"سکس و قلعه"؛ نگاهی به هنجارهای جنسی در جهان عرب
۱۳۹۲ تیر ۳۱, دوشنبه
در کشورهای عربی برای اینکه بی‌پرده از "سکس" و روابط جنسی حرف بزنید باید یا پزشک باشید یا پژوهشگر. در سرزمین نیل صحبت کردن آزادانه درباره‌ی این موضوع راحت نیست.
شیرین الفقی دانش‌آموخته‌ی رشته‌ی ایمونولوژی (ایمنی‌شناسی) و خبرنگار مصری‌تبار بزرگ‌شده در کانادا، به زنان و مردان مصری برخورده است که برای روشنگری جنسی، انتخاب آزادانه و کامیابی از لذت‌های جنسی در جهان عرب یا بهتر بگوییم برای "سکس" بهتر مبارزه می‌کنند.
الفقی با شهروندان زیادی در کشورهای عربی گفتگو کرده است، از فعالی که به زنان تن‌فروش در تونس مشاوره می‌دهد، تا مجری تلویزیونی که در حوزه‌ی سکس- درمانی کار می‌کند تا روانکاوی که همجنسگرایی را اختلالی قابل درمان می‌داند. گزارش‌هایی گاه تکان‌دهنده و روشنگرانه گاه جالب و جذاب. بیشتر مثال‌ها از مصر است.
سرزمین الفقی که در آن هنوز اکثر زنان ختنه شدهاند و بکارت چیزی است مقدس. نتیجه‌ی پژوهش‌های الفقی کتاب "سکس و قلعه" است که بازتاب زیادی در رسانه‌های آلمان یافته است.
لازمه‌ی دموکراسی، برخورد نرم و آزادانه با مسائل جنسی
الفقی در این کتاب به این نتیجه می‌رسد که "بهار عربی" برای شهروندان مصری "احساسات بهارانه" به ارمغان نیاورد و انقلاب سیاسی مصر انقلاب جنسی‌ای به همراه نداشت. تز اصلی این کتاب را می‌توان در دو جمله خلاصه کرد: هنجارهای جنسی در مصر و در کشورهای عربی باید کمی نرم‌تر شود تا راه این کشورها به سوی دموکراسی را ممکن سازد.
به اعتقاد الفقی دموکراسی واقعی و آزادی حقیقی در جهان عرب تنها زمانی می‌توانند به حقیقت بپیوندند که در حیطه‌ی خصوصی انسان‌ها، روابط جنسی برابر و حقوق جنسی برابر حاکم باشد. الفقی می‌گوید، رفتار آزادانه با مسايل جنسی برای هر فرد باید جزیی از حقوق بشر باشد. این درحالی است که در مصر امروز خرید کاندوم می‌تواند نشانه‌‌ی رابطه‌ی جنسی خارج از ازدواج تلقی شود؛ رابطه‌ای که طبق قوانین اسلام "حرام" است.
الفقی می‌نویسد: «مردها در مصر کسانی هستند که روابط جنسی پیش از ازدواج برایشان آزاد است در حالی که از زنان انتظار می‌رود تا ازدواج "دست‌نخورده" بمانند، "بکارت" دیگر معرف "نجابت و پاکدامنی" نیست بلکه وضعیت آناتومی زن را تعریف می‌کند؛ گردشگرانی که در وطن تقواشان را به نمایش می‌گذارند، به محض اینکه در خارج از کشور به سر می‌برند، فرسنگ‌ها دور از چشمان همشهری‌هایشان، خیلی راحت "بی‌احتیاطی" می‌کنند...»
برخورد با مسائل جنسی در مصر در گذشته
تحلیل‌های او در مورد وضعیت جامعه‌در کشورهای عربی ناامیدکننده است. شیرین الفقی که خود را یک "مسلمان لیبرال" می‌داند، معتقد است، این نه دین اسلام، که تفسیرهای گوناگون از این دین است که برخورد نرم و آزادنه با مسائل جنسی را برای مومنان ممنوع کرده است.
الفقی معتقد است که اوضاع همیشه اینگونه نبوده است و می‌افزاید: «در نوشته‌های به جامانده به زبان عربی داستان‌ها و نوشته‌های بی نظیری در مورد ادبیات اروتیک می‌توان یافت که به مرور زمان فراموش شدهاند. بسیاری از این اثرهای مهم توسط شخصیت‌هایی نوشته شدهاند که گرچه به مذهب اعتقاد داشته‌اند اما آن را با روابط جنسی در تعارض نمی‌دیده‌اند. »
الفقی از دوران شکوفایی فرهنگی و اقتصادی در زمان خلافت عباسی در قرن نهم و دهم سخن می گوید. به اعتقاد الفقی افول آنها و سپس دوران استعمار مصر، جنبش‌های محافظه کار در این کشور را فعال کرد؛ برای مثال تاسیس اخوان المسلمین در سال ۱۹۲۸.
الفقی می‌نویسد: «بارزترین تجلی این تحولات جنبش قوی سلفی‌هاست که در ده‌های گذشته در مصر مورد استقبال قرار گرفت. جنبشی که پس از انقلاب۲۰۱۱، نمایندگان‌اش را با ریش‌های بلند و زنان روبنده‌‌پوش می‌توان زیرنظر گرفت. این زنان و مردان می‌خواهند مصر را به سرعت بر طبق تفسیر خودشان از اسلام تغییر دهند. فراموش نباید کرد که آنها به شدت تحت تاثیر جنبش‌های دینی در کشورهای حاشیه‌ی خلیج فارس هستند. خواست آنها تغییر قوانین بر طبق تفسیر سرسختانه‌ی آنها از شریعت است.»
ازدواجی برای چند ساعت یا برای یک تابستان
الفقی در ۵ فصل کتاب موضوع هایی مثل ازدواج، روابط جنسی پیش از ازدواج، تن‌فروشی و روابط همجنسگرایان را در مصر بررسی می‌کند. الفقی به حدیثی اشاره می‌کند که می‌گوید: «کسی که ازدواج می‌کند نیمی از دین خود را حفظ کرده است.»
الفقی با اشاره به این حدیث و با ذکر این مطلب که در عربی کلاسیک واژه‌ی "نکاح" هم برای ازدواج و هم برای روابط جنسی به کار رفته است، به رابطه‌ی تنگاتنگ "لذت" و "وظیفه" در تفسیرهای غالب در مصر اشاره می‌کند. تفسیرهایی که به ظن نویسنده، مشکلات فراوانی برای جوانان پدید می‌آورد. مشکلاتی به خصوص برای طبقه‌ای که توان مالی ازدواج را با رسم و رسوم گران موجود در جامعه‌ی مصر ندارد.
الفقی به روش‌های متفاوتی که در منطقه برای حل این مشکل وجود دارد اشاره می‌کند، مثلا "صیغه" که در اسلام شیعی، در بحرین در لبنان یا ایران و عراق رواج دارد. ازدواجی که به گفته‌ی الفقی از چند ساعت تا سال‌ها می‌تواند دوام داشته باشد. در مصر روش مشابه دیگری جود دارد که ازدواج "عرفی" نامیده می‌شود و الفقی در فصلی از کتاب در مورد "عشق واقعی" نشان می‌دهد که چگونه این فرم از ازدواج حتی تن‌فروش را هم قانونی می‌کند.
بسیاری از خانواده‌های کم بضاعت مصری دختران زیر ۱۸ سال خود را در طول تعطیلات تابستانی مجبور به همخوابگی با گردشگران ثروتمندی می‌کنند که معمولا از کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس می‌آیند. ازدواجی برای یک تابستان. این سبک که از آن به عنوان "ازدواج موقت" نام برده شده، با پایان سفر این مردان خارجی که عموما هم از کشور عربستان سعودی هستند، به پایان می رسد.
در مصر ختنه‌ی دختران و ازدواج زیر ۱۸ سال ممنوع است. الفقی می نویسد: «یکی از اولین اصلاحاتی در قانون که سلفی‌ها به محض اینکه پایشان به مجلس رسید، مطرح کردند، کاهش سن قانونی ازدواج بود. پایه و اساس استدلال‌های آنها برای کاهش این سن عقایدی است که برای مثال حفظ ختنه‌ی زنان هم بر آن استوار است؛ این که دختران هر زمانی می توانند از نظر جنسی از مسیر خارج شوند.»
بازگشت به مسیر درست با انتخاب آزادانه
الفقی در بخشی دیگر از کتاب به برخورد متفاوت با قضیه سقط جنین در کشورهای گوناگون عربی می‌پردازد. نویسنده به این مسئله اشاره می‌کند که در قرآن هرچند کشتن کودک، به خصوص دختربچه‌ها که پیش از اسلام رواج داشته، ممنوع شده است، اما به مسئله‌ی سقط جنین و ممنوعیت آن در قرآن اشاره‌ای نشده است. اما در کشورهای عربی تفسیرهای گوناگونی در مورد این مسئله وجود دارد.
به نوشته‌ی او در حالی‌که در کشوری مثل تونس می‌توان به‌طور قانونی سقط جنین کرد، در مراکش این مسئله نه تنها قانونی نیست که به بحث‌های شدیدی در میان حقوقدانان، پزشکان و علمای دینی دامن زده است.
به طور خلاصه، شیرین الفقی خواستار آزادگی جنسی برای افراد متدین از راه آموزش و ایجاد یک جامعه‌ی مدنی مستقل است. الفقی با خوشبینی می‌نویسد: «من شخصا معتقدم که اگر به مصری‌ها - چه مسلمان، چه مسیحی- اجازه‌ی انتخاب آزادانه داده شود، آنها راه خود را به سوی تفسیری از دین‌شان که روادارتر، بازتر و واقع‌نگرانه‌تر است، پیدا خواهند کرد.»
این "بازگشت به مسیر" را در قیام سال ۲۰۱۱ مصر به خوبی خود را نشان داد؛ جایی که می‌شد تقوا و دینداری شخصی میلیون‌ها معترض را که در نماز جماعت به رکوع می‌رفتند نظاره کرد، در حالی که قیامشان جنسی کاملا سیاسی داشت.
عنوان انگلیسی این کتاب Sex and the Citadel است
ترجمه‌ی آلمانی این کتاب هم با نام Sex und die Zitadelle منتشر شده است