1. پرش به گزارش
  2. پرش به منوی اصلی
  3. پرش به دیگر صفحات دویچه وله

صد و پنجاهمین زادروز ماکس پلانک

فریبا والیات۱۳۸۷ اردیبهشت ۳, سه‌شنبه

بیست و سوم آوریل زادروز ماکس پلانک، فیزیکدان برجسته‌ی آلمانی است. او توانست در مورد پدیده‌ی تابش جسم سیاه که تا آن زمان پاسخی کافی به آن داده نشده بود، فرمولی ارائه دهد که ره‌گشای بسیاری از مسائل حل‌نشده‌ی علم فیزیک شد.

https://p.dw.com/p/DmrF
ماکس پلانکعکس: DHM

پیش از آنکه به تحصیل فیزیک بپردازد، به او هشدار داده بودند که فیزیک رشته‌‌ی درآمدزایی نیست و در مورد اکثر زمینه‌هایش تحقیقات کافی صورت گرفته است. تنها برخی از سئوالات است که هنوز ذهن دانشمندان را مشغول نگه داشته؛ مثل خطوط طیفی یا اسپکترال، ستارگان خوددرخشنده و تابش جسم سیاه.

ماکس پلانک جوان که در صدد انتخاب پیشه‌ی اصلی‌اش بود، تحت تأثیر همین نصایح، مسیر دیگری غیر از فیزیک، یعنی موسیقی را برگزید. او توانست در همنوایی با گروه کر پسران، به عنوان خواننده‌ی سوپرانو موفقیت کسب کند. علاوه برآن پیانو را عالی می‌نواخت و گه‌گاه در کلیسا به عنوان نوازنده‌ی ارگ هنرنمایی می‌کرد.

اما موسیقی نیز نتوانست برای او ثروت به دنبال بیاورد. پلانک تغییر مسیر داد و به همان جایی بازگشت که از ابتدا به آن تعلق داشت. گزینش فیزیک به عنوان رشته‌ی اصلی‌اش سبب شد که یکی از مهم‌ترین نظریه‌های فیزیک مدرن، یعنی فیزیک کوانتوم پایه‌ریزی شود.

شمه‌ای از زندگی ماکس پلانک

ماکس کارل ارنست لودویگ پلانک، در بیست و سوم آوریل سال ۱۸۵۸ در شهر کیل آلمان زاده شد. پدرش استاد حقوق و پدربزرگش عالم الهیات بود. ماکس جوان که از چنین پشتوانه‌ی خانوادگی برخوردار بود، از همان ابتدا گرایش‌ها و توانمندی‌هایش را در زمینه‌های مختلف آشکار کرد. او به زبان‌های کهن‌ علاقمند بود و فیزیک و ریاضیات را دوست می‌داشت. در ۱۷ سالگی در دانشگاه مونیخ، تحصیل در رشته‌های فیزیک عملی و ریاضیات را آغاز کرد و بعدها ترمودینامیک را به عنوان رشته‌ی اصلی و قانون دوم ترمودینامیک را به عنوان موضوع تز دکترایش برگزید.

سیاستمدارانی که به علم و پیشرفت علاقه‌مندند از انستیتو ماکس پلانک دیدن می‌کنند؛ از جمله ژان کرتین، نخست‌وزیر پیشین کانادا (سمت چپ)
بسیاری از سیاستمدارانی که به علم و پیشرفت علاقه‌مندند نیز از انجمن ماکس پلانک دیدن می‌کنند؛ از جمله ژان کرتین، نخست‌وزیر پیشین کانادا (سمت چپ)عکس: AP

پلانک توجه خود را به مشکل روز فیزیک کلاسیک، یعنی تابش جسم سیاه معطوف کرد. جسم سیاه سطحی است که تمام تابش فرودی را جذب می‌کند. پلانک در سال ۱۹۰۰ به این نتیجه رسید که برای توجیه پدیده‌ی تابش جسم سیاه باید ایده‌ی کاملا جدیدی را پیش کشید. او گفت، انرژی کمیتی گسسته است و از بسته‌هایی تشکیل شده که کوانتوم نام دارند. هر کوانتوم انرژی ضریبی از یک پایه‌ی انرژی است. پلانک همراه با این نظریه فرمول و ثابت پلانک را ارائه داد. ثابت پلانک از ثابت‌های بنیادین فیزیک است که برای توضیح بسته‌های انرژی به کار می‌رود. این ثابت را در بخش مرکزی تئوری کوانتوم به کار می‌برند.

پیوستن به جرگه‌ی بزرگان علم فیزیک

فرمول پلانک در علم انقلابی پدید آورد و بسیاری از اندازه‌گیری‌ها میسر شد. تئوری کوانتوم در ابتدا با مخالفت‌هایی روبرو گردید، ولی در سال ۱۹۱۸ آلبرت انیشتین، نیلز بوهر و ورنر هایسن‌برگ پس از بررسی تئوری پلانک،‌ آن را تأیید کردند.

پلانک که با تأیید تئوری‌اش توسط برجسته‌ترین دانشمندان آن زمان، قرار یافته بود، باز هم افتخاری دیگر کسب کرد و در سال ۱۹۱۸ موفق به اخذ جایزه‌ی نوبل فیزیک شد.

انجمن ماکس پلانک

دانشمند برجسته‌ی آلمانی در روز چهارم اکتبر ۱۹۴۷ بر اثر حمله‌ی قلبی درگذشت. از او انجمنی به یادگار مانده که به همین نام معروف است. انجمن ماکس پلانک که شصت سالگی‌اش را در بیست و ششم فوریه‌ی سال جاری پشت سر گذاشت، انجمنی است که به تحقیقات پایه‌ای در زمینه‌های گوناگون معروف است. این انجمن در شهر گوتینگن آلمان واقع است و ۷۸ موسسه‌ی پژوهشی در داخل و خارج از کشور را زیر پوشش خود دارد. اعطای ۱۵ جایزه‌ی نوبل به پژوهشگران این انجمن، گواهی است بر اهمیت آن و شخصیتی که نامش را از او برگرفته است.