زنان دانشمند پا به عرصه قطب جنوب گذاشتند

مؤسسه تحقیقات دریایی هلند در جزیره تکسل قرار دارد. کورینا بروسارد(Corina Brussard)، کارشناس بوم‌شناسی دریایی و علوم آب و هوایی از دانشمندان بلندمرتبه در زمینه بوم‌شناسی ویروس‌های دریایی در این مؤسسه است.

خانم بروسارد در دانشگاه آمستردام در رشته بوم‌شناسی ویروس‌های دریایی به درجه استادی نایل آمد. او نخستین زنی است که در این رشته به این درجه رسیده است.

این دستاورد به آسانی حاصل نشد. بروسارد در راه تبدیل به پژوهشگر برجسته آب و هوایی به مسیری پا گذاشته بود که پیش از این تنها در انحصار مردان بود.

او به دویچه‌وله می‌گوید، به یاد می‌آورد زمانی که مشغول تدوین پایان‌نامه دکترای خود در زمینه "مرگ سلولی جلبک‌ها" در سال‌های دهه ۹۰ بود با مشکلاتی روبرو شد که برخی از محققان مرد پیش پای او می‌گذاشتند. او در آن زمان تنها زنی بود که وارد این حوزه شده بود.

بروسارد به مرور یاد گرفت، راه را برای ایده‌ها و عرضه اطلاعات خود بگشاید. او می‌گوید: «در این راه نیاز به جسارت است، اما چرا زمانی که یک زن مدعی و جسور میشود به گونه‌ای دیگر تعبیر شده و خیره‌سر نامیده می‌شود؟»

مشکلات نتوانست بروسارد را عقب براند و او سرانجام به عنوان محقق به یکی از دشوارترین زیستگاه‌های روی زمین یعنی قطب جنوب پا نهاد.

اکتشاف‌های علمی

هلند نخستین آزمایشگاه قطب جنوب خود را در ژانویه سال جاری (۲۰۱۳) دایر کرد. کورینا بروسارد در این مرکز سرپرستی گروهی را بر عهده دارد که بر روی ویروس‌هایی تحقیق می‌کنند که از جلبک‌ها به عنوان میزبان استفاده می‌کنند.

این گروه تمرکز خود را بر چگونگی تأثیر عوامل محیطی، از جمله غلظت گاز دی اکسید کربن، دما، مواد غذایی و نور بر روی واکنش‌های متقابل ویروس‌ها و جلبک‌های میزبان قرار داده است.

ذوب یخچال‌های طبیعی و افزایش دمای آب، محیط زیست جلبک‌ها را تغییر می‌دهد. این تغییرات می‌تواند بر زنجیره غذایی که توسط جلبک‌ها در آببه وجود می‌آید اثر گذاشته و دیگر آبزیان را نیز تحت تأثیر قرار دهد.

بروسارد می‌گوید: «در صورتی که ما انواعی از دیگر جلبک‌ها را پیدا کنیم که کوچک‌تر از حد معمول هستند نتیجه می‌گیریم که زنجیره غذایی تحت تأثیر قرار گرفته است.»

به گفته او، این تأثیر به نوبه خود بر ماهی‌ها، دلفین‌ها و نهنگ‌ها اثر می‌گذارد.

برای رسیدن به نتایج این تحقیقات باید مدت‌ها روی آب بود و جلبک‌ها و تغییرات زیستگاه‌های جلبکی را در آب‌های یخ‌زده قطب جنوب نظاره و دنبال کرد. اما وقتی بروسارد از این شرایط دشوار به دویچه‌وله توضیح می‌دهد چشمانش می‌درخشد. او عاشق چالش است.

او می‌گوید: «قطب جنوب مکان جالبی برای پژوهش‌های علمی است. ایده‌آل نیست. کشتی همیشه در حرکت است، ابرها پایین‌اند و هوا به شدت سرد است. اما من هیچ جای دیگر دنیا را به اینجا ترجیح نمی‌دهم.»

سرزمین نامکشوف

کورینا بروسارد، محقق مؤسسه تحقیقات دریایی هلند یکی از نادر زنانی است که در قطب جنوب، جایی که نسبت مردان به زنان ده به یک است به فعالیت‌های پژوهشی می‌پردازد.

او می‌گوید: «وقتی که باردار شوی، همه چیز تمام شده است. این اولین چیزی است که زمانی که آموزش را شروع می‌کنی به تو می‌گویند. آنها می‌گویند اگر مشکلی برایت پیش بیاید در اینجا نمی‌توان نیاز پزشکی تو را برآورده کرد.»

شرایط تیم تحقیقاتی در قطب جنوب بخصوص در زمستان سخت است. اعضای تیم که باید در پژوهش‌های خود به مناطق مختلف قطب بروند، باید شب را در چادرها سر کنند. گاهی اوقات لازم می‌شود که چادر را با فرد دیگری تقسیم کرد و دشوارتر آن است که چادر میان زنان و مردان تقسیم شود.

ذخیره‌های غذایی این چادرها معمولا نیاز دو تا سه هفته را تأمین می‌کند.

چند دهه پیش زنان اجازه کار در قطب را نداشتند. تنها زنانی به قطب جنوب راه می‌یافتند که با محققان یا کارکنان آنجا ازدواج کرده بودند. اما در سال‌های دهه ۶۰ زنان رفته رفته در دیگر عرصه‌های علمی راه خود را باز کردند. آنها به مأموریت‌های فضایی و زیردریایی‌های اعماق آبها راه یافتند.

در سال ۱۹۶۹ نیروی دریایی آمریکا ممنوعیت حضور زنان در قطب جنوب را از میان برداشت. مقام‌های مراکز علمی آمریکا از آن زمان به بعد شروع به پذیرش زنان در عرصه‌های مختلف کردند. یک گروه از دانشمندان زن در اواخر همان سال مشغول مطالعه بر روی آن دسته از دریاچه‌های نمکی شدند که توسط یخچال‌های قطب جنوب تغذیه و سیراب می‌شدند.

امروزه زنان به پژوهش‌های قطب جنوب راه یافته‌اند. واحد قطب جنوب استرالیا حتی برنامه‌ای برای جذب و استخدام زنان ترتیب داده است.

کورینا بروسارد، پژوهشگر هلندی می‌گوید، از این که به عنوان یک زن به بالاترین مدارج علمی در بوم‌شناسی ویروس‌های دریایی راه یافته خوشحال است، اما آنچه که حقیقا برای او اهمیت دارد علم و به ویژه اقیانوس است.