دکتر ناهید توسلی/ زنان و مطبوعات از مشروطیت تا امروز

ان، از دوران مشروطیت تا به امروز اختصاص داد.

دکتر توسلی در گفتگویی با رادیوی دویچه وله در مورد انتخاب موضوع سخنرانی خود گفت: "اینجا من موضوعی که انتخاب کردم مطبوعات و روزنامه‌نگاری زنان در ایران بود. بعد از شرح کوچکی از دوران مشروطیت و از سال ۱۲۹۹ به بعد که انقلاب مشروطه اتفاق افتاد و جامعه ایران با آزادی آشنا شد و فهمید که چیزی هم بنام آزادی وجود دارد، به این مسئله پرداختم که در همانموقع زنانی بودند، زنان روشنفکری بودند که اینها کارهای مطبوعاتی می‌کردند. یعنی احساس کردند که می‌توانند با نوشتن وارد حوزه دفاع از حقوق‌شان بشوند. این‌کار، می‌دانید که در ابتدا در مشروطه با تاسیس یکی دو مدرسه «ناموس»، «صدریه» که در شاهپور و سنگلج بود و بعد در دیگر نقاط تهران اتفاق افتاد."

خانم دکتر توسلی ضمن اشاره‌ای مختصر به تاریخ و شرکت زنان در عرصه‌های مبارزه در این دوره ادامه داد: "در طول مشروطه، همانطور که می‌دانید، زنان فعالیت‌های زیادی کردند، از جمله اینکه زیر چادر و چاقچورشان اسلحه گرفتند و رفتند برای مبارزه، که عکس این در روزنامه «حبل‌المتین» همانموقع چاپ شده. و یا موضوع دیگر هم اینکه قرار بود در آنزمان بانک از دولت خارجی ۳۰ کرور تومان قرض بگیرد که زنها مخالفت کردند و با فروش هدایا و گوشواره، النگو و گردنبند و این چیزها و سرمایه‌گذاری در بانک نگذاشتند این استقراض صورت بگیرد و یا جریان تنباکو که می‌دانید چطور برای الغای آن مبارزه شد و زنان نیز در آن شرکت داشتند. علاوه براینها زنان اساسا هر وقتی که فرصت شده حضور فعال خودشان را در حوزه‌های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و حتا سیاسی آنموقع نشان می‌دادند. منتها خوب بهرحال وقفه‌ها وافت ‌و خیرهایی در این جریان پیش آمد."

خانم توسلی به سخنرانی خود در کنفرانس ایرانشناسی در رابطه با مطبوعات زنان اشاره کرد و گفت: " من یک تقسیم‌بندی‌های کردم در فاصله مشروطیت تا کودتای ۱۲۹۹ و از کودتای ۱۲۹۹ تا ۱۳۲۰ که رضاشاه برسر کار آمد و از ۱۳۲۰ هم تا ۱۳۵۷ که محمدرضاشاه قدرت را بدست داشت. به دوران محمدرضا شاه یکبار از ۱۳۲۰ تا ۱۳۲۲ اشاره کردم که کودتای ۲۸ مرداد اتفاق افتاد و بعد دوباره از ۱۳۳۲ تا ۱۳۴۲ که شاه به زنها حق رای داد. تا آنموقع ما مطبوعات زنانه زیادی داشتیم و از سال ۴۲ به بعد هم باز ما ۵ نشریه داشتیم، از جمله زن روز و اطلاعات بانوان و غیره. بعد در سال ۵۷ که انقلاب شد و زمانی بود که جامعه ایران با آزادیخواهی آشنا شد. یعنی با واژه آزادیخواهی و با مفهوم آزادیخواهی در انقلاب. این آزادیخواهی به‌اصطلاح تعمیم پیدا کرد به زنان ایران. آنها هم احساس کردند که دیگر می‌خواهند آزاد زندگی کنند واز حق و حقوق انسانی‌ای که داشتند و ازشان دریغ شده بود بهره مند شوند. در میان مطبوعات ۵۷ بدینسو و تا سال ۶۰ ما یکسری مطبوعاتی داشتیم که زنانه بودند وتعداد آنان بسیار زیاد بودند، ۱۶- ۱۵ تایی می‌شدند و بیشترش وابسته به جمعیت‌های زنان، مجامع زنان و زنان مبارز بود. یعنی همه جور نشریه‌ای را شامل می‌شدند، دینی، اسلامی،‌ چپ و راست. از سال ۶۰ که جنگ شد و وضعیت کشور تا حدی بهم خورد، زنان با شرکت در جبهه‌ها و کمک به مردها حضور موثر خودشان را، حضور زن‌ـ مادرانه‌‌شان را نشان دادند و در همان دوران هم باز ما مجله‌هایی داشتیم که یکی‌شان بزبان انگلیسی درمی‌آمد بنام «محجوبه» و دیگری متعلق به رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی در اسلام آباد به زبان اردو درمی‌آمد و «الطاهره» بود که متعلق به بنیاد اندیشه اسلامی و زیر نظر وزارت ارشاد بود و به عربی درمی‌آمد و چندین مجله دیگر. بعد از اتمام جنگ باز زنها شروع کردند به پایه‌گذاری نهادهای گوناگون برای احقاق حق خود و یافتن راه حلی برای مشکلاتشان و انعکاس آنان. در ایندوره هم باز ما نشریات زیادی به نشریات قبلی‌مان اضافه شد. البته نشریات قبلی مدام افت و خیز داشتند و کم و زیاد می‌شدند."

دکتر توسلی ضمن برشمردن بخش‌هایی از وقایع این دوران و اشاره به رویدادهای بعد از سال ۶۸ تا ۷۶ ، ادامه داد: " از سال ۷۶ به دلیل وضعیت اصلاحات که در جامعه پیش آمد زنان اتوریته و همچنین علاقه بیشتری پیدا کردند و امکان فعال شدنشان در همه حوزه‌ها از جمله مطبوعات بسیار زیاد شد. این بود که در آن دوران ۲۴ نشریه از سال ۷۶ به اینسو به نشریاتی که از قبل فعال بودند، اضافه شد. این نشریات اکثر مدیر مسئولانشان زن بودند، یعنی هم در حوزه زنان فعال بودند و هم در حوزه‌های دیگر. مثل خود من که صاحب امتیاز و مدیر مسئول و سردبیر مجله ادبی‌ـ فرهنگی هنری «نافه» هستم،‌ ولی در حوزه ادب، فرهنگ و هنر و همه اینها کار می‌کنم و در حوزه فرهنگ هم در رابطه با مسایل زنان در مجله‌‌مان مطلب داریم. البته من در کنفرانس گفتم که از سال ۷۶ به بعد NGOهای بسیار زیادی در رابطه با حقوق و آزادی زنان تاسیس شد که خود این NGOها نشریات درونی و بولتن‌های داخلی خودشان را داشتند که اینها را هم ما بردیم در حوزه مطبوعات."

خانم توسلی در ادامه سخنرانی خود در کنفرانس مطالعات ایرانشناسی اشاره دیگری داشت به روزنامه‌نگاری زنان در خبرگزاری‌ها و منابع اطلاع‌رسانی‌ چون «ایلنا»،‌ «ایسنا»‌،‌ «ایرنا»،‌ «ایپنا»‌، «مهر»‌، «ميراث فرهنگی» و چندین منبع اطلاع‌رسانی دیگر. در پایان دکتر توسلی به مسئله وبلاگ‌ نویسی زنان اشاره کرد و از سایت‌هایی یاد کرد که خانمها آنان را مدیریت می‌کنند و در مورد مسایل زنان و یا مسایل ادبی‌ـ فرهنگی‌ـ هنری دیگر در آنها مطلب می‌نویسند.