دیپلمات‌های ناپدید شده ایرانی در لبنان: پرونده‌ای ۲۷ ساله
۱۳۸۷ بهمن ۱۱, جمعه
پنجم جولای سال ۱۹۸۲ محسن موسوی، تقی رستگار مقدم، کاظم اخوان و احمد متوسلیان در خودرویی با شماره‌ی دیپلماتیک و در حالیکه توسط نیروهای امنیتی لبنان همراهی می‌شدند از سوریه و از طریق مرز شمالی لبنان وارد این کشور شده و اندکی بعد در منطقه برباره توسط ایست بازرسی شبه‌نظامیان قوات لبنان دستگیر شدند.
از آن زمان تاکنون دیگر اثری از آنها یافت نشده و گمانه‌زنی‌های زیادی در مورد سرنوشت آنها مطرح شد. گروهی معتقدند این چهار دیپلمات چند روز پس از دستگیری اعدام شدند. گروه دیگری بر این باور هستند که قوات لبنان آنها را تحویل اسراییل داده است.
این پرونده ظرف بیست و هفت سال گذشته به دلیل بسیاری از حساسیت‌ها و مشکلات موجود با دقت کافی پیگیری نشد. با زندانی شدن سمیر جعجع در سال ۱۹۹۱ عملا روند تحقیقات در این زمینه با مشکلاتی مواجه شد و سپس ایلی حبیقه، وزیر لبنانی به عنوان دومین فردی که اطلاعات دقیقی در مورد این پرونده داشت در سال ۲۰۰۲ ترور شد تا سرنخ‌های این موضوع از دید همه پنهان شود.
تبادل اسرا و اطلاعات میان حزب‌الله و اسراییل
با خاتمه جنگ تابستان ۲۰۰۶ میان اسراییل و حزب‌الله، میانجی آلمانی فعالیت خود را برای تبادل اسرا و اجساد میان دو طرف آغاز کرد. حزب‌الله لبنان اعلام کرد که در این عملیات تبادل باید موضوع چهار دیپلمات ایرانی نیز گنجانده شود. در مقابل اسراییل خواستار دریافت اطلاعاتی از رون آراد خلبان مفقود خود در لبنان شد که در سال ۱۹۸۶ هواپیمایش در لبنان سقوط کرده و ناپدید شده بود.
روند مذاکرات عملا در تابستان ۲۰۰۸ به نتیجه رسید و اسراییل در مقابل دریافت اطلاعاتی از آراد و همچنین پیکر دو سرباز خود که در اختیار حزب‌الله بود، تمامی اسرا و اجساد لبنانی را تحویل حزب‌الله داده و گزارشی نیز در مورد سرنوشت چهار دیپلمات ایرانی ارائه کرد.
سید حسن نصرالله دبیرکل حزب‌الله در آن زمان اظهار داشت که گزارش اسراییل در این زمینه نیاز به بررسی‌هایی داشته و در زمان مناسب محتوای آن را به اطلاع مردم می‌رساند.
اسراییل در مورد دیپلمات‌ها چه گفته است؟
دبیرکل حزب‌الله در سخنانی که پنجشنبه شب ایراد کرد، گفت: «زمانی که اسراییل گزارش خود در مورد سرنوشت چهار دیپلمات ایرانی را ارائه کرد، جشنی ملی در لبنان به خاطر آزادی اسرا برقرار بود و ما نخواستیم با طرح این موضوع، جشن را خدشه‌دار کنیم».
وی افزود: «اکنون زمان فاش کردن محتویات این گزارش فرا رسیده است. اسراییل در این گزارش هرگونه اطلاع خود در مورد سرنوشت دیپلمات‌ها را تکذیب کرده و گفته است که حزب قوات لبنان آنها را تحویل اسراییل نداده است».
سید حسن نصرالله گفت: «در این زمینه نمی‌توان به گزارش اسراییل استناد کرد چرا که بارها پیش از این اسراییل امری را تکذیب کرده و بعد مشخص شده خلاف آن صحت دارد. اکنون این فرضیه مطرح است که آیا این دیپلمات‌ها کشته شده‌اند و اگر پاسخ مثبت است، در کجا دفن شده‌اند؟ آیا نزد اسراییل هستند و اسراییل از ارائه اطلاعات واقعی خودداری می‌کند؟ یا اینکه به احتمال بسیار ضعیف هنوز نزد حزب قوات لبنان اسیر هستند».
وی در سخنان خود از دولت لبنان خواست تا موضوع را به شکل رسمی پیگیری کند و افزود: «با توجه به گزارش اسراییل و تحقیقاتی که تاکنون به عمل آمده است می‌توان گفت که این تنها حزب قوات لبنان به رهبری سمیر جعجع است که می‌تواند پرده از معمای این دیپلمات‌ها برداشته و به روشن شدن سرنوشت آنها کمک کند».
نصرالله در پایان گفت: «مطرح کردن این موضوع در شرایط کنونی هیچ هدف سیاسی ندارد و ما این موضوع را تنها با در نظر گرفتن اهداف انسان‌دوستانه مطرح کردیم».
اظهارنظر دولت لبنان
دولت لبنان بلافاصله پس از اظهارات نصرالله با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد: «فواد سنیوره نخست‌وزیر لبنان در ماه سپتامبر گذشته با ارسال نامه‌ای به بان کی مون دبیرکل سازمان ملل خواستار پیگیری موضوع دیپلمات‌های ایرانی توسط وی شد و دولت در این زمینه کوتاهی نکرده است».
واکنش حزب قوات لبنان
آنتوان زهرا، نماینده حزب قوات لبنان در پارلمان در اولین واکنش این حزب به سخنان نصرالله گفت: «ما برای پرسش دبیرکل حزب‌الله احترام قائلیم ولی درست نیست که رفتارهای ایلی حبیقه به ما نسبت داده شود. در حزب قوات لبنان درگیری‌های خونینی رخ داد و در نهایت حزب به دو دسته تقسیم شدند و موضوع دیپلمات‌های ایرانی به ما ارتباطی ندارد».
وی افزود: «ایران و حزب‌الله به خوبی از سرنوشت دیپلمات‌ها آگاهی دارند ولی اکنون با باز کردن این پرونده قصد دارند امتیازهای انتخاباتی به دست آورده و از محبوبیت قوات لبنان بکاهند. در هر حال دولت ایران باید رسما از دولت لبنان درخواست پیگیری موضوع را بکند و یک حزب نمی‌تواند از طرف دولت چنین درخواستی را مطرح کند».
اندکی بعد سمیر جعجع رهبر حزب قوات لبنان نیز کنفرانسی مطبوعاتی برای پاسخگویی تشکیل داده و گفت: «سید حسن نصرالله دبیرکل حزب‌الله تمام فجایع و سختی‌های جنگ داخلی لبنان را به موضوع چهار دیپلمات ایرانی منحصر کرد، زیرا وی نماینده شرعی آیت‌الله خامنه‌ای در لبنان است و باقی امور برایش اهمیتی ندارد».
جعجع افزود: «اگر خواستار باز کردن پرونده‌های جنگ داخلی هستند ما مانعی نداریم و پاسخ آنها را به همین شکل می‌دهیم. آیا ما نمی‌توانیم این سوال را مطرح کنیم که چه کسی سفرای آمریکا و فرانسه در لبنان و وابسته نظامی فرانسه در بیروت را به قتل رساند؟ سخنان دبیرکل حزب‌الله در آستانه انتخابات پارلمانی لبنان چیزی جز جنگ انتخاباتی علیه قوات لبنان نبود».
وی در خصوص موضوع دیپلمات‌ها گفت: «۱۹ سال پس از خاتمه جنگ داخلی و ۲۷ سال پس از حادثه ناپدید شدن دیپلمات‌های ایرانی و پس تغییر و تحولات زیاد در میان مسئولین، اگر سید حسن نصرالله موضوع را از طریق دستگاه‌های امنیتی و دولت لبنان پیگیری می‌کرد برای ما قابل درک بود، ولی اتهام‌زنی به قوات لبنان در آستانه انتخابات قابل فهم است ولی قابل پذیرش نیست».
سمیر جعجع فاش کرد: « در سال ۲۰۰۶ در حاشیه یکی از جلسات گفتگوهای ملی لبنان، نبیه بری رییس کنونی مجلس نزد من آمد و گفت که این اواخر موضوع دیپلمات‌های ایرانی بار دیگر مطرح شده است. بری گفت هنگامی که در سال ۱۹۸۲ به همراه جنبلاط و بشیر جمیل عضو کمیته نجات ملی بوده از جمیل پرسیده که چه کسی غیر از ما از سرنوشت دیپلمات‌های ایرانی خبر دارد و جمیل نیز در پاسخ گفته بود همه اطلاعاتی دارند. بری همچنین به من گفت که حقیقت ماجرا را می‌داند».
وی در پایان گفت: «من آماده هستم در صورت تشکیل کمیته‌ای برای پیگیری این امر، اطلاعات اندک خود را در اختیار این کمیته قرار دهم ولی اگر هدف از طرح موضوع اتهام‌زنی باشد با این امر موافقت نخواهم کرد. در نهایت من اطلاعاتی در این زمینه ندارم چرا که من در سال ۱۹۸۲ و زمان ناپدید شدن دیپلمات‌های ایرانی فرمانده جبهه شمالی بودم و این موضوع در حیطه اختیارات دستگاه امنیتی حزب قوات لبنان در آن زمان بود».
بدین ترتیب به‌نظر می‌رسد که لبنان ظرف روزهای آینده شاهد درگیری‌های لفظی زیادی در مورد موضوع دیپلمات‌های ایرانی باشد و این پرونده شاهد پیچیدگی‌‌های بیشتری شود.
برخی تحلیلگران لبنانی می‌گویند پرونده دیپلمات‌های ایرانی مانند پرونده ناپدید شدن امام موسی صدر رهبر ایرانی‌تبار شیعیان لبنان با اهمال ایران به عنوان طرف اصلی و صاحب حق این پرونده روبرو شده و ملاحظات فراوانی در نحوه پیگیری این پرونده‌ها وجود دارد و طرف اسراییلی نیز به نحوی موضوع دیپلمات‌ها را در گرو روشن شدن سرنوشت خلبان مفقود شده خود می‌داند که بدین ترتیب و با توجه به گذشت زمانی طولانی از این حوادث، پیش‌بینی خاصی در مورد چگونگی روشن شدن آن نمی‌توان ارائه کرد.
علی مهتدی
گزارشگر دویچه‌وله در بیروت