شصتمين سالگرد بمباران درسدن
۱۳۸۳ بهمن ۲۹, پنجشنبه
سخن پيرامون شهر درسدن است. پس به جا است پيش از اين كه ماجرای بمباران اين شهر در سال ۱۹۴۵ را روشن كنيم، كوتاه اين شهر را معرفی كنيم و از اهميت تاريخى، معماری و اقتصادی آن سخنی بگوييم. اين شهر هم اكنون حدود ۵۰۰ هزار نفر جمعيت دارد. مركز ايالت ساكسن و يكی از نمونه های برجسته شهرسازی و معماری اروپا است كه اغلب با شهر زيبا و توريستی فلورانس در ايتاليا مقايسه ميشود. كتابخانه اين شهر ۴۵۰ سال قدمت دارد و برخی از مراكز فرهنگی و دانشگاهی آن تاريخی بيش از اينها دارند. ساختمانهای عظيمی مانند Semper و Zwinger كه امروزه به عنوان موزه از آنها استفاده ميشود، افزون بر اين كه خود بناهای تاريخی برجسته ای هستند، حافظ تابلوها و اشيايی هستند كه در جهان نظير آنها كمتر يافت نميشود. نام ساختمان زيبای اپراخانه سِمپِر برگرفته از بانی آن است كه يك آلمانی يهودی تبار بوده است. به جز معماری و شهرسازی كم‌نظير درسدن، در اين شهر تاسيساتی وجود دارند كه امروزه هم مانند گذشته، درسدن را در رده مراكز مهم اقتصادی و صنعتی آلمان جای داده است. برای نمونه بزرگترين ناوگان كشتيهای بخاری پروانه دار در كناره رود اِلب در بندر درسدن لنگر انداخته است. گفتنی است كه بيشتر بناهای تاريخی و نمونه های برجسته معماری درسدن در روز ۱۳ فوريه ۱۹۴۵، در فاجعه بمباران متفقين به سركردگی بريتانيا از ميان رفته ولی تا كنون تعداد قابل توجهی از آنها بازسازی و نوسازی شده اند. قرار است تا سال آينده كه شهر درسدن هشتصدمين سالگرد پايه گذاری شهر را جشن ميگيرد، اكثر بناهای تاريخی بازسازی و نوسازی شده باشند.
همزمان با شصتمين سالگرد بمباران شهر درسدن، كه از بزرگترين مراكز فرهنگی آلمان دهه های نخست قرن بيستم هم به شمار ميآمد، كتابی منتشر شده كه در بيش از ۶۰۰ صفحه ماجرای اين فاجعه را بيطرفانه و از ديدگاهی تاريخی روشن كرده است. در شامگاه ۱۳ فوريه ۱۹۴۵ درسدن به مدت ۱۴ ساعت هدف حمله متفقين قرار گرفت و بيش از ۸۵۰ تن بمب، اكثر نقاط اين شهر را به آتش كشيد. اما زمانی كه شهر درسدن هدف بمبهای بريتانيايی قرار گرفت، تاسيسات و اهميت نظامی در اين شهر به مراتب بيشتر از برجستگيهای فرهنگی آن بود. درسدن در ۱۵۰ كيلومتری پايگاه سپاه نازيها قرار داشت و از سوی ديگر اين شهر شاهراه ذخيره‌رسانی به بسياری از مراكز و پايگاه‌های نازی ها در شمال و جنوب و شرق و غرب جبهه ها بود. فردريك تايلر، تاريخدان انگليسی كه خاطرات گوبلز وزير تبليغات نازی ها را از آلمانی به انگليسی ترجمه كرده بود، در كتاب يادشده به ياری اسناد نويافته تاريخی و شاهدان عينى، جهات مختلف بمباران درسدن را برميشمرد.
تايلور هم به قربانيان فاجعه اشاره ميكند كه تعداد آنها به علت نابودی اكثر ادارات شهر و فهرستهای موجود دقيقا روشن نيست و هم به اين پديده ميپردازد كه در حالی كه مراكز غيرنظامی در شهر درسدن به نابودی كشيده شد، تاسيسات نظامی پس از بمباران نيز توانستند به كار خود ادامه دهند. به نوشته تايلور، نخستين بار جنگ افروزان آلمانی در جنگ اول جهانی بودند كه فصل مرگبار بمباران افراد و منطقه های غيرنظامی را در قاموس جنگ گشودند. هم آنها بودند كه در سال ۱۹۳۷ در گرنيكا و پس از آن در آغاز جنگ دوم جهانی بر سر مردم بی گناه ورشو و روتردام بمبهای مرگبار ريختند و هزاران غير نظامی را به كام مرگ فرستادند. از آن پس آتش بمباران مناطق غير نظامی و مراكز فرهنگی ميان دو طرف جنگ جهانی، به ويژه انگليس و آلمان، تيزتر شد. در نوامبر سال ۱۹۴۰ ميلادى، ۱۴ هزار غير نظامی بر اثر بمبارانهای شبانه آلمانی ها در لندن به قتل رسيدند. سپس ژنرال هريس، رئيس نيروی هوايی انگليس، دستور داد مراكز شهرهای مانهايم و لوبك در آلمان را به عنوان تلافی بمباران كنند. چنانكه تايلور مينويسد از آن پس بارها و بارها مراكز غير نظامی در انگليس و آلمان، هدف حمله نظاميان دو طرف قرار گرفتند تا اين كه در آستانه شكست نازی ها، نوبت به درسدن رسيد.
هنوز پس از شصت سال قربانيان بمباران درسدن از سی تا سيصد هزار تن برآورد ميشوند و هر حزب و جناحی تعبير و تفسير ويژه خود را در اين مورد عرضه ميدارد. از سويی راستگرايان افراطی هستند كه بمباران درسدن را جنايت بی مانند جنگی مينامند و عنوان ميكنند كه نيروهای متفقين با اين كار يكی از برجسته ترين گوهرهای فرهنگ غرب را از ميان برده اند. از سوی ديگر متفكران آلمانی و غيرآلمانی هستند كه فاجعه درسدن را واكنش متفقين در برابر تخريبهای جهانسوز نازی ها ميدانند. كم نيستند روشنفكران آلمانی كه ميگويند: آتشی كه آلمان در انگلستان و لهستان و هلند و اسپانيا افروخت، مانند بوم‌رنگی به صورت تگرگ بمب به درسدن بازگشت. در روز يكشنبه ۱۳ فوريه، ۵۰ هزار نفر در تظاهرات يادمان بمباران شهر درسدن شركت جستند و با نثار تاج گل در برابر كليسای موسوم به زن، تاكيد كردند كه درسدن علی‌رغم گرامی داشت قربانيان بمباران شصت سال پيش، جايی برای فعاليت نازی های تازه رسته نخواهد گذاشت. در مقابل اين ۵۰ هزار تن، ۵ هزار راستگرای تندرو نيز در همان روز به تظاهرات پرداختند و شعارهای راستگرايانه ای چون آلمان: نخواهد مرد و كشتار مشمول مرور زمان نخواهد شد، سر دادند.
آگاهان سياسي، تظاهرات راستگرايان در فضای دمكراتيك را نگران كننده ارزيابی ميكنند و مدتی است كه باز زمزمه تلاش برای ممنوع كردن احزاب راستگرای تندرو در كشور از سر گرفته شده است. دو سال پيش وزارت كشور آلمان از ديوان عالی اين كشور تقاضا كرد، حزب راستگرای ناسيونال سوسياليست آلمان NPD را ممنوع كند ولی آن ديوان اين تقاضا را رد كرد زيرا اهداف حزب نامبرده را منافی اصول دمكراتيك قانون اساسی آلمان تشخيص نداد. حزب راستگرای نامبرده اين موضوع را برد بزرگی برای خود و هوادارانش تلقی كرد. پس از اين قضيه، حزب NPD توانست به چند پارلمان ايالتی و مجلس محلى راه يابد، از جمله به مجلس ايالتی ساكسن كه شهر درسدن نيز در آن واقع است.
در اين ميان ادموند اشتويبر، رئيس حزب اقليت محافظه كار سوسيال مسيحي، دولت ائتلافی آلمان را متهم ميكند كه با درماندن در حل مسئله بيكاری و بيكاران، آب بر آسياب احزاب راستگرای تندرو ريخته و به طور غير مسقيم به رشد ايشان كمك كرده است. هرچند اين ادعاها و اتهامات گاه جز تبليغ عليه دولت ائتلافی و به سود احزاب اقليت آلمانى واقعيتی را در بر ندارد، ولی به خوبی اهميت مسئله درسدن و جای برجسته اين شهر در افكار عمومی آلمان را نشان ميدهد.