زنان و سقط جنینهای غیرقانونی در ایران

ه خبر از ابعاد هولناک این فاجعه می‌دهد. این آمار ظاهرا چنان تکان دهنده است که تدوین قانونی برای تسهیل سقط جنین قانونی را به ضرورتی اجتناب ناپذیر تبدیل کرده‌اند.

گرچه سقط جنین در اکثر ادیان بزرگ عملی نامشروع قلمداد می‌شود و کلیسای کاتولیک، همچنان که اغلب علمای مسلمان و یهودی از مخالفان سرسخت آن هستند هر روز بر تعداد کشورهایی که قوانین سهل‌تری برای انجام این عمل وضع می‌کنند افزوده می‌شود. در اغلب کشورهای اروپایی که مسیر قانونگذاری از مجرایی عرفی و مدنی می‌گذرد سقط جنین با اندکی تفاوت مجاز اعلام شده است. در کشورهایی نیز که سقط جنین هنوز به طور کامل قانونی اعلام نشده چنان شرایطی فراهم شده که پایان دادن به بارداری ناخواسته به ندرت سلامت مادران را به خطر می‌اندازد. قوانین در میان کشورهای اروپایی بر سر زمان مجاز برای سقط جنین اختلاف دارند و این مدت در قوانین مربوط از ده هفته (فرانسه) نا ۲۴ هفته (هلند) متغیر است.

آمار سازمان بهداشت جهانی خبر از ۲۱۰ میلیون بارداری در سال می‌دهد که نزدیک به ۵۰ میلیون آن به سقط جنین منجر می‌شود. ظاهرا ۲۰ میلیون از این سقط‌ها غیرقانونی و اغلب در شرایطی غیر بهداشتی انجام می‌شود. سهم کشورهای توسعه نیافته از این سقط های غیر بهداشتی ۹۵ درصد است. برخی معتقدند ۳۰ درصد از سقط هایی که در ایران انجام می‌شود غیرقانونی است که در موارد بسیاری به مرگ مادران می‌انجامد. این معضل بر مسسولان نیز پوشیده نیست.

جهانبخش امینی، عضو کمیسیون بهداشتی مجلس معتقد است «انجام سقط جنین غیر قانونی در مراکز غیر تخصصی و غیر بهداشتی موجب بروزعوارضی نظیر باقی ماندن جفت در بدن و خونریزی مکرر، عفونت شدید، بی‌حالی، افت فشار خون، انتقال هپاتیت و ایدز به مادران می‌شود که در برخی موارد منجر به مرگ آنان خواهد شد.» [مهر، ۱۲ شهریور ۸۴]

در ایران نیز چون بسیاری از کشورهای پیرامونی، غیرقانونی بودن سقط جنین بارداریهای ناخواسته را به معضل و خطری برای مادران تبدیل کرده است. آمار دقیقی از تعداد سقط جنین‌های غیرقانونی در دست نیست. تنها آماری که جسته و گریخته منتشر می‌شود، آماری تخمینی است یا آماری که می‌توان از صفحات روزنامه‌ها و مجله‌ها استخراج کرد.

این اطلاعات حکایت از آن دارد که سالانه صدها زن جوان جان خود را بر اثر سقط جنین در شرایط غیر بهداشتی از دست می‌دهند. در ایران سقط جنینی قانونی است که وجودش سلامت مادر را به خطر بیندازد یا به تولد نوزادی معلول بینجامد. در حالی که تقریبا همه‌ی صاحب‌نظران بر این اعتقادند که مهمترین دلیل سقط جنین بارداری ناخواسته است. در این میان سهم بارداری‌های قبل از ازدواج و در میان زنان زیر ۲۳ سال رقمی چشمگیر است و هر روز بر بارداریهای ناخواسته‌ی دختران زیر شانزده سال افزوده می‌شود.

درباره راه‌های جلوگیری از سقط جنین غیرقانونی مسئولان نظرات گوناگونی دارند. جهانبخش امینی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس به خبرگزاری مهر می‌گوید «یکی از راهکارهای آن در نظر گرفتن جریمه سنگین برای افراد دخیل در این عمل غیرقانونی و خطرناک است.» در مقابل، نه تنها بسیاری از متخصصان که برخی از نمایندگان مجلس نیز چاره را در تسهیل قوانین می‌دانند. یکسال پیش عابد فتاحی یکی از اعضای کمیسیون بهداشت مجلس با اشاره به این که «از میان تعداد سقط جنین غیر قانونی در دنیا به طور متوسط ۱۰۰ تا ۲۰۰ هزار نفر از زنان باردار جان خود را از دست می دهند» گفته بود «هم اکنون برای سقط جنین مواردی نظیر تولد ناقص نوزادان و در خطر بودن جان مادران در صورت تولد نوزاد، قوانین سختی در نظر گرفته شده است و اعضای مجلس به دنبال آسان تر کردن این قوانین هستند تا از این طریق مشکلات مرگ و میر مادرانی که شامل حال این قانون می‌شوند، پایان پذیرد.»

او معتقد است «متاسفانه سالانه بسیاری از زنان ایرانی بی‌رحمانه و به وسیله دست‌های کثیف و آلوده افراد غیر متخصص، داروهای غیر استاندارد و در مراکزی کاملا غیر بهداشتی جان خود را از دست می‌دهند.» [۷ بهمن ۸۳، مهر]

عابد فتاحی در خصوص آمار سقط جنین در کشور می‌گوید «به علت اینکه سقط جنین در ایران قتل عمد محسوب می‌شود، هیچ کس در این مورد آماری ندارد اما متاسفانه سقط جنین در کشور بشدت شایع شده است اما مردم از دادن اطلاع در این خصوص می‌ترسند.»

در مورد شرایط مجاز بودن سقط جنین میان علمای اسلام تفاوت نظرهای فاحشی وجود دارد و همین مسئله قانونگذاری را برای نمایندگان مجلس دشوار کرده است. در حالی که موارد اعلام شده از سوی پزشکی قانونی، قوه قضاییه و طرح سقط جنین مجلس، همه به بیماری و خطر جانی برای مادر مربوط می‌شوند، در عمل ضرورت بخش بزرگی از سقط جنین‌ها به بارداریهای ناخواسته و روابط پیش از ازدواج مربوط‌‌اند؛ روابطی که قانونا «نامشروع» قلمداد و خود جرم محسوب می‌شوند.

چندی پیش یکی از هفته نامه‌ها با انتشار عکسی از یک جنین مرده در جوی خیابانی در تهران خبر می‌داد که هر ماه پانزده جنین در زباله‌های شهر تهران پیدا می‌شود. همچنین جایزه‌ی دومین مسابقه عکاسی مطبوعاتی - خبری "کاوه گلستان" نیز امسال به عکسی تعلق گرفت که جنینی را در جوی یکی از خیابان‌های پر رفت و آمد تهران نشان می‌داد. این عکسها و گزارشها بار دیگر بحث در مورد سقط جنین را در ایران به عنوان موضوع روز مطرح کرده گرچه هنوز چاره‌ای برای این معضل پیدا نشده است.

سقط جنین‌های غیرقانونی در حالی همچنان خطری برای زنان جوان باردار است که غیر بهداشتی و خطرناک بودن سقط جنین فقط معضل مراکز مخفی نیست. به گفته‌ی یکی از اعضای کمیسیون بهداشت مجلس «بهداشت و درمان نه تنها در بیمارستان‌های دولتی بلکه در بیمارستان‌های خصوصی نیز رعایت نمی‌شود.» [مهرانگیز مروتی به خبرگزاری مهر، ۴ بهمن ۸۳]

به گفته‌ی این نماینده «آمار دقیقی از تعداد سقط‌های انجام شده در کشور وجود ندارد، چرا که بیشتر عمل‌های سقط جنین در مراکز غیر قانونی و زیرزمینی انجام می‌شود.» او همچنین می‌افزاید «‌متاسفانه به دلیل نبود قانونی جامع و مانع همه ساله تعداد قابل توجهی از زنان با مراجعه به مراکز فاقد صلاحیت اقدام به سقط جنین می‌کنند که اغلب موجب ایجاد عوارض جدی و حتی مرگ آنان می‌شود.»

اواخر دیماه امسال نیروی انتظامی به دنبال شکایت مردی که همسرش ۴۸ ساعت پس از سقط جنین فوت کرده بود زنی را دستگیر کرد که لااقل در شش سال گذشته ۴۲ جنین را به طور غیرقانونی سقط کرده بوده. آیا همین خبر حکایت از ابعاد هولناک یک معضل اجتماعی نمی‌دهد؟ در تهران و اغلب شهرهای بزرگ ایران یافتن داروهای سقط جنین و مراکزی که به طور مخفی به این کار مشغولند مانند دست یافتن به هر چیز غیر قانونی دیگر کاری سهل و ساده است و به اعتقاد بسیاری از کارشناسان همین امر خود نشانه‌ی وجود تقاضای بسیار است.

بهزاد کشمیری‌پور، گزارشگر صدای آلمان در تهران