زندگی در شهرهای ایران، ماهی ۶۶۴ هزار تومان هزینه دارد
۱۳۸۶ آبان ۱, سه‌شنبه
حدود یک ماه پیش محمود احمدی‌نژاد گزارشی به مجلس ارائه داد که در آن ادعا شده بود در دوسال گذشته، یعنی دوران ریاست جمهوری وی، درآمد خانواده‌ها بیش از هزینه‌های آنان بالا رفته است.
این گزارش نه تنها در این بخش که در همه زمینه‌ها مورد انتقاد کارشناسان قرار گرفت و بسیاری از کارشناسان مستقل اقتصادی، آن را دور از واقعیت دانستند.
اکنون بانک مرکزی ایران اعلام کرده که متوسط هزینه ناخالص ماهانه یک خانوار شهری در سال گذشته به ۶۶۴ هزار تومان رسیده است. این رقم نسبت به سال ماقبل آن یعنی ۱۳۸۴، بیش از ۱۶درصد افزایش داشته‌است.
دکتر بهمن آرمان، استاد دانشگاه تهران و کارشناس اقتصادی، برداشت بی‌رویه دولت از ذخایر ارزی را مهم‌ترین علت رشد تورم می‌داند. به اعتقاد وی، تبدیل دلارهای نفتی به پول رایج که ۱۳۰درصد نسبت به سال قبل افزایش داشته، بدون شک تورم‌زاست.
دکتر آرمان به دلایل دیگر بالارفتن ۱۶ درصدی هزینه‌ها نیز اشاره می‌کند:
«به علت دادن وام‌های خوداشتغالی که هیچ گونه تعریف علمی ندارند، مبلغ سنگینی وارد اقتصاد کشور شده است که نه تنها به تولید و افزایش عرضه‌ی کالا کمکی نکرده است بلکه معاون وزیر کار در مصاحبه‌ای در سه روز پیش اعلام کرده‌اند که ما باتعداد زیادی از افراد بیکار و در عین‌حال مقروض به سیستم بانکی روبه‌رو شده‌ایم. بنابراین، این گونه سیاست‌ها و همچنین کاهش شدید بودجه‌ی عمرانی کشور و همچنین پایین‌آوردن غیرمنطقی سود سپرده‌‌های بانکی، منابع مالی سنگینی را در اقتصاد ایران آزاد کرده است که اینها هم به افزایش نرخ تورم کمک فراوانی کرده‌اند و هم اینکه در بخش مسکن، ما شاهد یک رشد ۲۰۰ تا بالای ۲۰۰درصد در قیمت واحدهای مسکونی هستیم».
گزارش بانک مرکزی، تنها دربرگیرنده میزان هزینه‌های یک خانواده ایرانی نیست. در این گزارش به شاخص‌های دیگری نیز توجه شده‌است، از جمله تعداد افراد شاغل در هر خانواده. طبق این گزارش در ۵۶ درصد خانواده‌ها تنها یک نفر شاغل است و ۲۰ درصد خانواده‌ها دارای دو فرد شاغل هستند. این بدان معناست که ۱۸ درصد خانوارهای شهری هیچ نان‌آوری ندارند.
در آمار و گزارش‌ها از این گونه خانوارها به عنوان "خانواده‌های بدون درآمد" یاد می‌شود ولی در واقع اینطور نیست بلکه محل درآمد این افراد راه‌های غیر رسمی است.
دکتر بهمن آرمان همچنین معتقد است که آمار این خانوارها هم واقعی نیست و تعداد آنها بیش از رقم اعلام‌شده‌است:
«این گروه از افراد که دارای منبع درآمد مستقلی نیستند، معمولا با کارهای سیاه مثل فروش مواد مخدر یا توزیع آن از طریق موتورسیکلت یا حمل مسافر به‌وسیله‌ی موتورسیکلت به مناطق مرکزی شهر، یک درآمدی را برای خودشان ایجاد می‌کنند. ولی این درآمدها بدون شک کفاف زندگی مردم را نمی‌دهد. از سوی دیگر، شفافیت کافی در آمار ارائه‌شده وجود ندارد و من با رقم اعلام شده مبنی بر اینکه ۱۸درصد خانوارهای ایرانی، دارای درآمد ثابتی نمی‌باشند، موافق نیستم و فکر می‌کنم این رقم بایستی خیلی بیشتر از این باشد».
بسیاری از کارشناسان بر این باورند که میزان هزینه‌های جاری از آنچه در گزارش بانک مرکزی اعلام شده، بیشتر است. برخی از شهروندان نیز بر این باورند.
یک کارمند بازنشسته بانک، از جمله این افراد است. به اعتقاد وی اگر هزینه مسکن را نیز حساب کنیم، میزان هزینه‌ها بسیار بالاتر از رقم اعلام‌شده خواهد بود:
«یک آپارتمان ۵۰ تا ۶۰ متری را حدود ۵۰۰هزارتومان اجاره می‌دهند، با یک مبلغی به عنوان پول پیش. بنابراین یک خانواده، بطور متوسط حداقل هزینه‌ی روزانه‌اش اگر زیر آن حد متوسطی که من عنوان می‌کنم بخواهند زندگی بکنند، روزی ۲۰هزارتومان است، به اضافه‌ی این که یک آپارتمان ۶۰ متری نزدیک به ۵۰۰هزارتومان با یک مبلغی به عنوان پول پیش. آن مبلغی که بانک مرکزی عنوان کرده است، بیش از آن هم خواهد بود».
هزینه‌های جاری مردم درست زمانی ۱۶ درصد افزایش یافته که قیمت نفت به بالاترین حد خود در ۳۰ سال گذشته رسیده و دولت بالاترین میزان درآمد را از فروش نفت داشته است. این که چرا در این برهه، تورم تا بدین حد افزایش داشته، سؤالی است که بسیاری از کارشناسان هم برای آن جوابی ندارند. بهمن آرمان می‌گوید:
«البته برای خود ما اقتصاددانان هم این بعنوان یک معما درآمده است که چرا علی‌رغم ۴برابرشدن قیمت نفت نسبت به دوره‌ی ریاست جمهوری آقای خاتمی که در آن زمان قیمت نفت بین ۲۰ تا ۲۳دلار نوسان داشت، افزایش هزینه‌ها به میزان اشتغال‌زایی و اجرای پروژه‌های صنعتی، از شدت بیشتری نسبت به این دوسال اخیر برخوردار بوده است. برای ما بعنوان اقتصاددان این به صورت یک پرسش و معما درآمده است که درآمدهای افسانه‌ای نفت به چه صورتی هزینه می‌شوند».
در حالی که بانک مرکزی، رقم ماهیانه ۶۶۴ هزار تومان را برای هزینه‌های جاری یک خانواده شهری اعلام کرده، برخی از کارشناسان رقم واقعی این هزینه‌ها را ۱۵ تا ۲۰ درصد بیشتر از رقم اعلام‌شده توسط بانک مرکزی عنوان کرده‌اند.
میترا شجاعی