عبدالحسين نوشين، بنيانگذار تئاتر ايران

� از فرانسه به ايران بازگشت. ۳ سال پس از بازگشت ۳ تابلو از شاهنامه را بر روى صحنه برد.

طبيعى است كه خبرنگار پيش از هر سوال ديگرى از بنيانگزار تئاتر ايران بپرسد. اسكويى از ديدارهاى تصادفى خود با نوشين پس از بازگشت از شوروى در دهه ى ۴۰ مى گويد. نكته اى كه بهرحال قابل اثبات نيست. و ما مى خواهيم از تئاترى بگوييم كه به تصادف به وجود نيامد. نوشين از همان آغاز وارد سياست شد و با روشنفكران ايرانى درهم آميخت. تئاتر «توپاز» كه به منظور جمع آورى پول براى حزب توده در سينماى پالاس نمايش داده شد، نام او را بيش از گذشته بر سر زبانها آورد.

حميد قنبرى هنرپيشه قديمى تئاتر كه در آن زمان در تئاتر تهران كار مى كرد، مى گويد: پيش از ورود نوشين تئاتر تهران بى رقيب بود. اما پس از او سرپرست تئاتر متوجه شد كه بايد با فرم و محتوا ى ديگرى كار كند.

انتظامى و بهادرى دوتن از شاگردان نوشين و هنرمندان نامدار ميهن ما بيش از هرچيز بر نظم اداره تئاتر و تكيه نوشين بر نوع اداى كلمات تاكيد مى ورزند. نصرت كريمى كه براى نخستين بار نوشين را در مقام استاد در هنرستان هنرپيشگى ديده است مى گويد: همان اولين جلسه فهميدم كه اين آدم يك سروگردن از ديگران بلندتر است.

نوشين در سال ۱۳۲۲ گروه خود را تشكيل داد و با نمايش «ولپن» معناى ديگرى از تئاتر را عرضه نمود. در آن سالهايى كه كسى را با نقد و انتقاد سروكارى نبود، او يك شب پيش از اجراى نمايش عده اى از روشنفكران را براى آخرين شب تمرين دعوت مى كرد و در پايان تئاتر را به بحث و گفتگو مى گذاشت. نوشين اما در ميهن خودمان چندان توجهى به پيس هاى ايرانى نداشت و هيچگاه از ياران خود نخواست كه سناريويى براى او بنويسند.

شايد تحصيل در فرانسه و تسلط بر زبان سبب شده بود كه او بيشتر به تئاتر غرب بپردازد. بهرحال بدون ترديدى مى توان او را يكى از بنيانگذاران تئاتر در ايران دانست. انورخامه اى مى گويد: پس از سوقصد به شاه، تنها رازدارى بزرگ علوى سبب شد كه نوشين دستگير نشود. او به شوروى فرار كرد. اما هرگز چون گذشته نتوانست بدرخشد. آخرين كار او چون نخستين كارش بازهم بر روى شاهنامه بود. آرزويش بازگشت به وطن بود، اما در مسكو درگذشت.

الهه خوشنام