دکتر منگول بیات/ شرکت زنان در جنبش مشروطه حرکت فمینیستی نبود!
۱۳۸۵ مرداد ۲۴, سه‌شنبه
ا بویژه در زمینه زنان و انقلاب مشروطیت پاسخ داده است.
دویچه‌وله: خانم دکتر بیات، شما بعنوان یکی از محققان تاریخ و بخصوص تاریخ مشروطیت، نقش زنان را در این جنبش چطور ارزیابی می‌کنید، آیا می‌توانیم کلا از نقشی بعنوان نقش زنان نام ببریم؟
دکتر بیات: نقش زنان از آن زمان شروع شد، بخصوص در دوره مجلس دوم که زنان ایرانی فعالانه در تظاهرات عمومی، در طرفداری از مشروطیت شرکت کردند. این موضوع بویژه در زمانی اتفاق افتاد که روسیه نیز از در دشمنی با مشروطه‌خواهان برآمد. اما من نمی‌توانم بگویم که این شروع جنبش فمینیستی در ایران بود، چون تعداد زنانی که در این دوره در این حرکت شرکت کردند، بسیار اندک بود و اصلا ما نمی‌توانیم بگوییم جنبش زنان بود. اما از این نظر که این اولین بار بود، زنان همراه مردان در یک جنبش مهم مثل جنبش مشروطیت ایران شرکت می‌کردند، در یک جنبش ملی در تمام کشور، این موضوع بسیار با اهمیت بود. اما از نظر فمینیسم و دفاع از حقوق زنان هنوز جنبشی پیدا نشده بود. برای نمونه این زنان حق رفتن به مدرسه مانند مردان را می‌خواستند. فقط تعداد کمی از آن ها، می‌توانیم بگوییم مثلا ۱۲ـ۱۰ نفر خواست حق رای در انتخابات را مطرح کردند که باید گفت این خواسته‌ها اصلا نه پشتیبانی داشت و نه به جایی رسید و نتیجه داد. در خود مجلس نیز مشروطه‌خواهان از این امر ترسیده بودند که زنان خواستار حقوقی بیش از لزوم برای آنوقت بشوند که با تفسیر علماء جنبش را از میان ببرد.
دویچه‌وله: شرکت زنان در این جنبش به چه صورتی بود، یعنی به چه شکل‌هایی عملی گشت؟
دکتر بیات: زنان انجمن‌های خود را تشکیل دادند و در این انجمن‌ها فعال بودند. ده تا دوازده انجمن مختلف زنان در این مدت بوجود آمده بود و این انجمن‌ها کمک می‌کردند مثلا به دفاع از حق مدرسه رفتن و آموزش برای زنان یا نوشتن مقالات در روزنامه‌ها ولی بیشتر وقت‌شان در کمک به مردان مشروطه‌خواه بود، بخصوص در مجلس.
دویچه‌وله: آیا می‌توان گفت که با پشتیبانی این زنان بود که برخی از مبارزین راه مشروطیت توانستند پیش بروند؟
دکتر بیات: بعضی‌ها این موضوع را می‌گویند، اما من به آن اعتقاد ندارم. اعتقاد من این است که زنان توانستند صدایشان را به گوش برسانند، چون مردان مشروطه خواه از آنها پشتیبانی کردند. نه برعکس. برای همین است که می‌گویم این حرکت زنان، جنبش فمینیستی به معنای کلی آن نبود.
دویچه‌وله: آیا می‌توانیم بگوییم که شرکت بسیار محدود زنان در انقلاب مشروطیت بااینحال پایه‌ای بود برای فعالیت‌های حق‌طلبانه بعدی زنان؟
دکتر بیات: بله، درست است.
دویچه‌وله: و این به چه شکل ادامه پیدا کرد؟
دکتر بیات: به این صورت که... مثلا در دوره استبداد صغیر، وقتی محمدعلی شاه مجلس را به توپ بست و خیلی از مشروطه‌خواهان به زندان افتادند یا کشته شدند و یا مجبور شدند به خارج بروند، به تبعید، جنگی هم که جنگ محلی بود میان مشروطه‌خواهان و ارتش شاهنشاهی در گرفت و عده‌ای از زنها، شاید ۱۰ـ ۱۲نفر لباس مردانه پوشیدند و همراه با مشروطه‌خواهان جنگیدند و کشته هم شدند. یا مثلا جواهراتشان را فروختند و کمک مالی به مشروطه‌خواهان کردند.
دویچه‌وله: من می‌خواستم در همین مورد از شما بپرسم که مسئله فروختن طلا و جواهرات زنان چه بود؟
دکتر بیات: بازرگانان بزرگ به جنبش کمک مالی می‌دادند و زنان مبارز این عقیده را داشتند که انجمن‌های زنان نیز باید به جنبش کمک مالی بکنند. این است که طلا و جواهراتشان را فروختند تا بتوانند خودشان، از طرف زنان، کمک مالی به مشروطه خواهان بدهند. مدارک تاریخی موجود در رابطه با دوران مشروطیت بخوبی نشان می‌دهند چقدر آنان فداکاری کردند، هم از نظر مالی و هم جانی.
دویچه‌وله: خانم بیات شما به مسئله روزنامه اشاره کردید و مجلاتی که بهرحال زنان در آنها می‌نوشتند...
دکتر بیات: بله، این نوشته‌ها بیشتر اوقات به شکل نامه به دبیر روزنامه بود، اما زنان، بدون آنکه اسمشان را آشکار کنند و تحت نام دیگری، مقالاتی درباره زنان و حقوق زنان می‌نوشتند، درباره نظر زنان و نظر انجمن‌های زنان درباره مشروطیت.
دویچه وله: سوالی هم درباره کارهای خود شما، چه کتاب‌هایی از شما تا بحال در این زمینه منتشر شده‌اند؟
دکتر بیات: بله، کتاب مذهب و سیاست در دوره قاجار، کتاب دیگری، مشروطیت در دوره مجلس اول و در حال حاضر هم جلد دوم کتاب مشروطیت در دوره مجلس دوم را تکمیل می‌کنم.
دویچه وله: این کتاب‌ها به چه زبانی نوشته شده‌اند؟
دکتر بیات: همه به انگلیسی.
دویچه وله: آیا کتاب‌های شما به فارسی هم ترجمه شده‌اند؟
دکتر بیات: فکر نمی‌کنم.
دویچه وله: خانم دکتر بیات با سپاس از شما.