سفر رایس به لیبی

جان‌فوستر دالس، آخرين وزير امور خارجه‌ی ‌آمريكا بود كه در سال ۱۹۵۵ از ليبى ديدار كرد، زمانى كه نظام سياسى اين كشور هنوز سلطنتى بود و روابط ليبى با دولت آمريكا دوستانه و به دو سود هر دو طرف بود. در آن زمان آمريكا اجازه داشت نيروهاى نظامى‌اش را در ليبى مستقر كند.

اوايل دهه‌ی پنجاه بود كه در ليبى نفت كشف شد كه آن‌هم دليل ديگرى براى واشنگتن بود تا كه روابط خود را با ليبى گسترش دهد. سال ۱۹۶۹ سلطنت سقوط كرد و با به قدرت رسيدن معمر قذافى انقلابى روابط دو جانبه به تيرگى گراييد. يك سال بعد از كودتا، نيروهاى نظامى آمريكا از ليبى خارج شدند و كليه‌ی روابط قطع شد. این در حالى بود كه دو طرف همچنان به يكديگر دشنام مى‌‌دادند و متقابلا یکدیگر را متهم مى‌كردند. آمريكا ليبى را در فهرست كشورهايى قرار داد كه از تروريسم بين‌المللى حمايت مى‌كنند.

واشنگتن تمام دلایل لازم را برای اثبات این امر در اختیار داشت كه دولت ليبى مسئول انفجار سال ۱۹۸۶ در يك ديسكوى آلمانى است؛ دیسکویی كه پاتوق سربازان آمريكايى بوده است. آمریکا دو سال و نيم بعد به همین ترتیب ثابت كرد که انفجار هواپيماى مسافربرى پاناما بر فراز لاكربى اسكاتلند و كشته شدن ۲۵۹ مسافر آن، كه بيشترشان شهروندان آمريكايى بودند، كار ليبى بوده است.

بعد از انفجار ديسكوى برلين، آمريكا دست به انتقام‌جويى نظامى زد. بعد از لاكربى هم تحريمهاى گسترده‌‌اى عليه ليبى تصويب شد كه اغلب دولتهاى اروپايى هم آن را تصويب كردند. پس از يك مقدمه‌‌چينى طولانى بين‌المللى، ليبى متهمان را راهى دادگاه كرد و حكم دادگاه مبنى بر پرداخت غرامت به بازماندگان اين دو حادثه را پذيرفت.

فشار آمريكا پس از چند دهه و بعد از جنگ عراق در سال ۲۰۰۳ كم‌كم اوضاع را تغيير داد. ليبى رسما از ادامه‌ی تلاش براى ساخت سلاحهاى کشتار جمعی چشم‌پوشى كرد و مواد اوليه‌اى كه در كره شمالى سفارش داده بود، تحويل آمريكا داد. از آن زمان به بعد واشنگتن و اروپا، بخصوص پاريس و بروكسل، به طرابلس روى خوش نشان دادند.

روابط ديپلماتيك آمريكا و ليبى از سال ۲۰۰۴ دوباره از سر گرفته شد و آمريكا از تشديد تحريمها چشم پوشى كرد، همانطور كه نام اين كشور از فهرست حاميان تروريسم حذف شد. شركتهای آمريكايى بلافاصله شروع به سرمايه‌گذارى در ليبى كردند. گفته مى‌شود آمريكا به دليل اينكه ليبى بزرگترين منابع نفتى آفريقا را در اختيار دارد، با چنین سرعتی به سراغ ليبى رفته است.

آنچه جاى سوال دارد، غرامت بازماندگان حوادث برلين و لاكربى است. چهاردهم آگوست دو طرف توافق كردند كه چند صد ميليون به سازمان‌هاى خيريه پرداخت شود. هر چند كه اين پول تا به حال پرداخت نشده، اما اين توافق براى كاندوليزا رايس نشانه‌اى بود كه عامل ديدار رسمى‌اش از لیبی شود.

تظاهرات خانواده‌هاى قربانيان لاكربى همانقدر براى رايس مهم است كه وضعیت مردم حيرت‌زده‌ی ليبى براى قذافى. اينطور كه قذافى مى‌گويد: "نزديك شدن بهترين راه براى آن است كه در آينده همديگر را راحت بگذاريم."

پتر فيليپ / شبنم نوريان