سالنامه آلمانى «شعر» در دوران بى‌توجهى به شعر
۱۳۸۳ آذر ۲۳, دوشنبه
در آلمان، سالهاست كه «آنتون جى. لايتنر» نشريه‌اى را منتشر مى‌كند به نام «شعر». روزنامه آلمانى «راينيشه پست» او را «رسول شعر» ناميده است. لايتنر مى‌خواهد لذت‌بخشى شعر را نشان دهد و آن را از حوزه‌اى مخصوص خواص خارج سازد، بگويد كه نبايد از شعر مدرن هراسى داشت، فقط بايد با كمى زحمت قوانين آن را آموخت. او اين كار را در شرايطى انجام مى‌دهد كه كتابهاى شعر خريدار چندانى ندارند و بسيارى از ناشران جهان آلمانى‌زبان، شعر را از حوزه كار خود حذف كرده‌اند. در چنين شرايطى لايتنر ۴۳ ساله، كه تحصيل كرده رشته قضاست، در زيرزمين بنگاه انتشاراتى كوچك، اما پراهميتش در عرصه شعر آلمانى‌زبان، تمام هم خود را بر انتشار شعر نهاده است.
لايتنر از ۱۲ سال پيش خود را وقف شعر كرده است. اين شاعر و ناشر جوان و پركار، ماجراى واكنش پدرش با پرداختن او به شعر به عنوان شغل را چنين تعريف مى‌كند: ”او اول خوشحال نشد، زيرا حتما فكر مى‌كرد، شاعر هنرمندى ست كه هر روز تا ساعت ۱۱ صبح مى‌خوابد و عصرها كلى مشروب مى‌خورد. اما امروز ماجرا كاملا برعكس است: من عملا ديگر مشروب نمى‌خورم، زيرا در غير اين صورت نمى‌توانم چنان كار كنم كه امروز. صبحها ساعت ۷ از خواب بلند مى‌شوم و اغلب تا ساعت ۱۰ شب در موسسه انتشاراتى‌ام هستم. خودم هم اغلب فقط مى‌توانم خارج از زمان كارم در آنجا بنويسم، چون در محل تحريريه‌مان خيلى كار دارم“.
آنتون جى. لايتنر خود هم شاعر است و هم به كوشش خودش در موسسه‌هاى بزرگ انتشاراتى ديگر مانند انتشارات «هانزر» و يا «ركلام» گزيده‌هاى شعر آلمان و جهان منتشر مى‌كند. لايتنر هدفش را از پرداختنى چنين شيفته‌وار به شعر بدينگونه توضيح مى‌دهد: ”در واقع من مى‌خواهم به دنبال ريشه‌هاى موضوعات ابدى بروم. موضوعات ابدى شعر را عشق، اروتيك، شعرهاى انديشه‌ورزانه فلسفى، و طبيعت نيز قطعا يكى از موضوعات بزرگ شعر است. يعنى من در واقع تلاش مى‌كنم روى موضوعات كلاسيك كار كنم، اما البته با گزيده شعرهايى كه ديگران در مطرح كردن آنها جسارت لازم را ندارند“.
شماره نهم نشريه «شعر» كه عنوان «تجلى الهى، شعرهاى مقدس» و زيرعنوان «شعرهايى ميان دوزخ و بهشت» را بر خود دارد، در سال ۲۰۰۱ منتشر شد. به عنوان نمونه، شعرى از كريستف مكل شاعر آلمانى متولد سال ۱۹۳۵ را با هم مى‌خوانيم، به انتخاب آنتون جى. لايتنر، با عنوان «نه‌اينجا» كه در همان شماره به چاپ رسيده است.
قعر
فروشى نيست،
بىمقصد.
تو مى‌توانى بمانى، بدون سلاح.
آب سياه است
نمى‌شويد
نمى‌توانى‌اش تو بنوشى.
زمين شكننده‌ست
توان بار ندارد،
كلبه‌اى نمى‌توانى ساخت.
پايت به زير فرو خواهد بلعيد.
اين جمله يعنى:
آنچه در فراز گم گشته بود
در قعر خود را بازمى‌يابد.
اما در اين پايين
هيچ چيزى نرسيده است.
جديدترين شماره نشريه «شعر» به سردبيرى آنتون جى. لايتنر عنوان «عريان» و زير عنوان «شعرهاى عاشقانه و جسمى» را بر پيشانى خود دارد. نشريه «شعر» شماره بعدى خود را، كه در تابستان سال ۲۰۰۵ منتشر مى‌شود، به موضوع «كودكى» اختصاص داده است.
بهنام باوندپور