سنگواره‌ی خفاش، کلید قفل تکامل
۱۳۸۶ اسفند ۷, سه‌شنبه
مجموعه‌ی اندام‌های مسیریاب در خفاش‌های امروزی، هم‌چون رادار عمل می‌کنند. اندام فرستنده امواجی را به محیط می‌فرستد و اندام گیرنده با دریافت پژواک آن، نقشه‌ی مسیر را در اختیار مغز می‌گذارد.
چند نکته اما همواره ذهن بسیاری ازخفاش‌شناسان را به خود مشغول کرده بود: آیا گونه‌های ابتدایی این پستاندار کوچک، در ابتدا قادر به پرواز بوده‌اند و بعدها اندام مسیریابی آنها تکامل یافت و رادارگونه شد یا برعکس؟ یا این‌که خفاش‌ها از ابتدا هم پرواز می‌کردند و هم سیستم مسیریابی رادارگونه داشته‌اند.
کلید زنگ‌زده، قفل را باز کرد
بقایای یافته شده از یک خفاش در یک سنگواره‌ی ۵۲ میلیون ساله، پرده از این راز گشود.
اخیراً یک تیم تحقیقاتی بین‌المللی، متشکل از دانشمندان آمریکایی، کانادایی و آلمانی، با بررسی قدیمی‌ترین سنگواره‌ی یافته شده از خفاش‌ها به این سؤالات پاسخ دادند. مقایسه‌ی خصوصیات این سنگواره با یافته‌های پیشین از فسیلی جدیدتر، به بسیاری از ابهامات دانشمندان در این‌باره پاسخ داد.
سنگواره‌ی قدیمی‌تر متعلق به بقایای خفاشی اولیه است که پنج سال پیش در ایالت وایومینگ آمریکا کشف شد. این فسیل که بیش از ۵۲ میلیون سال عمر دارد، همانند حلقه‌ی گمشده‌ای در زنجیره‌ی تکامل، گره از بسیاری از معماهای دانشمندان در زمینه‌ی تکامل خفاش‌ها گشود.
سنگواره‌ی قدیمی که به بزرگی یک کف دست است، اسکلت خفاشی را نشان می‌دهد که ثابت می‌کند پیکر این پستاندار پرنده در آن زمان، هنوز به رادار مجهز نبوده است.
خفاش ۵۲ میلیون ساله، در منطقه‌ای حاره یا نیمه‌حاره‌ای در کنار آب زندگی و از حشرات تغذیه می‌کرده است. این پستاندار با وجود این‌که قادر به پرواز بوده است اما برای مسیریابی از اندام رادارگونه استفاده نمی‌کرده است. این نتیجه، از مقایسه‌ی این فسیل با فسیلی به‌دست آمده است که عمر کمتری داشته و چندی پیش در آلمان پیدا شده است. فسیل آلمانی خفاشی را نشان می‌دهد که ۵ میلیون سال جدیدتر بوده و پیکرش مجهز به رادار شده است.
خفاش‌های بدوی، با چراغ‌قوه یا سمعک؟
خفاش قدیمی‌تر با وجود این‌که دارای تمام ویژگی‌های یک خفاش امروزی است، اما بررسی اسکلت آن تفاوت معناداری را با دیگر هم‌نوعانش آشکار می‌کند. گوش داخلی بسیار کوچک، شکل استخوان‌های شنوایی و تکامل نیافتگی حنجره، نشان می‌دهند که خفاش قدیمی‌تر نمی‌توانسته از این اندام‌ها برای مسیریابی راداری اشتفاده کند.
این گونه از خفاش‌ها هم‌چنین دارای بال‌های کوچک و پاهای پشتی بسیار دراز بوده‌اند. در میان انگشتان پا نیز پرده‌ای وجود داشته است. پرواز این پستانداران، به احتمال زیاد، همراه با تکان‌های شدید بوده است و پرده‌ی میان انگشتان، تثبیت‌کننده‌ی تعادل پرواز بوده است.
در مورد این‌که این پستاندار چگونه مسیر یا طعمه‌ی خود را تشخیص می‌داده، نظریات مختلفی وجود دارد. عده‌ای این گونه‌ی خاص را روزفعال می‌دانند. برخی دیگر احتمال می‌دهند که این جانور در روشنایی اندک گرگ‌ومیش به شکار می‌پرداخته و گروه سومی از دانشمندان این حیوان را شکارچی شبی می‌دانند که طعمه‌ی خود را همانند جغد، با شنیدن صدایش به دام می‌انداخته است. پ. / تاتس