شكست سياست استفاده از تضاد شرق و غرب / گفتگو با حسن شريعتمدارى

در همين زمينه، حسن شريعتمدارى تحليلگر سياسى و از اعضاى شوراى هماهنگى «اتحاد جمهوريخواهان ايران» به پرسش‌هاى صداى آلمان پاسخ داده است.

مصاحبه‌گر: بهنام باوندپور

آقاى شريعتمدارى، آيا فكر می‌‌كنيد توافق روسيه و چين با كشورهاى غربى بر سر گسترش تحريم‌ها عليه ايران طرفداران سياست به اصطلاح «نگاه به شرق» را غافلگير كرده باشد، يا اينكه طرفداران دولت آقاى احمدى‌نژاد روى يك چنين توافقى حساب می‌كردند؟

حسن شريعتمدارى: من فكر می‌كنم از زمانى كه روسيه اعلام كرد اورانيوم غنى‌شده را به بوشهر تحويل نمی‌‌دهد در ۱۱ فروردين به علت اختلافات مالى، يك چنين حدسى را در ايران می‌زدند كه چرخشى در سياست ايران شده. بخصوص كه يك منبع روسى، كه نامش فاش نشد، بسيار به صراحت از مواضع ايران و اينكه ايران يك سياست ضدآمريكايى تعقيب می‌كند و به منافع روسيه با اين كارهاى خودش لطمه می‌‌زند، نشان داد كه روسها سياست ديگرى را در پيش گرفته باشند. من فكر نمی‌‌كنم ايران غافلگير شده باشد.

شما اشاره كرديد به توقف طرح تكميل نيروگاه بوشهر. اين چه معنايى به نظر شما دارد؟ آيا واقعا آنطور كه مقامات ايران اعلام كردند، اختلافات مالى باعث توقف اين پروژه شده يا روسيه اهداف ديگرى را هم در اين ميان دنبال می‌‌كند؟

حسن شريعتمدارى: من فكر نمی‌‌كنم كه اختلافات مالى صرفا باعث اين كار شده باشد. فكر می‌‌كنم كه اين يك پيامى به ايران بوده كه سياست روسيه چرخش اساسى پيدا كرده. از يك‌طرف ديگر حدس زده می‌‌شود كه نگرانى‌ كشورهاى خليج و كشورهاى عربى و فشار آنها به روسيه و همچنين معاملاتى كه با روسيه در ماههاى اخير داشته‌اند، باعث شده كه روسيه تجديدنظرى در تجهيز بوشهر بكند، براى اينكه بوشهر می‌‌تواند مورد حمله‌ى آمريكا و اسراييل در يك سناريوى احتمالى قرار بگيرد و اين كار خطراتى را نسبت به همسايگان ما دربرخواهد داشت.

بعضى از تحليگرها معتقدند كه بخاطر پافشارى ايران بر غنىسازى اورانيوم روسيه از يك‌طرف نگران وجهه بين‌المللى خودش هم هست و نمی‌خواسته بيشتر از اين با ايران همراهى بكند. نظر شما چيست؟

حسن شريعتمدارى: بله، مجموعه بسيارى از عوامل باعث چرخش سياست روسيه است. بالاخره در نهايت واضح بود كه منافع مشترك شرق با غرب، بطور مشخص چين و روسيه، با آمريكا و اروپا باعث خواهد شد كه در نهايت آنها غرب را برگزينند و فقط دل‌نگرانى آنها نسبت به دو چيز بود، يكى نسبت به معاملات بزرگ و نيمه‌تمامى كه با ايران داشتند، مخصوصا در صحنه‌ى صنايع نظامى و دوم نسبت به هژمونى‌طلبى آمريكا در منطقه بود. فكر می‌‌كنم اين هردو به‌‌نحوى در مذاكرات تامين شده باشد و اين نگرانى‌ها در مقابل نگرانى تجهيز ايران به انرژى اتمى در هرصورت كفه‌ى سنگين به نفع چرخش روسيه بر سياستى شده كه اكنون مشاهده می‌‌كنيم.

آيا اعلام اين مسئله از طرف ايگور ايوانف رييس شوراى امنيت ملى روسيه كه روسيه با دستيابى ايران به سلاحهاى هسته‌اى به هر شكلى مخالف است، می‌‌تواند اين معناى تلويحى را هم داشته باشد كه روسيه تلاش ايران براى دستيابى به سلاحهاى اتمى را تاييد می‌‌كند؟

حسن شريعتمدارى: من فكر می‌‌كنم كه روسيه در نهايت اولين كشور همسايه‌ى ايران هست كه در صورت دسترسى ايران به انرژى هسته‌اى و سلاحهاى مجهز به آن از لحاظ استراتژيك وضعش فرق خواهد كرد و بنابراين ايران يك خطر بالقوه براى منافع استراتژيك روسيه و جمهورى‌هاى وابسته به آن تلقى خواهد شد و به اين لحاظ من فكر می‌‌كنم كه روسيه موافق دستيابى ايران به انرژى اتمى نيست. آنچه هست، روسيه از اين موقعيت می‌‌خواست استفاده‌ى بهينه را بكند و روابط سياسى و اقتصادى خودش را با ايران تحكيم بكند و در نهايت، اگر چنين پروژه‌اى در ايران جدى شد، فرصت كافى داشته باشد كه سياست خودش را عوض بكند و اين كار را هم كرد.

حالا به نظر شما اعلام اين مسئله از طرف ايگور ايوانف اين معنا را می‌‌تواند داشته باشد كه روسيه اعتقاد دارد كه ايران می‌‌خواهد به سلاحهاى اتمى دست پيدا بكند؟

حسن شريعتمدارى: بله. من فكر می‌‌كنم روسيه در نيت ايران در دستيابى به سلاحهاى اتمى شكى نداشت. آنچه مهم است، زمان براى اين كار را با توجه به اطلاعاتى كه داشت می‌توانست تخمين بزند و زمان لازم را براى برگشت از اين سياست انتخاب بكند. فكر می‌كنم از ابتدا براى روسيه نيت گروهى از حاكمان ايران در دستيابى به انرژى هسته‌اى به لحاظ تكميل آن در سلاحهاى نظامى مشخص بود.

يعنى فكر می‌‌كنيد ممكن است روسيه به اطلاعات جديدى دست پيدا كرده باشد، در ارتباط با برنامه‌ى هسته‌اى ايران؟

حسن شريعتمدارى: من فكر می‌كنم كه اين احتمال هم هست و شايد در تخمين زمان اشتباه كرده بود و اطلاعات جديدى كه آمريكايى‌ها و اسراييلى‌ها در اختيارش گذاشته‌اند او را قانع كرده كه زمان سريعتر از آنى‌ست كه او حدس می‌زند. ولى اين فقط يك گمانه‌‌زنىست و مستند به واقعيات نيست.

در نهايت فكر می‌كنيد سياست «نگاه به شرق» آيا كاملا شكست خورده يا اينكه می‌شود بازهم شاهد تغيير موضع چين و روسيه در رابطه با ايران بود؟

حسن شريعتمدارى: تا آنجايى كه به ايران مربوط می‌شود، حكومت ايران اين اشتباه را همواره داشته كه فكر می‌كرده در چنين كارى اساسى كه منافع مهم استراتژيك كشورهاى بزرگ در جريان هست، ابتدا می‌‌توان از تضاد ميان اروپا و آمريكا و سپس از تضاد شرق و غرب استفاده كرد و در هر دو اينها شكست خورده. چون شايد در كارهاى معمولى بتوان از اين تضادهاى جزيى استفاده كرد، ولى در چنين كارى كه به امنيت جهانى و تغيير استراتژى منطقه مربوط است، استفاده از اين تضادها اصولا يك توهم بيش نبوده و اين حتما شكست خورده. ولى اگر منظورتان اين است كه روسى و چين يك تغيير رفتار قاطع خواهند داشت و همواره در كنار آمريكا و غرب خواهند ايستاد، من فكر می‌كنم كه آنها كم‌وبيش درهر موقعيتى سعى خواهند كرد امتيازاتى را بگيرند و سپس همراه بشوند.