سلطان فوتبال يا سلطان شانس؟!
۱۳۸۵ خرداد ۱۳, شنبه
اين روزها تب فوتبال داغ است. شمارش معكوس قبل از شروع جام جهانى، حدس و گمان و شرط بندى و اميداوارى‌ها. اين بار جام قهرمانى نصيب كدام تيم خواهد شد؟ اين هم از آن سوالهايى است كه با محاسبه‌ى علمى هم نمى‌توان جوابش را داد. برخى از كارشناسان ورزش مثل Martin Lames مارتين لامس، پروفسور دانشگاه Augsburg آگسبورگ معتقدند مهمترين فاكتور تعيين كننده برد، شانس است نه بازى خوب!
نتيجه تحقيقى ده ساله نشان مى‌دهد يك سوم و گاه حتى يك دوم توپهاى كه گل مى‌شوند، نتيجه خوش شانسى بودند. كارشناسان ورزش دانشگاه آگسبورگ ده سال است كه بازيهاى فوتبال ليگ‌هاى دسته اول اروپا را دنبال مى‌كنند. آنها معتقدند فرمول رياضى ثابتى در مورد خوش شانسى در فوتبال صدق مى‌كند. فرمولى كه به سادگى قابل تصور و فقط نيازمند كمى دقت است.
عالى است وقتى توپ وارد دروازه مى‌شود، البته فقط به دليل پاس خوب و دقيقى كه از گوشه زمين روى دروازه سانتر و بعد تبديل به يك گل تماشايى شده است. اما لامس و همكارانش معتقدند بسيارى از گلهاى بازى فوتبال نتيجه بازى خوب نيستند، بلكه به سادگى و فقط دست بر قضا با خوش شانسى گل شدند. باور اين تئورى براى طرفداران فوتبال و بازيكنان چندان ساده نيست. اما پروفسور لامس مدتهاست كه بر روى بازى فوتبال تحقيق مى‌كند. او مى‌گويد: ”به عنوان مثال وقتى ضربه آزاد به يكى از بازيكنان ديوار دفاعى مى‌خورد و بعد به كنج دروازه منحرف مى‌شود، درحاليكه دروازه‌بان گوشه ديگر دروازه جاگرفته و هيچ شانسى براى گرفتن اين توپ ندارد، نمى‌شود گفت كه توپ طورى شوت شد كه به ديوار دفاع بخورد و به گوشه ديگر دروازه منحرف شود . اين ضربه كاملأ شانسى گل شده است.“
لامس معتقد است تمامى كارشناسان و همه طرفداران فوتبال باشگاهى مى‌دانند كه نتيجه بازى فقط به مهارت بازيكنان ربط ندارد. لامس: ”در فوتبال اين طورى است كه براى برد فقط نتيجه مهم است، اين هم در هر صورت غير طبيعى نيست كه بگوييم يك بازى مهم در اصل فقط با يك گل تصادفى به نتيجه رسيد.“
اما سهم تصادف در هر بازى چقدر است؟ اين سوالى است كه مارتين لامس را به خود مشغول كرده است. مدتهاست كه او و همكارانش در اين مورد تحقيق مى‌كنند. لامس:” يك سوم تا يك دوم گل‌ها مى‌توانند نتيجه تصادف باشند. يعنى اينكه يك ضريب ثابت براى گل شدن هر شوت وجود دارد. يك كم بى‌انصافى است! ما رويهم رفته در اين مدت دوهزار و ششصد گل را بررسى كرديم گلهاى كه از ده سال پيش تا به حال در بازيهاى بوندس‌ليگا، ليگ دسته اول باشگاههاى فرانسه و اسپانيا به ثبت رسيدند. در كمال ناباورى يك ضريب ثابت براى تأثير تصادف و دخالت شانس وجود دارد. اينطور به نظر مى‌رسد كه فاكتوررياضى ثابتى براى هر بازى فوتبال صدق مى‌كند.“
اينطور كه مارتين لامس و همكارانش ادعا مى‌كنند حدود چهل تا پنجاه درصد گل‌ها نتيجه خوش‌بيارى بودند. لامس: ”ممكنه كه ضربه‌اى كه از چهل مترى به گوشه رفته تصادفى روى پاى بازيكن حمله كمانه كرده باشه يا به دروازه‌بان يا به تير دروازه خورده باشه. نكته‌هاى كه ما در بازى مشخص كرديم نكات جالبى هستند. مثلأ وقتى خط دفاع با يك برگشت اشتباه به گل شدن توپ كمك كرده نمى‌توان گفت كه گل حق تيم حمله كننده بوده”
بالا بودن نقش شانس جذابيت فوتبال را بيشتر مى‌كند. اين شانس در فوتبال، نمك بازى است. همان دليلى كه طرفداران فوتبال هر بار به خاطرش به استاديوم مى‌روند. لامس:”براى اينكه مى‌توااند اين طور باشد كه با يارى شانس، تيم مورد علاقه برنده شود.“ اما به زور كه نمى‌توان شناس آورد!! لامس معتقد است:” بد نيست مربيان فوتبال نگاهى به نتيجه اين بررسى بياندازند. وقتى ضريب شانس در ضربه‌هاى گل اينقدر بالاست، بد نيست كه در تمرينها هم به اين نكته توجه شود. مثلأ بازيكنان خط حمله به تناسب جايگزين شوند طورى كه بتوانند در شرايط تصادفى مثل احتمال برخورد توپ به تير دروازه هم عكس‌العمل مناسب نشان بدهند.“
در جام جهانى امسال هم بى‌ترديد، هستند تيم‌هاى كه تصادفى بالا بيايند و يا تيم‌هاى محبوبى كه با بد بيارى حذف شوند. لامس با اطمينان مى‌گويد:” بخصوص در اين تورنمت‌ها شانس حتمأ جايى يارى مى‌كند. اما اگر تيمى ببازد و جذف شود، ديگر فرصتى باقى نمى‌ماند. اين حذف زود هنگام اگر براى آلمان اتفاق بيافتد فاجعه است!“
در انتها بد نيست اشاره كنيم، كم نيستند آنهايى كه معتقدند ميزبان جام جهانى اصلأ وقتى بالا مى‌آيد كه شانس بياورد.