طرفداران نفت هم هوادار انرژی‌های تجدیدپذیر شده‌اند

این‌که هواداران استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و فعالان محیط زیست از لزوم تغییر در روند تأمین انرژی جهان بگویند، سخنی است که همگان به آن عادت کرده‌اند. اما چه اتفاقی افتاده که آژانس بین‌المللی انرژی که تا دیروز یار غار صنایع وابسته به نفت و گاز و ذغال‌سنگ و انرژی هسته‌ای بود، به این نتیجه رسیده که منابع انرژی امروزی پاسخ‌گوی شرایط آینده نیستند؟ نه تنها اقتضائات زیست محیطی، بلکه باید و نبایدهای اقتصادی، الگوهای تأمین انرژی را به سوی تغییرات اساسی سوق می‌دهند. تغییراتی که آن‌قدر گسترده و اساسی هستند که کارشناسان از آن‌ها به عنوان "انقلاب انرژی" یاد می‌کنند. به این معنی که باید استفاده بهینه از انرژی صورت گیرد تا هم انرژی کمتری مورد استفاده قرار گیرد و هم گازهای گلخانه‌ای کمتری تولید شوند.

آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) در تازه‌ترین گزارش خود، برای نخستین بار نسبت به آسیب‌های «فاجعه‌بار و بازگشت‌ناپذیر» زیست محیطی، در صورت ادامه سیاست‌های کنونی، هشدار داده است. این نهاد پیش‌بینی کرده که با روند کنونی، متوسط دمای زمین در آینده ۶ درجه سانتیگراد افزایش خواهد یافت. این در حالی است که کارشناسان بر این عقیده‌اند که اگر متوسط دمای کره زمین تنها دو درجه افزایش یابد، دیگر چیزی قابل کنترل نیست.

نکته جالب این که آژانس بین‌المللی انرژی هم سرانجام پایان‌پذیری منابع نفت و گاز را جدی گرفت. در گزارش این آژانس که روز چهارشنبه (۱۲ نوامبر – ۲۲ آبان) در لندن منتشر شد، پیش‌بینی می‌شود که نیاز جهان به انرژی تا سال ۲۰۳۰، با توجه به رشد فزاینده اقتصادی در هند و چین و افزایش تقاضا در خاورمیانه، تا ۴۵ درصد رشد کند. هم‌زمان تولید دی‌اکسید کربن هم ۴۵ درصد افزایش می‌یابد. البته در گزارش امسال، هم‌چون سال‌های گذشته، تأکید شده که منابع فسیلی، هم‌چنان مهم‌ترین منبع تأمین انرژی در دهه‌های آینده خواهند بود. گزارش یادشده پیش‌بینی می‌کند که با منابع موجود می‌توان نیاز انرژی تا ۴۰ سال آینده را تأمین کرد، زیرا منابع سوخت زیرزمینی کشف‌شده در جهان، تنها از سال ۱۹۸۰ تا کنون، دو برابر شده‌اند. دو برابر شدن منابع، مربوط به ارزشیابی جدید از منابع قبلی است، به این معنی که ممکن است در آینده منابع دیگری نیز کشف شوند.

علاوه بر این، در کنار منابع کنونی و متعارف (نفت و گاز در زیر زمین) می‌توان به منابع فسیلی نامتعارف هم‌چون ماسه‌های نفتی اشاره کرد که استخراج انرژی از آنها در حال حاضر مقرون به صرفه نیست، اما رشد مصرف و افزایش قیمت‌ها، استفاده از آنها را هم اجتناب‌ناپذیر می‌کند. آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی می‌کند که با روند کنونی رشد قیمت‌ها، استخراج از این منابع – مثلا در منطقه آلبرتا در کانادا – در پایان سال ۲۰۰۹ مقرون به صرفه خواهد بود.

پایان دوران نفت ارزان‌قیمت

پس از شوک قیمت نفت در سال جاری که بهای طلای سیاه را در ژوئیه گذشته به ۱۴۷ دلار در هر بشکه رساند، یکی از نگرانی‌های تولیدکنندگان عمده نفت این بود که در صورتی که قیمت‌ها بیش از حد افزایش یابد، مصرف‌کنندگان به سمت تولید انرژی از منابعی می‌روند که با نفت ارزان صرفه اقتصادی ندارند. شیخ حمد بن جاسم بن جابر آل ثانی، نخست وزیر شیخ‌نشین قطر، روز سه‌شنبه (۱۰ نوامبر) اعلام کرد که نفت ۷۰ تا ۹۰ دلاری برای فروشنده و خریدار عادلانه است. اما در یک مطلب شکی نیست و آن هم این‌که دوران نفت ارزان قیمت به پایان رسیده است.

آژانس بین‌المللی انرژی سال گذشته پیش‌بینی کرده بود که بهای نفت تا سال ۲۰۱۵ با یک سیر نزولی به ۷۰ دلار در هر بشکه خواهد رسید و هر بشکه نفت در سال ۲۰۳۰تنها ۱۰۸ دلار قیمت خواهد داشت. ان سازمان اما به تازگی تمام پیش‌بینی‌های «خوش‌بینانه» خود را تصحیح کرده است. بنا بر پیش‌بینی‌های جدید، در فاصله زمانی ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۵ قیمت متوسط نقت، ۱۰۰ دلار در هر بشکه ۱۵۹ لیتری خواهد بود. این ها تا سال ۲۰۳۰ به ۲۰۰ دلار در هر بشکه خواهد رسید که با احتساب تورم جهانی معادل ۱۲۰ دلار امروز است.

نگرانی دیگر آژانس بین‌المللی انرژی از این مسئله است که آیا آهنگ استخراج منابع زیرزمینی با سرعت رشد مصرف برابر خواهد بود. میزان استخراج از منابع شناخته شده روز به روز کاهش می‌یابد و به رغم این‌که سرمایه‌گذاری در میدان‌های جدید، در سال ۲۰۰۷ نسبت به سال ۲۰۰۰، هفتاد درصد بیشتر بوده، هنوز هم مشخص نیست که این میدان‌ها به موقع به بهره‌بردار برسند.

به پیش‌بینی آژانس بین‌المللی انرژی، با توجه به بالا رفتن بهای سوخت‌های فسیلی و مقرون به ارزان بودن انرژی‌های تجدیدپذیر، این منابع در دهه آینده، پس از ذغال‌سنگ، دومین منبع تولید برق جهان خواهند بود.

کارشناسان محیط زیست اگرچه تغییر رویکرد آژانس بین‌المللی انرژی را مثبت ارزیابی می‌کنند، اما معتقدند که سیاست‌های جهانی برای مبارزه با گرم‌شدن کره زمین پیگیرانه دنبال نمی‌شوند و با روند کنونی تنها می‌توان امید داشت که تولید گازهای گلخانه‌ای در سال ۲۰۲۰ روند نزولی پیدا کنند؛ این زمان دستکم ۵ سال دیر است.

در نشست محیط زیست سال آینده سازمان ملل متحد در کپنهاگ دانمارک، باید در مورد توافقنامه جهانی جدیدی در زمینه حفاظت از محیط زیست به بحث بنشینند.