رشد يك نوع ويژه گياه قهوه در جنگلهاى اتيوپى

نگل‌هاى خود را از دست داده و تنها ۴ درصد از مساحت كل اين كشور پوشيده از جنگل است.

اگر به دنبال موطن قهوه ميگرديد، بايد به كشور اتيوپى سفر كنيد، آنهم به كوهها و جنگلهاى جنوب غربى منطقه Kaffa . امروزه هنوز هم گياه قهوه بصورت وحشى در جنگلهاى انبوه اين منطقه ميرويد. متخصصان علم گياهشناسى ۳ تا ۴ هزار گونه متفاوت از اين گياه را تا كنون شناسائى كرده اند. تقريبآ تمامى ۱۰ ميليارد بوته قهوه موجود در سراسر جهان، از گياهانى منشا گرفته اند كه در قرن يازدهم ميلادى از اتيوپى به اقصى نقاط جهان راه يافتند. به همين نسبت هم، اساس ژنتيكى انواع قهوه بسيار محدود ميباشد و اين امر،عواقبى هم به دنبال دارد. بيماريهاى ويژه گياه قهوه، هر ساله ضررهاى مالى عظيمى را باعث ميگردند. پيش از همه، بايد از بيمارى قارچى زنگ قهوه نام برد. اين قارچ، در كشور اتيوپى نيز يافت ميشود اما، با كمال تعجب بايد گفت كه، قارچ مزبور اثرى بر قهوه وحشى ندارد.

به گفته مانفرد دنيش از مركز پژوهشهاى عمرانى در بن:" اين نوع زنگ قهوه در اتيوپى گياهان را نابود نكرده و محصولات را از بين نميبرد بلكه، گياه قهوه و قارچ مزبور ميتوانند، با يكديگر زندگى كرده و با هم كنار بيايند."

انواع وحشى قهوه توانائيهاى بيشترى را در خود نهفته دارند، براى مثال در جنگلهاى اتيوپى، برخى از گونه هاى قهوه، دوره هاى خشكسالى را بخوبى تحمل ميكنند و بعضى، بصورت طبيعى حاوى مقدار كمترى ماده كافئين ميباشند. تا كنون تنها مقدار اندكى از اين گوناگونى مورد پژوهش قرار گرفته است. زيرا تحقيق در مورد گياه قهوه، كار ساده اى نيست. گياهان ديگر را ميتوان در به اصطلاح بانكهاى ژنتيكى براى مدتهاى طولانى نگهدارى كرد. دانه گياهان اغلب در يخچالهاى بزرگ براى سالهاى متمادى، توانائى رشد و نمو خود را حفظ ميكنند.

اما به گفته دنيش:" در مورد قهوه، اينكار با يك مسئله روبروست. بذر قهوه پس از مدت تقريبآ ۳ ماه، توانائى جوانه زدن را از دست ميدهد. به اين ترتيب، بذرهاى قهوه را نميتوان بسادگى در يك بانك ژنتيكى گرد آورده و از آنها در يخچال نگهدارى كرد. به همين دليل هم، امروزه انواع گياه قهوه در مزارع ويژه تحقيقاتى، نگهدارى ميشوند."

بدين ترتيب كه بذر انواع گوناگون قهوه در جنگل جمع آورى شده و سپس تحت شرايط كنترل شده شديد، مكررا كشت ميشوند. بجاى نگهدارى بذر قهوه، بايد محققان براى نگهدارى گياه قهوه تلاش كنند اما، اين تنها يك راه حل اجباريست. بهتر از همه اين است كه گياه قهوه، در محل رشد طبيعى خود، يعنى جنگل مورد مطالعه قرار گيرد.

بايد تذكر دهيم كه در اتيوپى، مزارع كشت قهوه موجود نيستند. مردم اين كشور، قهوه را در جنگل جمع آورى ميكنند، يا بذر آنرا در باغچه هاى كوچك خانه هاى خود ميكارند. به اين ترتيب قهوه، يك منبع درآمد جانبى براى آنها به حساب ميآيد. با اين وجود، جنگلها روز بروز بيشتر نابود ميشوند، زيرا محصولات مزارع، دست كم در فاصله زمانى كوتاه بهره بيشترى را بدست ميدهند.

مركز پژوهشهاى عمرانى بن به دهقانان كمك ميكند تا قهوه وحشى خود را بصورت هدفمند، به عنوان يك قهوه ويژه، به بازار ارائه كنند. قصد، اين است كه، جنگل و قهوه، هر دو مشتركآ مورد حفاظت قرار گيرند.

نگين كروئى