شاملو، نیما و مبارزات انتخاباتی / نگاهی به تبلیغات کاندیداهای نهمین انتخابات ریاست جمهوری

تهران هر روز بیشتر و بیشتر رنگ انتخابات به خود می‌گیرد. دیوارها را پلاکاردها و پوسترها می‌پوشانند، بر سنگفرش پیاده‌روها اطلاعیه‌های مچاله و برگه‌های تبلیغاتی دورانداخته شده به چشم می‌خورد و از همه محسوس‌تر در بزرگترین مرکز گفتگوهای سیاسی کشور، در تاکسیها، حرف انتخابات است.

مرتضی که راننده‌ی تاکسی است با اشاره به پلاکاردهای عظیمی که در سراسر شهر دیده می‌گوید «معلوم نیست این همه پول را از کجا می‌آورند.» به نظر یکی از مسافران «این که چیزی نیست، هر کدام از اینها می‌توانند این مملکت را بخرند. یکی از کاندیداها گفته هر کس به من رای بدهد پنجاه هزار تومان می‌گیرد.» بازار شایعه داغ است و مردم چون چیزهای غریب زیاد دیده‌اند بدون توجه به منطقی یا عملی بودن یا نبودن شایعات آنها را به راحتی تکرار می‌کنند.

در مملکت «شعردوستان» و شاعرمسلکان عجیب نیست اگر تحریف سطری از نیما به شکل، «تو را ما چشم در راهیم» بر پارچه‌نویس عظیمی در حاشیه‌ی میدان آزادی مزین به عکسی از هاشمی رفسنجانی بشود و شعار اصلی لاریجانی عنوان مشهورترین کتاب شاملو«هوای تازه» باشد. اصلا هم مهم نیست که رادیو و تلویزیونی که لاریجانی سالها به ریاستش منصوب بود با شاملو کاری هم اگر داشت، هرچه بود، تکثیر صدها هزار بار عنوان کتابش نبود.

آگهی نیم صفحه‌ای معین نیز در روزنامه‌ی اقبال عبارت «دوباره می‌سازمت ای وطن» را از ترانه‌ی داریوش وام گرفته است. به هر حال تبلیغات آغاز شده و ربع قرن و به‌ویژه تجربه‌ی انتخابات دوم خرداد به همه نشان داده، در جامعه‌ای که سیستم حزبی‌اش دوران طفولیت را می‌گذراند و اغلب مردم به روشنی خود را به حزب و گروه مشخصی وابسته نمی‌دانند منعکس کردن خواست روز و تمایل امروز مردم می‌تواند آراء بسیاری جلب کند. و از آنجا که اکثریت رای دهندگان ایران را جوانان ۱۶ تا ۲۵ سال تشکیل می‌دهند به دست آوردن دل آنان می‌تواند در کسب قدرت سیاسی تعیین کننده باشد.

بر یکی از پلاکاردهای عظیم «دکتر محمد باقر قالیباف»، (فرمانده سابق نیروهای انتظامی جمهوری اسلامی ایران) که لااقل در این روزها بیشترین پلاکاردهای بزرگ شهر تهران به تبلیغات هواداران او متعلق است، چند جوان خندان به چشم می‌خورند. چهره‌ی یکی به رنگ پرچم ایران رنگ شده و دو انگشت دست راستش (با دستبندی دور مچ) را به علامت پیروزی بلند کرده. دیگری با مو و پیشانی قرمز دست برگردن او و گردنبندی بر گردن دارد. ایا این شکل و شمایل همان نیست که گاهی به عنوان نمود تهاجم فرهنگی غرب مورد شماتت قرار می‌گیرد؟

ما ایرانیان انگار به تناقضها عادت داریم. در حالی که اغلب نامزدها با شعارهای خود سعی در جلب آرای همین جوانان دارند روز پنجشنبه در بسیاری از نقاط شهر تهران ماموران انتظامی مسلح به کلاشینکف مستقر شدند و در «مرکز مباحث سیاسی کشور» می‌شنویم که یکی از مسافران دیده به دختر و پسر جوانی «گیر داده بودند و به پوشش آنها ایراد می‌گرفتند.» مجید که دانشجوست همچنین به «کارناوال» دختران و پسران جوانی اشاره دارد که دو سه روز پیش با ماشینهای آخرین مدل و برچسب RAFSENJANI 2005 در خیابانها شمال تهران جلب نظر می‌کردند.

او می‌گوید «به هر کدام پنجاه هزار تومن داده‌اند!» عکس و تفصیل این کارناوال را برخی از خبرگزاریها منتشر کرده‌اند اما حکایت پنجاه هزار تومان در سایت خبری دانشجویان دانشگاه شریف آمده که می‌نویسد: «شنیده‌های خبرنگار «شریف نیوز» حكایت از آن دارد كه برای چند ساعت شركت در كارناوال و نصب پوسترهای HASHEMI 2005 بر روی هر ماشین، 50 هزار تومان به صاحب ماشين داده شده است.»

این شایعات درحالی به‌گوش می‌خورد که رئیس شورای سیاستگذاری ستاد انتخاباتی هاشمی رفسنجانی، حسن حبیبی اعلام کرده، رفسنجانی به دلیل محدودیت منابع مالی امکان سفر به شهرستانها را ندارد. ضمنا باشگاه خبرنگاران جوان گزارش می‌دهد که عبدالله جاسبی، پس از دیدار از ارومیه با اشاره به این که «وضع در آن استان خوب است و همه اقشار نظرشان بر روی هاشمی‌‏رفسنجانی است» گفته: «در برخی جاها قول رأی دادن دادند و ما هم قول ساخت دانشگاه آزاد را به آنها دادیم.» گرچه بسیاری از شایعات باورکردنی به‌نظر نمی‌رسد، مردم ما که در گهواره‌ی امثال و حکم پرورش یافته‌اند معتقدند «تا نباشد چیزکی مردم نگویند چیزها.»

به‌هر تقدیر موتور انتخابات به‌راه افتاده و هر کاندیدایی می‌کوشد با شعارهای مردم پسند و به‌ویژه جوان‌پسند آراء بیشتری جذب کند. چنین است که پلاکاردهای فرمانده سابق نیروهای انتظامی به چهره‌ی رنگ شده و شاد نوجوانان و یا به عکس درناهای درحال پرواز مزین می‌شود و کمتر پوستری است که از واژه‌ی «ایران» و «ایرانی» بی‌نصیب باشد. ضمنا طبیعی است که پس از پیروزی خاتمی متبسم، اکثر کاندیداها بر پوستر تبلیغاتی خود به مردم بخندد.

اما مطابق آمارهای «موسسه افکار سنجی دانشجویان ایران»، ایسپا که روز پنج شنبه ۱۲ خرداد منتشر شده «۶۶ درصد مردم تهران معتقدند با توجه به شرایط موجود رئیس جمهوری توانایی حل مشکلات جامعه را نخواهد داشت.» این نظر سنجی همچنین نشان می‌دهد اکثریت مردم نه به برنامه‌ها که به افراد رای می‌دهند گرچه هنوز ۶۸ درصد آنها نامزد مورد نظرشان را انتخاب نکرده‌اند.

بهزاد کشمیری‌پور، گزارشگر صدای آلمان در تهران