طرح موضوع ایران در نهادهای بین‌المللی حقوق بشر
۱۳۸۶ مرداد ۳۰, سه‌شنبه
دویچه‌وله: آقای دکتر لاهیجی، ماه دیگر شورای سازمان حقوق بشر کارش را شروع می‌کند. قرار است فدراسیون بین‌المللی جامعه‌های حقوق بشر به این شورا و همینطور به اتحادیه اروپا در رابطه با وضعیت حقوق بشر چه گزارشی بدهد؟ چه نکات مبرمی در رابطه با ایران مطرح خواهند شد؟
عبدالکریم لاهیجی: با بالاگرفتن سطح فشار و اختناق، بويژه در اتباط با مجازات اعدام و تجاوز روزمره به حق زندگی در ایران، گزارشهایی که ما تاکنون داده‌ایم و از این به‌بعد خواهیم داد، متاسفانه چه از نظر کمیت و چه از نظر کیفیت اعمال فشار با گذشته فرق دارد. در ماه اخیر بیش از چهل نفر در ایران اعدام شدند. ابعاد گسترده‌ی اعدام در این سالی که در آن هستیم با سالهای گذشته قابل مقایسه نیست، دستگیری‌ها و گستردگی دستگیری‌ها در ارتباط با گروههای اجتماعی گوناگون، یعنی اگر در گذشته از سال ۲۰۰۰ به اینطرف مدافعان حقوق بشر فعالان سیاسی و روزنامه‌نگاران در ردیف نخست بودند، الان گستردگی بازداشتها در مورد خانمها روزبه‌روز بیشتر می‌شود، در مورد دانشجویان همینطور، یا مسئله‌ی شکنجه دومرتبه مسئله‌ی روز است، فعالان سندیکایی و... بنابراین جامعه مدنی در پیکره‌ی کلی‌اش مورد حمله‌ی همه‌جانبه‌ی نیروهای فشار در ایران است. بنابراین مسلم است که مخاطبان ما که همیشه شورای حقوق بشر، مجمع عمومی سازمان ملل، کمیساریای حقوق بشر، سازمان ملل و اتحادیه اروپا بوده، اینبار هم مخاطب ما خواهند بود. ولی، همانطور که گفتم، گستردگی اختناق و فشار در ایران باعث می‌شود که گزارشهای ما با گذشته تفاوت ماهوی داشته باشد.
دویچه‌وله: سازمانهای حقوق بشر مدام از وخیم‌ترشدن اوضاع در ایران خبر می‌دهند، نهادهای بین‌المللی مثل شورای حقوق بشر و اتحادیه اروپا در جریان قرار می‌گیرند. اما مدتی‌ست رکودی دیده می‌شود در موضعگیری‌های این نهادهای بین‌المللی. علت چیست؟
عبدالکریم لاهیجی: ببینید، متاسفانه شورای حقوق بشر چون یک نهاد نوبنیاد است، تاکنون حتا در پرونده‌ی بسیار سیاهی که «دارفور» هست، با وجود اینکه قطعنامه‌ی شورای امنیت هم هست، به نتیجه‌ی چشمگیری نرسیده است. ولی با گفت‌وگوهایی که با آخرین نشست اجلاس با سازمانهای بزرگ بین‌المللی حقوق بشر و از جمله فدراسیون بین‌المللی جامعه‌های حقوق بشر صورت گرفته، اطمینان خاطر به ما داده شده است که در اجلاس آینده‌ی شورا که، همانطور که به‌درستی گفتید، ماه سپتامبر کار خودش را آغاز خواهد کرد، پرونده‌ی کشورهایی که در ردیف نخست ناقضان حقوق بشر هستند و از جمله ایران، در دستور کار شورا قرار خواهد گرفت و من فکر می‌کنم که این اعتبار وخامت روزافزون وضعیت حقوق بشر در ایران را داشته باشد.
دویچه‌وله: کلا چه انتظاری می‌شود از این نهادها داشت. درایران بسیاری که راهها را بسته می‌بینند، امید دارند که این نهادها وارد عمل بشوند.
عبدالکریم لاهیجی: مسئله این است که در چارچوب منشور ملل متحد و در چارچوب ساختارهای حقوق بشری کنونی‌ای که در سازمان ملل وجود دارد، یعنی کمیساریای حقوق بشر سازمان ملل و شورای حقوق بشر، باید دید که آیا جمهوری اسلامی حساسیتی نسبت به این ساختارها نشان می‌دهد یا نه. یعنی جمهوری اسلامی می‌خواهد که همکاری بکند با نهادهای حقوق بشر سازمان ملل یا نمی‌خواهد. یعنی اگر جمهوری اسلامی نقش یک حکومت یاغی را پیدا بکند که این از یکسوی دیگر هم در ارتباط با مسئله‌ی انرژی اتمی متاسفانه این عنوان الان به جمهوری اسلامی داده شده و پرونده‌ی ایران جلوی شورای امنیت است که می‌دانید، کارش را باید طی هفته‌های آینده از سر بگیرد و به احتمال قریب به یقین محدودیتهای اقتصادی‌ـ سیاسی را برای حکومت ایران تشدید خواهند کرد. حالا، در ارتباط با وضعیت حقوق بشر هم همین است. یعنی اگر پرونده‌ی ایران به شورای حقوق بشر برود و قطعنامه‌ای صادر بشود و این قطعنامه هم بعد در مجمع عمومی سازمان ملل مطرح بشود و محکومیت مجددی ایران پیدا بکند، باید دید که در پی آن چه ضمانت اجراهایی را جامعه بین‌المللی برای این قطعنامه‌ها اتخاذ خواهند کرد. یعنی آیا همچنان مثل گذشته سعی می‌کنند که به ایران تذکر بدهند و فشار بیاورند که ایران را ناگزیر از تمکین بکنند، یا اینکه نه، اینبار یک ضمانت اجراهای جدیدی هم درباره‌ی وضعیت دموکراسی و حقوق بشر در ایران هم اتخاذ خواهند کرد.
دویچه‌وله: شده است که نهادها و سازمانهای بین‌المللی حقوق بشر بگویند که وقتی مردم ایران خودشان فعالیتی نمی‌کنند، چرا ما به خودمان زحمت بدهیم؟
عبدالکریم لاهیجی: ببینید، نمی‌شود گفت مردم ایران فعالیت نمی‌کنند. گستردگی بازداشتها در گروههای اجتماعی گوناگون، و در مجموعه آن چیزی که ما می‌گوییم جامعه مدنی، نشان می‌دهد که مردم ایران، لااقل قشرها و بخش‌هایی از مردم ایران در مقابل نبود آزادیها در ایران بی‌تفاوت نیستند و سکوت نمی‌کنند. دلیلش برگزاری یک سمینار آزادی بیان، دیروز در کانون مدافعان حقوق بشر. حتا شما می‌بینید که نمایندگان گرایشهای گوناگون فکری و گروههای حتا سیاسی در این سمینار شرکت می‌کنند و با وجود خطراتی که وجود دارد خیلی علنی اعتقاد خودشان را به آزادی بیان اظهار می‌دارند، وقتی شما می‌بینید که هفته‌ای نیست که در ایران یک دانشجو، یک زن برای گرفتن حقوقش و از جمله حق آزادی بیان، آزادی فکر، آزادی مطبوعات، روزنامه‌نگاران و اخیرا فعالان حقوق سندیکایی، یعنی آن مجموعه‌ی حقوق مدنی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی... گروههای فرهنگی و قومی که الان در آذربایجان، در کردستان، در خوزستان متاسفانه مورد ظلم و ستم دائمی قرار می‌گیرند. تمام اینها نشان می‌دهد که درهرحال در جامعه ایران یک جنبشی برای مطالبه‌ی حقوق شروع شده است. بنابراین نمی‌شود گفت که مردم ایران به این نقض دائمی و فاحش حقوق بشر تمکین کرده و بنابراین تن به قضا داده‌اند.
دویچه‌وله: پس پیش آمده که گروهها یا سازمانهای مدنی خواسته‌اند خودشان مستقیم نامه بنویسند به این سازمانهای بین‌المللی و این حرف مطرح شده که چنین بحثی ممکن است آنجا باشد، بنابراین این بحث درست نیست، اینطور که شما می‌گویید.
عبدالکریم لاهیجی: بهیچ‌وجه. ببینید، صرف اینکه در ایران انتخابات هست و خب همین انتخابات دلیل بر این است که دولت کنونی مشروعیت دارد، جامعه مدنی توجه دارد که انتخابات در ایران یک تقلب قانونی‌ست که صورت می‌گیرد، یعنی همیشه یک گزینش قبل از انتخابات است. بنابراین یک چنین دولتی هیچ‌گونه مشروعیتی ندارد، نه تنها از نظر جامعه بین‌المللی، که در چارچوب قوانین ایران و از جمله قانون اساسی جمهوری اسلامی. وقتی که عضو شورای نگهبان پیش از برگزاری انتخابات مجلس آینده می‌گوید، کسانی که با اصل مترقی ولایت فقیه مخالف هستند و تا این اصل را به‌صورت علنی تایید نکنند، نمی‌توانند در انتخابات مجلس آینده شرکت بکنند، بنابراین نه مجلسی خواهد بود که به آن بگوییم، این مجلس نماینده‌ی قاطبه‌ی مردم ایران است به آن صورتی که در قانون اساسی مشروطیت گفته شده بود، برای اینکه این دولت واقعا برگزیده‌ی مردم است. این دولتی‌ست که برگزیده‌ی یک انتخاباتی‌ست که در آن انتخابات، همانطور که گفتم، گزینش اصلی را شورای نگهبان کرده بوده. بنابراین به صرف اینکه در ایران انتخابات هست، بگویند در ایران یک نوع دموکراسی هست و بنابراین این دولت هم می‌تواند به هر صورتی عمل بکند. تازه اگر این دولت مشروعیت هم داشته باشد، می‌دانید، تداوم مشروعیت هر دولتی مشروط بر این است که اصول آزادی، اصول حقوق بشر، لااقل میثاقی که اسمش قانونی اساسی هست، این میثاق مورد رعایت قرار بگیرد. روزی نیست که در ایران مدافعان حقوق بشر، وکلای دادگستری، همکاران شما چه در روزنامه‌های زیر کنترل و چه در رادیو تلویزیونهایی که خوشبختانه در خارج از ایران هستند و زیر کنترل نیستند، نگویند که در ایران قانون اساسی اجرا نمی‌شود. در همین سمیناری که در کانون مدافعان حقوق بشر برگزار شده است، بارها و بارها شما می‌بینید و می‌شنوید که سخنرانان می‌گویند که متاسفانه قانون اساسی جمهوری اسلامی در حوزه‌ی آزادیها هر روز دارد در ایران نقض می‌شود.
دویچه‌وله: این میزگرد آزادی بیان که روز دوشنبه، دیروز، برگزار شد، در وضعیتی برگزار شده که ما دائم تهدیدهایی را از جانب جناح تندروی آمریکا می‌شنویم برای حمله به ایران. اگر چنین چیزی بخواهد اتفاق بیفتد، چنانچه امروز هفته‌نامه‌ی «تایم» نوشته است که می‌خواهد اتفاق بیفتد، چه چشم‌اندازی را برای وضعیت آزادیها و زندگی اجتماعی، فرهنگی و سیاسی مردم در ایران می‌بینید؟
عبدالکریم لاهیجی: ببینید، اگر آمریکا به بهانه‌ی اینکه ایران در مسئله‌ی انرژی اتمی حاضر به پیداکردن یک راه‌حل در چارچوب کنوانسیون انرژی اتمی و در چارچوب توافق‌های بین‌المللی نیست، و به این اعتبار از دولت ایران به‌عنوان یک دولت یاغی یاد می‌کند و با همان فرمولی که در گذشته در مورد عراق دیدیم این را می‌خواهد بهانه‌ای قرار بدهد که به ایران حمله بکند یا در هرحال ضرباتی به ایران بزند، اگر در پرونده‌ی نقض حقوق بشر هم یک چنین دستاویز یا بهانه‌ای به آمریکا یا دیگر کشورها داده بشود، شاید جامعه بین‌المللی تا حدودی با این معرفی و با این تزی که آمریکا می‌تواند در توجیه اقدامات خودش به جامعه جهانی ابراز بکند، نظر موافق داشته باشد. بنابراین آنهایی که نمی‌خواهند یک چنین فاجعه‌ای صورت بگیرد، و در صدر آنها مدافعان حقوق بشر هستند، مدافعان دموکراسی در ایران هستند، منافع ملی ایران و آینده‌ی ایران در گرو این است که چنین چهره‌ای و چنین تصویری از دولت ایران به جامعه بین‌المللی داده نشود. پرونده‌ی ایران که در مورد انرژی هسته‌ای جلوی شورای امنیت است و می‌دانید که متاسفانه وضعیت وخیمی را پیدا کرده است، به این یک فصل دیگری هم اضافه نشود در ارتباط با بالابودن اعدام، شکنجه، وضعیت آزادیها در ایران. آنزمان شاید آمریکا این جرات را به خودش ندهد که دست به یک چنین واقعا اقدام جنایتکارانه‌ای بزند.