رونق اوراق بهادار اسلامى در بازارهاى پولى جهان

در پاكستان اوراق بهادار اسلامى را دولت عرضه مى كند. در چارچوب اين برنامه اوراق بهادارى با مجموع ارزش ۳۰۰ تا ۵۰۰ ميليون دلار در اختيار علاقمندان قرار مى گيرد. در عربستان سعودى ابتكار فروش اوراق بهادار اسلامى را بانك اسلامى به دست دارد كه مركز آن در شهر جده است.

روزنامه تايمز مالى به نقل از يك مشاور آلمانى امورمالى نوشت: ”خريد و فروش اوراق بهادار منطبق با قوانين اسلامى، اخيرا جذابيت زيادى يافته است. در سال ۲۰۰۴ حجم معاملات در اين عرصه به ۵ ميليارد دلار رسيد، در حالى كه در سال هاى گذشته اين رقم بسيار پائين تر بود”. كارشناسان، سرمايه اى را كه اكنون بانك هاى اسلامى در سطح جهان در اختيار دارند حدود ۲۵۰ ميليارد دلار تخمين مى زنند.

ممنوعيت پرداخت و دريافت بهره در قوانين اسلام، بسيارى از مسلمانان معتقد را هنگام معامله با بانك هاى معمولى با مشكل روبرو مى سازد، زيرا دريافت و پرداخت بهره اساس كار اين بانك ها را تشكيل مى دهد. اين مشكل، هم هنگام خريد اوراق بهادارى كه بهره به آن ها تعلق مى گيرد پيش مى آيد و هم هنگام دريافت وام براى خريد خانه و ساختمان. به گزارش تايمز مالى، نه تنها مسلمانان ثروتمند و معتقد كشورهاى عربى، بلكه آلمانى ها، فرانسوى ها و انگليسى هاى مسلمان نيز، خريداران بالقوه اوراق بهادار بانك هاى اسلامى محسوب مى شوند.

نقش تعيين كننده ثروتمندان مسلمان در بازار پول سبب شده است كه علاوه بر بانك هاى اسلامى، برخى از بانك هاى اروپائى نيز، بخش ويژه اى براى سرمايه گذارى و پس انداز مبتنى بر مقررات اسلامى ايجاد كنند. دويچه بانك و گروه سيتى بانك از جمله اين موسسات مالى هستند. رشته امور مالى اسلامى اكنون برنامه هاى گسترده اى از سهام سرمايه گذارى تا اوراق بهادار و معاملات ارزى را در بر مى گيرد. اما اوراق بهادار اسلامى در اين ميان مهمترين نقش را ايفا مى كنند. زمان متوسط اين اوراق بهادار پنج سال است. خريداران اين اوراق، به جاى دريافت بهره، اجاره ساختمان ها و ماشين آلاتى را دريافت مى كنند كه سرمايه در آن ها به كار افتاده است. در اسلام، اين نوع مشاركت در سود نظير مشاركت سرمايه گذار در درآمد واحدهاى اقتصادى مجاز است.

سرمايه گذارى در اوراق بهادار اسلامى، به مسلمانان محدود نمى شود و غير مسلمانان نيز مى توانند در آن شركت داشته باشند. به اين دليل، مثلا، استفاده از اين روش مى تواند براى آن گروه از موسسات مالى آلمانى جذابيت داشته باشد كه بخش قابل توجهى از دارائى هاى خود را روى ساختمان هاى مسكونى و تجارى سرمايه گذارى كرده اند. يك مشاور امور مالى آلمانى كه از مقررات اسلامى آگاهى دارد مى گويد: ” با توجه به اين كه از نيمه سال ۲۰۰۵ ميلادى به بهره سپرده ها در بانك هاى سويس نيز ماليات بسته خواهد شد، بسيارى از صاحبان اروپائى حساب هاى پس انداز، اكنون در جست و جوى بديلى هستند كه بتواند سپرده هاى آن ها را از ماليات دولتى معاف كند. اوراق بهادار اسلامى، با توجه به اين كه بهره به آن ها تعلق نمى گيرد، مى تواند گزينش تازه اى براى اين گروه باشد”.

با توجه به همين پيش زمينه ها، ايالت زاكسن آنهالت آلمان در سال گذشته صد ميليون يورو اوراق بهادار اسلامى روانه بازار كرد. خريداران اين اوراق، به جاى دريافت بهره، در درآمد موسساتى شريك مى شوند كه با استفاده از سپرده آن ها به راه افتاده است. هدف مسئولات ايالت آن بود كه بتوانند توجه سرمايه گذاران كشورهاى عربى را به سوى طرح هاى خود جلب كنند.

در ماه مارس گذشته نخستين اوراق بهادار عربستان سعودى به بازار عرضه شد و در اكتبر همين سال ايالت ساراواك مالزى ۳۵۰ ميليون دلار اوراق بهادار اسلامى روانه بازار كرد. اما بزرگترين طرح در اين زمينه عرضه يك ميليارد دلار اوراق بهادار براى گسترش فرودگاه دوبى در نوامبر سال گذشته بود كه گروه سيتىبانك و يك گروه بانكى ديگر آلمان نيز در آن مشاركت داشتند.