مسلمانان شوروى تا حدودى از حقوق خود برخوردار شدند. با فروپاشى اتحاد شوروى، بسيارى از جمهورى‌هاى آسياى ميانه فرصت را مغتنم شمردند و كشورهاى داراى حاكميت مستقل ايجاد كردند. اما در اكثر اين كشورها، كادرهاى سابق حزب كمونيست شوروى قدرت را به دست گرفتند و به ديكتاتور‌هاى تازه تبديل شدند. در اين كشورها «رؤساى جمهورى مادام‌العمر» وجود دارد. در اكثر اين جمهورى‌ها نيروهاى اپوزيسيون به شدت سركوب مى‌شوند.
در بعضى از جمهورى‌هاى تازه تاسيس مانند ازبكستان، معمولا خواسته‌هاى عادلانه‌ى مردم را با اين بهانه سركوب مى‌كنند كه آنان را مسلمانان بنيادگرا وانمود مى‌سازند. همين امر گرايش‌هاى افراطى در ميان مسلمانان را دامن مى‌زند. در جريان منازعه بر سر كاريكاتورهاى محمد، جمهورى‌هاى مسلمان‌نشين اين منطقه عموما آرام بودند و اين امر براى منافع روسيه از اهميت زيادى برخوردار است.
روسيه كشورى است مسيحى و ارتدوكس، اما بيست ميليون مسلمان در آن زندگى مى‌كنند. بنابراين اين كشور نمى‌تواند به اين اقليت چشمگير بى‌توجه بماند و وضعيت آن را ناديده بگيرد. سياست حسن همجوارى روسيه با همسايگان مسلمانش مانند تركيه، ايران، آذربايجان و قزاقستان را بايد در همين چارچوب فهميد. اين امر اخيرا در كنفرانس «سازمان همكارى شانگهاى» نيز يكبار ديگر مورد تاكيد قرار گرفت.