زنده باد دست‌نوشته؛ سنتی قدیم در عصر جدید

هر روز بر شمار کسانی افزوده می‌شود که سر در تلفن همراه یا لوح‌رایانه‌ی خود فرو می‌برند. در سوی دیگر گویی کاغذ و قلم، به‌ویژه در جوامع پیشرفته‌تر، هر روز کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرند. "نسل دیجیتال"، نسلی که با رایانه و موبایل بزرگ می‌شود، هنگامی که قرار باشد به مناسبتی خاص، همچون کریسمس یا سال نو، دست به قلم ببرد، به احتمال از نوشته‌ی بدخط خود شگفت‌زده خواهد شد.

علاوه بر این حتی کیفیت آموزش نوشتن با دست هم در حال تغییر است. امروزه در بسیاری از مدارس جوامع پیشرفته به‌جای نوشتن با حروف به هم پیوسته، تنها نوشتن به صورت "استاندارد" به کودکان آموزش داده می‌شود.

منظور از نوشتن استاندارد، نوشتن به خطی است که در آن حروف کتابی نوشته می‌شوند، نه شکسته و در هم تنیده. استفاده روزافزون از رایانه‌ها و لوح‌رایانه‌ها در کلاس‌های درس هم شاهد دیگری است بر عقب‌نشینی قلم و کاغذ در نبرد با ابزار دیجیتال.

پروفسور لارس تیمرمن، متخصص عصب‌شناسی در کلینیک دانشگاه کلن آلمان، بیم آن دارد که با گسترش روزافزون تایپ‌کردن به‌جای نوشتن، برخی مهارت‌های حرکتی افراد تحلیل رود: «نوشتن با دست نیازمند حرکت‌های چرخشی و ظریف است».

البته این بیم به معنای ناتوانی تدریجی بخش‌های اصلی مغز انسان نیست. به گفته‌ی پروفسور تیمرمن، «برای نوشتن یک پیامک یا حرکت‌دادن مکان‌نما روی صفحه نمایش رایانه هم به توانایی‌های مشابهی همچون نوشتن با کاغذ و قلم نیاز است».

از آن گذشته کارکردن با تلفن همراه یا رایانه حتی توانایی‌های تازه‌ای را می‌طلبد؛ به‌عنوان نمونه هماهنگی بیشتری باید بین چشم و دست‌ها وجود داشته باشد. حتی برخی از اعضای کم‌کارتر بدن همچون شست دست‌ها هم بیشتر به کار گرفته می‌شوند.

خبری از پایان نیست

نوشتن با دست در عصر دیجیتال نیز همچنان ادامه می‌یابد. برخی از مدارس علی‌رغم بهره‌گیری از ابزار دیجیتال در کلاس‌های درس، از دانش‌آموزان می‌خواهند که تکالیف خانگی را به صورت دست‌نویس انجام دهند. برخی از دانش‌آموزان حتی تمرین خوشنویسی می‌کنند.

افزایش بهره‌گیری از ابزار دیجیتال، دست‌اندرکاران صنعت نوشت‌افزار یا نقاشی و طراحی را هم نگران نمی‌کند. به گفته‌ی یکی از دست‌اندرکاران ارشد این عرصه در آلمان، این بخش در سال ۲۰۱۲ با افزایش درآمد روبرو بوده است: «پس از اختراع ماشین تایپ هم گفته می‌شد که عمر نوشتن با دست به سر آمده است؛ با تسلط نرم‌افزار وُرد مایکروسافت بر بازار هم همین ادعا مطرح شد؛ اخیرا هم از گسترش لوح‌رایانه‌ها ابراز نگرانی می‌شود».

نوشتن با دست البته کابردهای دیگری هم دارد. از دست‌نوشته‌های یک فرد می‌توان تا حدودی به حالات روحی و روانی او پی برد. به اعتقاد برخی از کارشناسان، نوشتن با دست حتی به اندیشیدن نیز کمک می‌کند. به اعتقاد این دسته، در کامپیوتر می‌توان به سادگی متنی را به هرکجا که لازم باشد افزود و در انتها با یک برنامه تصحیح املایی اشکالات آن را برطرف کرد. در نوشتن با دست اما کودکان باید از همان ابتدا فکر و برنامه‌ریزی کنند که اصلا می‌خواهند چه بنویسند.