سیاست احمدی نژاد، دلیل عدم عضویت ایران در سازمان شانگهای؟
۱۳۸۸ خرداد ۲۱, پنجشنبه
سازمان همکاری شانگهای یک سازمان منطقه‌ای است که در سال ۲۰۰۱ در شانگهای تاسیس شد. چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان اعضای این سازمان را تشکیل می‌دهند. مغولستان، هند، پاکستان و ایران نیز در سازمان همکاری شانگهای نقش ناظر را دارند. ایران نیز تقاضای عضویت دائم را کرده ولی تا کنون به عضویت پذیرفته نشده است.
انتقاد نامزدها از سیاست خارجی
نامزدهای ریاست جمهوری در سخنرانی‌ها و مناظره‌های تلویزیونی از سیاست خارجی محمود احمدی‌نژاد انتقاد کرده‌اند. منتقدان یکی از ضعف‌های دیپلماسی خارجی را در"منتفی بودن" عضویت ایران در سازمان شانگهای تلقی می‌دانند. دولت احمدی نژاد تلاش کرد عضو این سازمان مهم منطقه‌ای گردد که یک سوم جمعیت جهان را دارد، ولی ایران به نشست‌های سالانه سازمان شانگهای تابحال فقط به عنوان ناظر دعوت شده است.
چرا ایران عضو سازمان شانگهای نشد؟
آیا سیاست خارجی دولت نهم و شخص احمدی نژاد دلیل عدم پذیرش ایران در سازمان شانگهای بوده است؟ نورمحمد خالق‌زاد، تحلیل گر سیاسی تاجیک در پاسخ به این پرسش می‌گوید: «همکاری ایران با سازمان شانگهای بویژه در عرصه اقتصادی توسعه داشته و سران شانگهای نیز با سیاست‌های احمدی‌نژاد مخالفتی نکرده‌اند. درباره اینکه چرا ایران را نپذیرفتند، نمی‌توانم چیزمشخصی بیان کنم ولی زمانیکه سازمان شانگهای تاسیس شد، کشورهایی به عضویت آن درآمدند که با چین مرز مشترک داشتند یعنی روسیه، تاجیکستان، قرقیزستان و قزاقستان که بعدها اهداف این سازمان تغییر یافت.»
کارشناس تاجیک، خالق‌زاد در ادامه صحبت‌هایش تاکید می‌کند که تاجیکستان در اجلاس سال گذشته شهر دوشنبه ازعضویت دائم ایران در سازمان شانگهای پشتیبانی کرده است.
ناسازگاری سیاست‌های خارجی ایران
به نظردکترآرتیوم اولونیان، تاریخدان مقیم مسکو و کارشناس منطقه آسیای مرکزی مسئله عدم عضویت ایران در سازمان شانگهای با سیاست‌های محمود احمدی نژاد نیزارتباط دارد.
اولونیان به «ناسازگاری سیاست‌های ایران با اتحادیه اروپا و آمریکا» نیز اشاره می‌کند و نتیجه می‌گیرد: یکی از دلایل اصلی عدم عضویت ایران همین سیاست است، زیرا سازمان شانگهای در آیین‌نامه خود اعلام کرده که علیه هیچ کشوری سیاست خصمانه‌ای اتخاذ نکرده و نخواهد کرد. به عبارت دیگر اگر ایران به عضویت سازمان شانگهای درمی‌آمد، بایستی در قبال آمریکا و اتحادیه اروپا سیاست عادی و دوستانه‌ای را اتخاذ می‌کرد.
این کارشناس معتقد است که با توجه به سیاست‌های احمدی نژاد عضویت ایران با مشکلاتی مواجه می‌شد.
افزایش شانس ایران با موسوی
قراراست، شورای سران سازمان شانگهای در طی روزهای ۱۵ و ۱۶ ژوئن در شهریکاترینبورگ روسیه اجلاس ادواری خود را با شرکت روسای جمهور کشورهای عضو و ناظر تشکیل دهد. در این نشست قرار است درباره اتخاذ تدابیر برای پایان دادن به بحران مالی و گسترش همکاری اقتصادی کشورهای عضو گفت‌وگو شود.
اولونیان کارشناس روس معقد است، با توجه به انتخابات ریاست جمهوری ایران در نشست سازمان شانگهای فعلا عضویت ایران بررسی نخواهد شد و مسئله گسترش سازمان همکاری شانگهای هنوز مطرح نیست، اما در آینده نمی‌توان چنین گسترشی را غیرممکن دانست.
وی همچنین در این رابطه می‌گوید: «اگر میرحسین موسوی، رقیب احمدی نژاد درانتخابات ریاست جمهوری پیروز شود، عضویت ایران در سازمان شانگهای تسریع پیدا خواهد کرد. اما این بدان معنا نیست که ایران در کوتاه مدت به عضویت سازمان شانگهای درخواهد آمد.»
این کارشناس روس به این مسئله هم اشاره می‌کند که رییس جمهور ایران تحت تاثیر محافل بانفوذ سیاسی و دینی است. سیاست راهبردی خارجی کشور توسط محافل بانفوذ سیاسی - مذهبی در ساختار قدرت تعیین می‌گردد. در این مسئله نقش رهبر روحانی نیز تعیین کننده است.
آرتیوم اولونیان می‌افزاید: «برای عضویت در سازمان شانگهای، عادی‌سازی سیاست خارجی ایران در قبال اروپا و آمریکا ضروری است و انتخاب یک رییس جمهور اصلاح طلب مثل موسوی می‌تواند شانس عضویت ایران در سازمان شانگهای را افزایش دهد.»
نویسنده: طاهر شیرمحمدی
تحریریه: شهرام احدی