شرکت همسایگان شمالی ایران در نشست ناتو

سران ۲۶ کشور عضو سازمان پیمان آتلانتیك شمالی (ناتو) روز چهارشنبه، ۲ آوریل، در بخارست پایتخت رومانی گرد هم آمدند. در این نشست رهبران و دولتمردان کشورهای آسیای مرکزی از جمله قربان قلی بردی محمداف، رئیس جمهور همسایه شمالی ایران و رهبر ازبکستان نیز شرکت کردند. پیمان نظامی ناتو سالهاست با این کشورها همکاری نزدیک دارد. برخی از کارشناسان می‌گویند روسیه، چین و ایران مخالف نفوذ ناتو در این کشورها هستند و عضویت احتمالی این کشورها در ناتو، می تواند نوعی اعلام جنگ به روسیه، چین و ایران باشد.

رهبران و مقامات بلندپایه کشورهای آسیای مرکزی و همچنین جمهوری آذربایجان در نشست دو روزه ناتو در بخارست، شرکت کردند.

کشورهای آسیای مرکزی از سالهای ۹۰ در برنامه مشارکت برای صلح ناتو شرکت دارند. پیمان نظامی ناتو برای بازسازی نیروهای مسلح کشورهای آسیای مرکزی کمک کرده و نیروهای نظامی اعضای پیمان ناتو هم اکنون در جمهوری های تاجیکستان، قرقیزستان و ازبکستان مستقر هستند.

کارشناسان محلی همکاری کشورهای آسیای مرکزی با ناتو را در راستای تلاش این کشورها برای خروج از نفوذ روسیه ارزیابی می کنند.

آتاگلدی غارایف یک تحلیل گر ترکمن در عشق آباد در این‌ باره می گوید:

"سفر رئیس جمهور ما گامی است برای خروج از انزوای کشور و این امر به ما کمک خواهد کرد که بتوانیم با کشورهای همسایه روابط بهتری را برقرار کنیم." این کارشناس مقیم عشق آباد همچنین گفت تركمنستان كشوری بیطرف و همواره پایبند به تعهدات بین‌المللی و اصل بیطرفی است.

حتی مخالفین دولت ترکمنستان هم از شرکت رئیس جمهور این کشور در نشست ناتو استقبال کرده اند. نورمحمد خاناموف، یکی از رهبران مخالف دولت ترکمنستان می گوید: " نخست اینکه دولت های غربی قصد دارند ترکمنستان را از روسیه دور و به نفت و گاز این کشور مستقیما دسترسی پیدا کنند. هدف دیگر این است که برای خود بردی محمداف هم شرکت در این اجلاس اهمیت خاصی دارد و کسب اعتبار به شمار می آید."

ولی شرکت رهبران و مقامات بلند پایه دولتی آسیای مرکزی از جمله ترکمنستان که مرزهای طولانی زمینی و آبی با ایران دارد، در نشست ناتو چه پیامدهائی برای جمهوری اسلامی ایران خواهد داشت؟

دکتر هومن پیمانی کارشناس امور امنیتی آسیای مرکزی و قفقاز در گفتگو با صدای آلمان به این سئوال چنین پاسخ داد: کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز بخشی از مسائلشان مربوط به ایران است و بخش دیگری آن مربوط به مسائل درازمدت در درجه اول اصل تامین امنیت و ثبات و استقلال این کشورهاست. ترس عمده این کشورها از ایران نیست، بلکه از روسیه است. با توجه به اینکه این کشورها علاقه دارند روابط گسترده ای با روسیه داشته باشند، از طرف دیگر تمایلی ندارند که روابطی را که در چارچوب اتحاد شوروی با روسیه داشتند، دوباره بازسازی و احیا بشود. از این جهت در عرض پانزده، شانزده سال گذشته که این کشورها مستقل شدند، همیشه سعی کردند در اتحادیه های مختلف، در سازمان های مختلف که زیر نفوذ روسیه نیستند شرکت داشته باشند، برای اینکه از طریق عضویت این سازمان ها و نهادها، تضمینی برای کشورهای غربی و "غیر غربی"، کشورهائی جدا از دوستان و همفکران روسیه داشسته باشند تا در شرایط خاص بتوانند با فشارهای روسیه از نظر سیاسی، اقتصادی، نظامی و همینطور با فشارهائی که ممکن است به نوعی این کشورها را در چارچوب گذشته اش بتواند زیر نفوذ داشته باشد، مقاومت بکنند. شرکت این کشورها در نشست ناتو بخش عمده اش در این راستاست.

آیا نزدیکی ناتو با کشورهای آسیای مرکزی می تواند در آینده به عضویت این کشورها بیانجامد. در آنصورت عکس العمل ایران، روسیه و حتی چین چگونه خواهد بود؟ آیا این کشورها نیروهای مسلح ناتو را در مرزهایشان تحمل خواهند کرد؟ دکتر هومن پیمانی کارشناس امور امنیتی آسیای مرکزی و قفقاز: کشورهائی نظیر آذربایجان، ارمنستان و کشورهای آسیای مرکزی و از جمله ترکمنستان گرچه می توانند با ناتو همکاری هائی داشته باشند، ولی عضویتشان برای ناتو نمی تواند بصورت جدی مطرح باشد. برای اینکه این امر اعلام جنگ به ایران، روسیه و تا آنجا که مربوط به کشورهای آسیای میانه است اعلام جنگ به چین هم هست. ناتو در شرایطی نیست که بتواند چنین مسئله ای را قبول بکند. از طرفی خود این کشورها هم واقعیت ها را در نظر می گیرند. یعنی برای آذربایجان و ترکمنستان که هر دو کشور همسایه ایران هستند و از طرفی دسترسی به آب های آزاد ندارند، مسئله رابطه حسنه ونزدیکی به ایران بسیار جدی بوده و خواهد بود.

روسیه، ایران و چین علیرغم مخالفت شدید نفوذ ناتو در منطقه، تابحال در خصوص شرکت رهبران آسیای مرکزی در نشست ناتو عکس العملی نشان نداده اند.