شش نکته دانستنی در باره کنفرانس صلح سوریه در ژنو

● نمایندگی اپوزیسیون با کیست؟

اپوزیسیون سوریه به شدت چند شاخه است. نمایندگی مخالفان در ژنو بر عهده کمیته عالی مذاکرات است. این کمیته در نشست اکتبر ۲۰۱۵ در ریاض تشکیل شد.

کمیته یاد شده از سوی بیشتر گروه‌های مخالف به رسمیت شناخته شده و مورد پشتیبانی ترکیه، عربستان سعودی، آمریکا، قطر، فرانسه و بریتانیا قرار دارد. رهبری این کمیته را محمد صبرا و نصر الحریری بر عهده دارند. اولی وکیل و دومی پزشک جراح است.

● چه کسانی از مخالفان حضور ندارند؟

دو گروه بزرگ مسلح از مخالفان سوری، عضو کمیته عالی مذاکرات نیستند و طبعا در نشست ژنو غایب خواهند بود: گروه تحریرالشام که به القاعده نزدیک است و گروه اسلامگرای احرارالشام.

هر دو گروه، مذاکره را خیانت و انحراف تلقی می‌کنند. 

کردها نیز به خاطر فشار ترکیه، در مذاکرات ژنو حضور ندارند. این در حالی است که آنها از نظر نظامی قوی هستند و کانتون روژاوا را هم تحت کنترل دارند. کردهای سوری از سوی آمریکا نیز پشتیبانی می‌شوند.

ترکیه یگان‌های مدافع خلق (پ‌ی‌د) در سوریه را شاخه محلی حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) می‌داند؛ حزبی که در این کشور ممنوعه است و جزء گروه‌های تروریستی به شمار می‌آید.

پ‌ی‌د نه تنها در ژنو نیست، بلکه در مذاکرات آستانه هم امکان حضور نیافت.

● از دولت سوریه چه کسی حضور دارد؟

بشار ال‌جعفری، نماینده سوریه در سازمان ملل، به احتمال بسیار قوی، هیات سوری در مذاکرات ژنو را هدایت خواهد کرد. این دیپلمات ۶۱ ساله، از شش سال قبل و از زمان شروع جنگ داخلی سوریه، مهم‌ترین مدافع اسد شناخته می‌شود.

جعفری در شش سال گذشته، پیوسته اتهاماتی چون جنایت جنگی یا نقض حقوق بشر در کشورش را رد کرده و آنها را متوجه اپوزیسیون ساخته است. برای همین، مخالفان سوری به او لقب "بلندگوی اسد" را داده‌اند.

● سازماندهی کنفرانس با کیست؟

مذاکرات ژنو با نظارت سازمان ملل انجام می‌گیرد. استفان د میستورا، نماینده ویژه این سازمان در امور سوریه، مدیریت مذاکرات را بر عهده دارد. او که سابقه‌ای چهل ساله در سازمان ملل دارد، از سال ۲۰۱۴ این ماموریت را پیش می‌برد.

گروه ‌بین‌المللی حمایت از سوریه (ISSG) هم در برگزاری نشست ژنو سهم دارد. این گروه شامل ۲۰ کشور و سازمان جهانی است و سرپرستی آن با آمریکا و روسیه است.  در این گروه، کشورهایی چون ایران یا عربستان سعودی، چین یا ترکیه نیز حضور دارند که منافع و علایق شان متفاوت است.

● کنفرانس‌های قبلی چه تعداد هستند؟

کنفرانس‌های صلح سوریه به کندی و بسیار پیچیده پیش رفته‌اند. اولین مرتبه آمریکا، روسیه و چند کشور دیگر در ژوئن ۲۰۱۲ نشستی به این منظور برگزار کردند. در این کنفرانس که بعدا "ژنو یک" نام گرفت، صراحتا حرفی در مورد کنار رفتن اسد مطرح نشد.

این نشست اما خواهان تشکیل یک دولت انتقالی برای پایان دادن به سیستم سیاسی اسد شد. این خواست به همین صورت در اسناد کنفرانس‌های ژنو دو (اوایل ۲۰۱۴) و ژنو ۳ (اوایل ۲۰۱۶)  تکرار شد. در آخرین موارد، پایتخت قزاقستان، دو مرتبه میزبان کنفرانس صلح سوریه و هیات‌های دولتی و مخالفان بود.

در مذاکرات آستانه، روسیه، ترکیه و ایران برای تداوم آتش‌بس تا ۳۰ دسامبر تضمین دادند اما آتش‌بس شکننده بود. سازمان ملل و آمریکا نیز به عنوان ناظر در آستانه حضور یافتند.

دومین دور مذاکرات در آستانه ناکام ماند و حتی به صدور یک بیانیه مشترک نیز منجر نشد. استفان د میستورا قبلا هشدار داده بود که آتش بس بدون یافتن راه حلی سیاسی به شکست می‌انجامد.

● مواضع شرکت‌کنندگان چیست؟

اپوزیسیون سوریه در نخستین موضع، خواستار کنار رفتن اسد از قدرت است. آزادی همه زندانیان و پایان گرفتن محاصره مناطق تحت تصرف شورشیان از دیگر مطالبات آنهاست.

رژیم اسد اما بر این نظر پافشاری می‌کند که مخالفان مسلح، تروریست‌هایی بیش نیستند.‌ بحث کناره‌گیری بشار اسد نیز به ویژه پس از موفقیت‌های نظامی ارتش سوریه در ماه‌های اخیر، نامحتمل‌تر است.

استفان د میستورا چند روز قبل مفاد قطعنامه ۲۲۵۴ شورای امنیت را یادآوری کرد. این قطعنامه که دسامبر ۲۰۱۵ تصویب شده، خواهان تشکیل دولتی معتبر، فراگیر و غیرفرقه‌ای در سوریه، قانون اساسی جدید و برگزاری انتخابات تحت نظارت سازمان ملل است. 

آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل گفته که توقع چندانی از نشست صلح ژنو ندارد. او گفته که «صلح تنها وقتی میسر می‌شود که هیچیک از طرفین در اندیشه برنده شدن نباشند.» گوترش افزوده که بعید می‌داند مذاکره کنندگان به چنین نقطه‌ای رسیده باشند.