رؤیای انجمن قلم آلمان: جوانتر شدن!
۱۳۸۶ اردیبهشت ۲۵, سه‌شنبه
"شاعران در سرزمین من، پیامبرانند!" این جمله را شادروان احمد شاملو، شاعر بزرگ ایران در اواخر سالهای دهه هشتاد قرن پیش، در سخنرانی‌ای که در شهر ارلانگن در جنوب آلمان برای او ترتیب داده بودند، ادا کرد. وقتی وارد سالن برگزاری نشست سالانهی انجمن قلم آلمان) ۱۰ تا ۱۳ ماه مه ۲۰۰۷) در لوکزامبورگ شدم، بی‌اختیار به یاد این جمله افتادم: موافق تعبیر شاملو، حدود ۱۰۰ تن از" پیامبران" آلمانی در آن سالن که در طبقه‌ی دوم دیر دیرسال نوی‌مونستر Neumünster واقع بود، گرد هم آمده بودند. با وجود این، جو در آن دیر که از قرن هفده تا به حال سرپا ایستاده و اکنون به مرکز فرهنگی مدرنی تبدیل شده است، چندان روحانی نمی‌نمود. در یک کلام: حال و هوای حاکم برجلسه "آلمانی" بود: خشک، رسمی، منظم و با هاله‌ای از صمیمیت و دوستی. به ویژه نظم جلسه، مسحورکننده بود. هنوز آخرین جمله‌ی پیشنهاد یا تقاضایی فرموله نشده بود که مطلب، کتبی و کامل بین شرکت‌کنندگان پخش می‌شد.
یکی دیگر از ویژگی‌های این نشست، میانگین بالای سن اغلب نویسندگان حاضر در جلسه بود که احتمالا می‌توانستند آخرین بازماندگان جنبش معترضین سالهای ۱۹۶۸ آلمان باشند. یکی از طنزنویسان حاضر در این گردهمآیی که تازه از مرز پنجاه سالگی گذشته بود، به طعنه گفت: "من بعد از این هر سال در نشست پن شرکت خواهم کرد. چون در میان این خردمندان سپید موی، سخت احساس تین ایجری می‌کنم!"
این طنز پر معنا همچنین می‌توانست انتقادی به هیئت اجرایی انجمن قلم تلقی شود که تا به حال کمتر به مسئله‌ی جلب "اعضا‌ی جوان" توجه کرده است. رییس این انجمن، یوهانو شتراسر Johano Strasserکه از سال ۲۰۰۲ به این سمت برگزیده شده و این دوره نیز به عنوان تنها کاندیدا، با اکثریت آرا دوباره انتخاب شد، خود به این کمبود اشاره کرد و در سخنرانی‌اش یادآور شد که در دوره‌ی دو ساله‌ی آتی می‌کوشد، "ترکیب هیئت اجرایی را جوانتر کند." شتراسر که ۶۸ سال دارد، افزود: «برای نویسندگان جوان، برخلاف نسل من، این امر بدیهی نیست که دست به فعالیت‌های سیاسی ـ فرهنگی بزنند.» در این گردهمآیی که با عنوان "اروپا، رؤیا یا واقعیت" بر گزار می‌شد، ویلفرید شولر Wilfried Schoeller منقد ادبی و پرفسور رشته‌ی ادبیات قرن بیستم نیز دوباره به عنوان دبیر اول انجمن قلم برگزیده شد.
گزارش کمیته‌ی "نویسندگان در زندان"
ارائه گزارش سالانه در باره‌ی وضعیت نویسندگان زیر فشار در سراسر جهان، یکی از برنامه‌های تغییرناپذیر نشست‌های انجمن است. این گزارش از سوی دکتر کارین کلارک، مسئول کمیته‌ی "نویسندگان در زندان" این انجمن خوانده شد. کمیته‌ی "نویسندگان در زندان" در ۱۴۴ مرکز انجمن قلم در سراسر جهان، ۶۳ شعبه دارد. موافق این گزارش، در سال ۲۰۰۶ ، ۴۷ نویسنده کشته و ۱۸ تن ناپدید شده اند. شمار دستگیری‌ها به ۱۹۶ مورد رسیده است. همچنین ۴ نویسنده و روزنامه‌نگار "دزدیده " شده‌اند و به ۸۱ تن حمله شده است.
برخلاف سالهای پیش، نام ایران در گزارش امسال کمیته، تنها یک بار برده شده است؛ آن هم در رابطه با "خبر خوش" آزادی ناصر زرافشان، مترجم و وکیلی که در سال ۲۰۰۲ به پنج سال زندان محکوم شده بود. زرافشان چند ماه پیش از پایان محکومیتش از زندان اوین آزاد شد. در گزارش کتبی این کمیته، نام سیامک پورزند به عنوان منقد فیلم و روزنامه‌نگار نیز آمده که به دلیل "به خطر انداختن امنیت کشور" به ۱۱ سال زندان محکوم شده است. او پس از چند بار اقامت در بیمارستان به طور موقتی آزاد شده است، ولی اجازه خروج از کشور را ندارد.
کارین کلارک در گزارش خود یادآور شد که شکل و شیوه‌ی تعقیب نویسندگان و روزنامه‌نگاران در جهان دگرگون شده است. هرچند که هدف این شیوه‌های نوین، همچنان محدود کردن بیشتر و مؤثرتر حق آزادی بیان است. این تجاوز به آزادی کلام، هم از سوی دولت‌ها و هم از جانب جناح‌های رقیب که درگیر نبرد قدرت هستند، صورت می‌گیرد. این نیروها بیشتر از گروه‌های شبه نظامی، پلیس مخفی و دسته‌های مافیایی ترکیب شده‌اند. برای مقابله با این شیوه‌های جدید، کنفرانس چهار روزه‌ی کمیته‌ی "نویسندگان در زندان" که در ماه مارس ۲۰۰۶ در استانبول برگزار شد، تصمیم گرفت "در کنار پشتیبانی از نویسندگانی که جانشان در خطر است، اکثر فعالیت‌های خود را در جهت بررسی پیش‌زمینه‌های این فشارها تنظیم کند".
همدستی Yahoo با پلیس چین
چین در کنار ایران و کوبا، از کشورهایی است که نشر اینترنتی افکار آزادی‌خواهانه را خطری جدی برای دولت و حکومت خود، می‌داند. از این رو پلیس امنیتی این کشور بسیاری از نویسندگانی که در اینترنت می نویسند، دستگیر و به سالها حبس محکوم کرده‌است. بنا بر گزارش کمیته "نویسندگان در زندان" انجمن قلم، شی تائو، شاعر و روزنامه نگار چینی، در سال ۲۰۰۴ به خاطر نوشتن مقاله‌ای در اینترنت، دستگیر و به ده سال زندان محکوم شد. پلیس چین توانست با پشتیبانی فعال شرکت خدمات اینترنتی یاهو (Yahoo) ، شعبه‌ی هنگ کنگ، پس از بازرسی کامپیوتر شخصی او ثابت کند که شی تائو به نشر آن مقاله دست زده است. دفتر مرکزی یاهو در برابر اعتراضات روشنفکران چین، اعلام کرد که این شرکت به عنوان تشکیلاتی جهانی مجبور است به شعبه‌های خود در کشورهای مختلف دستور دهد که قوانین ملی آن‌ها را رعایت کنند. به این ترتیب یاهوی هنگ کنگ، در نقش همدست حکومت غیردموکراتیک چین عمل کرده است.
تفتیش مخفیانه‌ی رایانه‌ها از راه آن لاین
مضمون یکی از قطعنامه‌هایی که در این نشست سالانه مطرح شد، نیز به مسئله‌ی کاربرد رسانه‌های مدرن در محدودساختن آزادی‌های فردی و اجتماعی می‌پردازد. مخاطب این قطعنامه نه سران نظام بسته‌‌‌ی چین، بلکه مجلس دموکراتیک آلمان فدرال به خاطر طرح‌های وزیر کشورش، ولفگانگ شویبله (Wolfgang Schäuble) است. او چندی پیش درخواستی ارائه داد که بر مبنای آن پلیس جزایی و امنیتی آلمان از نظر قانونی اجازه داشته باشد، از طریق آن لاین، داده‌های کامپیوتری "مظنونین" را به طور مخفیانه بازرسی کند. در این قطعنامه آمده است: شویبله تنها مایل نیست "از گفتگوهای تلفنی ما سر در بیاورد، بلکه می‌خواهد همچنین از اطلاعاتی که روی دیسک سخت رایانه‌های ما نقش گرفته، استفاده سوء ببرد. کلیدواژه‌ی این عملیات ‘تفتیش مخفیانه‌ی رایانه‌ها از راه آن لاین‘ است. به این ترتیب مراجع رسمی دولتی می‌توانند ... به تحقیق‌های روزنامه‌نگاران، نوشته‌های وکلا و مطالب بکر محققان... دست یابند، آن‌هم بدون اطلاع آن‌ها." در پایان این قطعنامه "نویسندگان و روزنامه‌نگارانی که در لوکزانبورگ، در قلب اروپا گرد آمده‌اند" اعلام کردند که "از دولت انتظار دارند، اصل حاکمیت بر اساس قانون را حفظ کند." این قطعنامه با اکثریت آرا شرکت‌کنندگان در این نشست به تصویب رسید.
شاید بتوان تصویب قطعنامه‌هایی از این دست را به مثابه‌ی ادای وظیفه‌ی "پیامبرانه"ی نویسندگان در دنیای کنونی دانست.