شاهکارهاى نگارگرى ايران
۱۳۸۴ فروردین ۲۱, یکشنبه
پاييز سال گذشته، ۱۳۸۳، موزه هنرهاى معاصر تهران گالريها، راهروها و اتاقهاى خود را در اختيار ده‌ها هنرمند صاحب‌نام (از جمله عباس کيارستمي، پرويز تناولي، فرشيد مثقالي، فريده لاشايى و ...) و کمتر‌نام‌آشنا قرار داده بود تا زير عنوان «باغ ايراني» تخيل خود را از آنچه خود تخيل بهشتى گمشده است در قالب عکس، مجسمه، چيدمان و نقاشى به نمايش بگذارند.
باغ ايرانى بيش از آنکه طرحى براى احداث باغ باشد تلاشى است براى نمايش تمثيل باغى ازلى که حسرت جاودان انسان است. طرح باغهاى ايرانى نوعى نگاه آشتي‌جويانه به طبيعتى است که هميشه سرآشتى ندارد و گاه خشک و خشن و نامهربان است. ايده‌ى باغ ايرانى که صورت مثالى باغى دست‌نيافتنى است قرنها الهام بخش هنرمندان همه‌ى هنرها بوده است. از اين هنرها، شايد نگارگرى (نقاشى و تذهيب) عميق‌ترين و گسترده‌ترين پيوند را با خيال آب و درخت و پرندگان مثالي، اجزاء اصلى باغ، داشته باشد.
بهار امسال موزه‌ى هنرهاى معاصر تهران مجموعه‌اى از نفيس‌ترين نگاره‌هاى عصر تيمورى و صفوى را، زير عنوان «شاهکارهاى نگارگرى ايران» به نمايش گذاشته است. آثار عرضه شده در اين مجموعه گلچينى است از نگاره‌هايى که در موزه‌ها و مجموعه‌هاى مختلف کشور (کاخ گلستان، بخش دوران اسلامى موزه ملى ايران، موزه رضا عباسي، موزه چهلستون و موزه هنرهاى تزيينى اصفهان، موزه ملک، دفينه، کتابخانه ملى ايران، کتابخانه مدرسه عالى شهيد مطهري، کتابخانه وزارت امور خارجه و کتابخانه دانشگاه تهران) نگهدارى مي‌شود و تا کنون يکجا به نمايش درنيامده است.
هياتى 3 نفره متشکل از آيدين آغداشلو، محمد حسن سمسار و عليرضا سميع آذر از ميان بيش از هزار اثر موجود در مجموعه‌هاى گوناگون، ۱۵۰ نگاره را براى اين نمايشگاه انتخاب کرده‌اند. سميع‌آذر، ريئس موزه‌ى هنرهاى معاصر تهران، که همراه با على رجبى دبير اين نمايشگاه در يک نشست مطبوعاتى شرکت کرده بود هدف از نمايش اين مجموعه را معرفى نگاره‌هاى ايرانى در داخل و خارج از کشور اعلام کرده‌است. سميع‌آذر با اشاره به اين واقعيت که نگارگرى ايرانى قرنها در دربار و با حمايت صاحبان قدرت پديد آمده و در همان‌جا نيز محبوس بوده متذکر شد که موزه‌ها و کتابخانه‌ها تنها انباردار اين آثار بوده‌اند. او يکى از اهداف اين نمايشگاه را «ارتقا آگاهى عمومى نسبت به اين ميراث گران سنگ فرهنگ پارسي» قلمداد کرده است.
در کنار اين نمايشگاه سمينارى بين‌المللى نيز سازمان داده شده که بسيارى از مسئولان موزه‌هاى بزرگ دنيا (از جمله فرانسيس ريشار، مدير بخش اسلامى موزه لوور، شيلا کمبي، رييس بخش اسلامى و شرقى موزه بريتانيا، چارلز ملويل، رييس بخش شاهنامه شناسى دانشگاه کمبريج، سوزان استرانگ، مدير بخش آسيايى موزه ويکتوريا و آلبرت مليکيان، محقق مرکز تحقيقات ملى پاريس) در کنار محققان ايرانى در آن شرکت داشته‌اند. از اين رهگذر موزه‌هاى معتبرى چون لور و موزه‌ى بريتانيا به نمايش اين آثار علاقه نشان داده‌اند.
همچنين به قصد آشنا ساختن کودکان و نوجوانان با نگارگرى ايرانى روزهاى شنبه و سه‌شنبه‌ى هر هفته جلساتى در موزه هنرهاى معاصر برگزار مي‌شود. نقالى و قصه‌خوانى نيز از برنامه‌هايى است که قرار است در جلب توجه کودکان و نوجوانان و آشنا ساختن آنان با ادب و هنر کهن ايران زمينه‌ى لازم را فراهم کند. انبوه بازديدکنندگان که بيشتر آنان را جوانان و نوجاونان تشکيل مي‌دهند حکايت از توفيق برگزارکنندگان اين نمايشگاه در اهداف خود دارد.
در نمايشگاه «شاهکارهاى نگارگرى ايران» مهمترين آثار موجود در کشور به نمايش گذاشته شده است. نقاشى ايرانى که به وسيله‌ى غربيان و به اشتباه «مينياتور» ناميده شده عمدتا در خدمت مصور کردن کتابهاى و آثار ادبى و عرفانى قرار گرفته‌است. در اين مجموعه کتابهايى چون شاهنامه‌ى بايسنقري، شاهنامه‌ى طهماسبي، ظفرنامه تيموري، خمسه و پنج گنج نظامي، بوستان و گلستان سعدى و هزار و يک شب اثر صنيع‌الملک با نگاره‌هايى که پس از قرنها هنوز با رنگهاى درخشان و خيره‌کننده ببينده را مسحور مي‌کند حکايت از هنرى دارد که لابلاى کتابها و در قصرهاى پادشاهان از ديد عموم پنهان مانده بود.
نمايشگاه «شاهکارهاى نگارگرى ايران» که تا پانزدهم ارديبهشت ماه در موزه‌ى هنرهاى معاصر تهران برپاست فرصتى يگانه است براى ديدن آثار بزرگانى چون کمالدين بهزاد، ميرک، محمدرضا عباسى و ديگر استادان نگارگرى ايران. اين نمايشگاه همچنين امکانى است تا ببيننده تحول اين هنر را در دوران گوناگون و به‌ويژه عصر تيمورى و صفوى از نزديک مشاهده کند. در يکى از گالريهاى موزه همچنين فيلم کوتاهى به نمايش گذاشته مي‌شود که زمينه‌ى آشنايى با تاريخ نگارگرى و مکتبهاى مختلف آن را فراهم مي‌کند.
در گوشه‌اى از موزه نيز معکبهايى قرار داده شده که بر سطوح آن بخشهاى از يک تابلو چسبانده شده و نوجوانان مي‌توانند با کنار هم قرار دادن اين مکعبها تصويرى را بازسازى کنند و بازيگوشانه با نگاره‌هاى کهن ارتباطى نزديکتر برقرار سازند. اين نمايشگاه که مورد توجه بسيار ببيندگان قرار گرفته يکى از موفقترين نمايشگاههايى است که در سالهاى اخير و در ارتباط با هنر ايران برپا شده است.