سفر احمدی‌نژاد به ترکمنستان: تلاشی برای خروج از انزوای سیاسی و اقتصادی
۱۳۸۶ مرداد ۲۳, سه‌شنبه
برخی از تحلیل گران سفر احمدی‌نژاد را در راستای خروج جمهوری اسلامی ایران از انزوای سیاسی و اقتصادی ارزیابی کرده‌اند.
جمهوری اسلامی ایران جزو نخستین کشورهایی است که استقلال ترکمنستان را به رسمیت شناخت و از آن تاریخ تاکنون روابط حسنه‌ای برقرار کرده است. این روابط پس از روی کار آمدن محمود احمدی‌نژاد نیزتوسعه یافت. در حال حاضر ترکمنستان در سیاست خارجی ایران از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.
ایران از طریق این کشور کالاهای خود را به آسیای مرکزی صادر می‌کند. ترکمنستان قصد دارد در زمینه نفت، گاز، حمل و نقل و ارتباطات روابط خود را با ایران گسترش دهد. در طول سه سال گذشته حجم مبادلات اقتصادی دو کشور دو برابر شده است.
درباره سفر دو روزه احمدی‌نژاد به ترکمنستان مطبوعات این کشور مطالب زیادی را منتشر کرده‌اند. نظر اپوزسیون ترکمن که عمدتا در خارج از کشور فعالند نیز به این سفر جلب شده است.
نورمحمد خاناموف، یکی از رهبران مخالف سیاسی ترکمن، در گفت‌وگویی با بخش فارسی دویچه وله، درباره سفر احمدی‌نژاد متذکر شده است: «نخست اینکه بردی محمداف پیش از این به ایران سفر کرده بود و حالا احمدی‌نژاد از ترکمنستان دیدار می‌کند. بر اساس عرف و عادت انتظار چنین سفری می‌رفت. دوم اینکه ایران و ترکمنستان همسایه هستند و برای گسترش روابط خود به چنین سفرهایی نیاز هست. بویژه ایران از سوی جامعه بین المللی تحت فشار قرار گرفته و قصد دارد روابط اقتصادی خود را بیش از پیش گسترش دهد. ولی علیرغم مطلوب بودن این روابط اختلافات و چالش‌هایی هم میان دوکشور هست. از جمله اینکه مسئله تقسیم دریای خزر میان دو کشور همسایه تا کنون لاینحل مانده.»
وی می‌افزاید: «مسئله دیگر این است که هم ایران و هم ترکمنستان دارای منابع عظیم گاز هستند و هر دو کشور قصد دارند آن را صادر کنند. یعنی هر دو کشور رقیب هم به شمار می‌آیند. ترکمنستان اختلاف شدیدی در خصوص نرخ گاز صاداراتی به ایران دارد. جمهوری اسلامی گاز ترکمنستان را ارزانتر از روسیه و همچنین پائین‌تراز قیمت بازار جهانی خریداری می‌کند و ترکمنستان با ایران در این زمینه اختلاف نظر دارد..»
جمهوری اسلامی و تلاش برای کسب رضایت همسایه شمالی
اما بنظر برخی از کارشناسان، ایران با فعال کردن «سیاست منطقه‌ای» تلاش دارد رضایت همسایه شمالی را کسب کند.
ترکمنستان دروازه ورود ایران به کشورهای آسیای میانه است. سالانه حدود دو میلیون و ۵۰۰ هزار تن محموله بار از سوی جمهوری اسلامی ایران و همچنین حدود ۹۰هزار دستگاه كامیون ایرانی و خارجی از گمركات دو كشور ترانزیت می‌شوند. کارشناسان معتقدند که ایران اکنون جهت خارج شدن از انزوای سیاسی و کاستن فشارهای تحریم اقتصادی غرب، سیاست منطقه‌ای خود را فعالتر کرده است. پیش از این ایران بیم داشت که نفوذ آمریکا و یا اسرائیل در همسایه شمالی افزایش یابد. ولی سیاست خارجی ترکمنستان نشان داد که این کشور در مناقشات غرب و جمهوری اسلامی قصد دارد سیاست بی طرفانه‌ای را دنبال کند.
برخی از صاحبنطران محلی بر این باورند که جمهوری اسلامی در سیاست خارجی خود در قبال ترکمنستان موفق بوده. یکی از دلایل آن به‌کارگیری پتانسیل و استعدادهای محلی و قومی کشور بوده است. در این راستا ایران تلاش کرده است، سیاستمدارانی را از میان افراد محلی و قومی که با تاریخ، زبان و فرهنگ ترکمن‌ها آشناست استفاده کند.
از جمله می‌توان به محمد رضا فرقانی سفیر ایران در عشق آباد اشاره کرد که در مصاحبه با تلویزیون دولتی ترکمنستان دراینباره خاطرنشان ساخته است: «من خودم از شهر گنبد هستم و بین ترکمن‌های ایران بزرگ شدم و ترکمنی را هم یاد داشتم و خوب متوجه می‌شوم.»
بنا بر گزارش‌های رسانه‌های ترکمنستان بیش از 5 هزار نفر در این کشور زبان فارسی می‌آموزند و علاقمندند با فرهنگ و تاریخ کشور همسایه جنوبی آشنا گردند. ترکمنستان با ایران بیش از ۱۲۰۰ کیلومتر مرز مشترک دارد. با استان‌های گلستان، خراسان رضوی و شمالی و همچنین از طریق دریای خزر با استان‌های مازندران و گیلان نیز هم مرز است. مبادلات تجاری دو کشور در سال گذشته از یک ملیارد و ۳۵۰ ملیون دلار بیشتر بوده است.
فشار غرب به ایران سبب شده است که در سیاست خارجی جمهوری اسلامی کشورهای همسایه از جمله ترکمنستان جایگاه ویژه‌ای داشته باشد. کارشناسان محلی معتقدند که ترکمنستان روابط اقتصادی خود را حتی در صورت اعمال تحریم و محاصره اقتصادی غرب علیه ایران نیز ادامه خواهد داد و به صف کشورهای تحریم کننده نخواهد پیوست.
طاهر شیرمحمدی