"زمیننشینی" در فرهنگ سیاسی جمهوری اسلامی
غربیها بیشتر روی صندلی مینشینند. شرقیها با نشستن روی زمین آشناتر هستند. این ویژگی در فرهنگ سیاسی کنونی در ایران نیز جاری است؛ فرهنگی که پرهیز از مبل و صندلی را به عنوان نماد سادهزیستی، یک ارزش میداند.
تصور نشستن مقامهای حکومتی کشورهای صنعتی بر روی زمین در حالی که در مورد مسائل سیاسی روز بحث میکنند، تصویر غریبی را در ذهن تداعی میکند. اما دیدن چنین تصویری در ایران نه تنها مغایرتی با فرهنگ سیاسی ندارد، که حتی ارزش هم تلقی میشود.
در عرصههای گوناگون شهرداری و کشورداری در ایران تصاویر فراوانی از نشستن دستاندرکاران بر روی زمین وجود دارد؛ از زندگی خصوصی سیاستمداران تا عرصههای نیمهرسمی و رسمی کاریشان. اما دلیل اصرار بر زمیننشینی در فرهنگ سیاسی جمهوری اسلامی چیست؟
این رفتار میتواند به دلیل کمبود جا یا نبود صندلی باشد. گاه حتی خاک و شن هم مانع از نشستن با لباس رسمی روی زمین نمیشوند. این تصویر دستاندکاران شهرداری تهران را در حاشیه بازدید از یکی از پروژههای عمرانی پایتخت نشان میدهد.
نشستن روی زمین گاه برگرفته از فرهنگ مسجدی و هیئتی است. در فرهنگ مذهبی ایران کفش و فرش هم رابطه چندان دوستانهای با یکدیگر ندارند.
نشستن روی زمین در برابر فردی دیگر میتواند القاکنندهی رابطه رئیس و مرئوسی، مراد و مریدی یا ادای احترام باشد.
گاهی هم حضور در مکانهای خاص ایجاب میکند که افراد روی زمین بنشینند. تصویر: دیدار محمد باقر قالیباف، شهردار تهران، با آیتالله موسوی جزایری، امام جمعه اهواز.
جالبتر اما شرایطی است که در آن در مکانی رسمی یا کاری صندلی وجود داشته باشد، اما حاضران همنشینی روی زمین را بر نشستن روی صندلی ترجیح بدهند. چنین تصویری در رایزنیهای نمایندگان مجلس شورای اسلامی مکرر دیده میشود.
واقعیت این است که گوشهای از فرهنگ ایرانی نشستن روی زمین را بهعنوان نماد "تجملگریزی" و "سادهزیستی" یک ارزش تلقی میکند. ظاهرا این مهمترین عامل اصرار بر "زمیننشینی" در میان برخی از مقامات سیاسی و مذهبی در این کشور است.
دیدار با رهبر جمهوری اسلامی از جمله مراسمی است که حاضران در آن عموما روی زمین مینشینند. این ویژگی بهعنوان نماد "سادهزیستی" رهبر جمهوری اسلامی همواره برجسته میشود.
در میان سیاستمداران و دستاندرکاران محافظهکار ایران کم نیستند چهرههایی که نشستن مخالفان فکری خود بر روی مبل را بهعنوان نماد "کاخنشینی" و یک ضدارزش قلمداد میکنند.
در هر حال نحوه نشستن روی صندلی یا زمین - صرف نظر از ارزش یا ضدارزش بودن آن در یک جامعه - رابطه مستقیمی با سلامتی دارد. آرتروز زانو از پیامدهای نشستن نادرست روی زمین است که بهویژه در انسانهای سنگینوزن بروز میکند؛ همانطور که نشستن به روی صندلی به حالت خمیده، برای کمر و ستون فقرات مضر است.