ریم بنا، صدای رنج و درد فلسطینی‌ها
۱۳۸۶ شهریور ۵, دوشنبه
ریم بنا در سال ۱۹۶۶ در شهر ناصره به دنیا آمده و در اواخر دهه هشتاد میلادی در بین مردم فلسطین سر زبانها افتاد، البته نه به خاطر خواندن ترانه‌های پاپ، بلكه اجرای دوباره ترانه‌های قدیمی و محبوب كودكان كه داشت به دست فراموشی سپرده می‌شد.
او با این قدمش سبب شد كه بسیاری از این ترانه‌ها زنده گردند و دوباره از خانه‌ها به گوش برسند. در دهه نود میلادی ریم بنا چند آلبوم پاپ منتشر كرد، از جمله مجموعه‌ای به اسم «رویا» كه در سال ۱۹۹۳ به انتشار رسید و یكی از ترانه‌های آن كه با خود آلبوم هم اسم است، به عنوان ترانه شماره یك از رادیو مونته كارلو پخش شد.
البته سبك كارهای ریم بنا در طول سالها تغییر كرده و قطعات آخرین آلبومهایی كه از این خواننده فلسطینی تحت عنوان «آینه روح من» و «فصلهای نیلگون» منتشر گردیده‌اند، تركیبی هستند از اشعار معاصر فلسطین و ترانه‌های قدیمی و اصیل فلسطین كه در قالبی مدرن و با تنظیم‌هایی جذاب و نو ارائه شده‌اند.
شماری از ترانه‌های این آلبومها، به ویژه آلبوم «آینه روح من»، الهام گرفته از ترانه‌های فولكلور فلسطینی است و مانند اكثر ترانه‌های این آلبوم اثر مشترك ریم بنا و شوهر اوكرایینی او لئونید آلكسیئنکو است.
موسیقی، ابزاری برای بیان موجودیت فرهنگی
ریم بنا، موسیقی را وسیله‌ای مهم برای بیان موجودیت فرهنگی می‌داند و بخشی از فعالیتش را به این اختصاص داده كه شعرها و سروده‌های قدیمی فلسطینی را جمع آوری كند و برای حفظ و زنده نگه داشتن آنها ملودیهایی بسازد كه رنگ آمیزی مدرنی دارند، اما حال و هوای موسیقی سنتی و بومی فلسطین در آنها به خوبی محسوس است.
او خود می‌گوید: «من دوست ندارم كه كارم را به سبكی خاص محدود كنند. دوست دارم كه در عرصه موسیقی آزادانه عمل كنم و قطعه‌ای را بسازم كه خودم آن را حس می‌كنم و از درونم می‌جوشد. ساخته‌های من و شوهرم می‌توانند الهام گرفته از ملودیهای فولكلور فلسطین باشند، اما ما ترانه‌های فولكلور نمی‌سازیم، بلكه ساخته‌های ما به موسیقی پاپ عربی و یا شرقی نزدیكتر است.»
آشنایی ریم بنا با لئونید آلكسیئنكو برمی‌گردد به دهه هشتاد میلادی، زمانی كه هر دوی آنها در دانشسرای عالی موسیقی در مسكو درس می‌خواندند. این دو هنرمند كه در سال ۱۹۹۱ با هم ازدواج كردند، سالهاست كه با سه فرزند خود در میان فلسطینیان زندگی می‌كنند و فعالیتهایشان را بیش از همه در همین مناطق متمركز كرده‌اند.
ریم بنا دراین بار می‌گوید: «من به همراه شوهرم لئونید، تمامی آلبوم‌هایمان را در یك استودیوی خیلی معمولی در شهر ناصره ضبط و تهیه می‌كنیم. من دوست ندارم كه ترانه‌ها و قطعاتم را در یك استودیوی اسراییلی ضبط كنم، سوای اینكه هزینه چنین كاری هم خیلی سنگین است. من می‌كوشم با ترانه‌هایم برای مردم دنیا تعریف كنم كه مردم فلسطین چه رنج و سختی‌هایی را تحمل می‌كنند.»
آغاز همکاری با نوازندگان و هنرمندان اروپایی
همانطور كه اشاره شد، ریم بنا اگر چه بیش از ده سال است كه در فلسطین ستاره‌ای بزرگ محسوب می‌شود، اما آشنایی اروپاییها با این خواننده محبوب به سه چهار سال پیش برمی‌گردد و بانی این آشنایی هم Kari Bremnes یكی از خوانندگان معروف زن در نروژ است كه چند سال پیش در حین اقامتش در اسراییل به كارهای ریم بنا برخورد و او را بطور غیرمنتظره برای حضور در یك پروژه به اسلو پایتخت نروژ دعوت كرد.
در سال ۲۰۰۳ آلبومی علیه جنگ و خونریزی منتشر شد تحت عنوان «ترانه‌های لالایی محور شرارت» كه در واقع پیامی بود به جرج دبلیو بوش رییس جمهور آمریكا . این آلبوم دربرگیرنده قطعاتی است كه چند خواننده زن از عراق، ایران، فلسطین و خود نروژ اجرا كرده‌اند. ریم بنا یكی از خوانندگان این آلبوم بود.
سفر ریم بنا و شوهرش به نروژ فرصتی مناسب را فراهم آورد كه این ستاره فلسطینی علاوه بر شركت در این پروژه ضدجنگ، با تهیه كنندگان و موزیسین‌های نروژی آشنا شده و و آخرین ساخته‌هایش را با كمك یك شركت نروژی و همچنین با همكاری نوازنده‌های برجسته این كشور، در قالب آلبومی به اسم «آینه روح من» ارائه دهد.
ریم بنا در ترانه‌هایش بیش از همه از رنج و درد مردم فلسطین می‌خواند و می‌كوشد كه زندگی روزمره فلسطینیان را در قالب شعر و موسیقی بگنجاند، و از آنجایی كه سایه قهر و خشونت و سركوبی بر منظقه حاكم است، طبیعی است كه شماری از ترانه‌های این خواننده مضمونی سیاسی اجتماعی دارند.
آلبومی که ریم بنا به همراهی هنریک کویچ، گیتاریست دانمارکی تحت عنوان «این داستان من نبود» در اوایل سال جاری میلادی به انتشار رساند نیز کاملا سیاسی است و ترانه‌های آن انتقادیست به نیروهای اسراییلی که مناطق فلسطینی‌نشین را تحت اشغال دارند و هم به نیروهای تندرو و افراطگرای اسلامی در خود مناطق خودگردان.
ریم بنا علیرغم به مشكلات و موانع متعددی كه بر سر راه هنرمندان وجود دارد، در تلاش حفظ میراث فرهنگی فلسطینیان است، هم از طریق ساختن ترانه و هم از طریق اجرای برنامه. او خود دراین‌باره می‌گوید: «من در ناصره زندگی می‌كنم كه از سال ۱۹۴۸ تحت اشغال اسراییل قرار دارد. من در شهرها و روستاهای عرب نشین این منطقه كنسرت اجرا می‌كنم، اما اكثر برنامه‌هایم را در شهرهای فلسطینی‌نشین برگزار كردم، چون رام الله، نابلس، جنین كه البته رسیدن به این شهرها هم كار ساده‌ای نیست، چون باید از پاسگاههای مختلف بگذرم. گاهی ناگزیرم كه ساعتها صبر كنم و شاید، به نتیجه هم نرسم. در این موارد گیتارم و دست بچه‌هایم را می‌گیرم و سعی می‌كنم كه از طریق راههای آسفالت نشده به مقصد برسم.»
آلبومی که در این روزها از ریم بنا تحت عنوان «فصلهای نیلگون» روانه بازار شده، دربرگیرنده ترانه‌های عاشقانه فلسطینی است که حال و هوای موسیقی سول و گاهی هم رگه‌هایی از راک و بلوز در آن به‌خوبی حس می‌شود.
شهرام احدی