عبدالكريم لاهيجى / اصلاحات در كميسيون حقوق بشر سازمان ملل متحد

مدت يك هفته به تعويق افتاد. ساعتى پيش از برگزارى نشست روز دوشنبه دويچه وله از دكتر عبدالكريم لاهيجى، نايب رييس فدراسيون بين‌المللى جامعه‌هاى حقوق بشر دعوت به مصاحبه كرد.

کیواندخت قهاری

آقای دکتر عبدالکریم لاهیجی چه چشم‌اندازی می‌بینید، کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل چه سرنوشتی پیدا می‌کند؟

عبدالکریم لاهیجی: متاسفانه، نمی‌توانم حتا بگویم که امروز اجلاس کمیسیون حقوق بشر مطابق تقویمی که هر سال داشته است آغاز بکار خواهد کرد یا نه. تمام تلاش و کوشش ما بر این بود که شورای جدید حقوق بشر، که می‌دانید طرحش در مجمع عمومی سازمان ملل در حال رسیدگی‌ست، تا آخر ماه فوریه تحقق پیدا بکند. رییس مجمع عمومی هم این امید را داشت، ولی متاسفانه هنوز این طرح به تصویب نرسیده است و معلوم نیست که وضعیت کمیسیون حقوق بشر هم امسال به چه گونه‌ای درخواهد آمد.

نظر شما بعنوان فعال حقوق بشر چيست، با انتقادهایی که به کمیسیون می‌شود موافق‌اید؟

عبدالکریم لاهیجی: ببینید، نظر ما نه فقط موافق است، که ما سال گذشته بطور عملی در کمیسیون فعالیت زیادی نداشتیم و در کنار کمیسیون آمدیم فستیوال فیلم‌های حقوق بشری گذاشتیم. امسال هم سیاست ما همین است و متاسفانه ترکیب کنونی کمیسیون نمی‌تواند به هیچوجه از نظر ما ادامه پیدا کند.

با طرح جدیدی که داده شده، به نظر شما اشکالها برطرف می‌شود؟

عبدالکریم لاهیجی: اشکالها برطرف نمی‌شود، ولی نباید از یاد ببریم که سازمان ملل متحد سازمان دولتهاست و بیشتر این دولتها، متاسفانه، ناقض حقوق بشر هستند و بنابراین میانه‌ی خوبی با یک نهاد حقوق بشری مستقل ندارند. ولی کوشش‌های زیادی شده است طی شش ماه گذشته، با مشورت و بخصوص با نقشی که رییس مجمع عمومی بازی کرده، که این شورا یک شورایی باشد که بهرحال بشود در آن کشورهای ناقض حقوق بشر را بصورت جدی مورد انتقاد قرار داد، از آن قطعنامه گرفت و دیگر زدوبندهای گذشته بصورتی که در سالهای اخیر در کمیسیون حقوق بشر ناظر آن بودیم صورت نگیرد. تعداد اعضای شورا ۴۷ نفر است، از کمیسیون کمتر است، زمان اجلاس شورا بیشتر از کمیسیون است و تقریبا می‌شود گفت ۸ماه در سال خواهد بود و مسایل فنی دیگری که متاسفانه وقت اجازه نمی‌دهد خدمت‌تان عرض کنم. بنابراین ما سازمانهای حقوق بشر شورای آینده را ترجیح می‌دهیم به کمیسیونی که تاکنون بعنوان کمیسیون حقوق بشر تشکیل می‌شده و متاسفانه کارنامه‌ی خوبی از خود ارائه نداده است.

آمریکا هم در این اواخر به طرح پیشنهادی برای ایجاد شورای حقوق بشر انتقاد می‌کند. آیا جنس این انتقاد از جنس انتقادهای سازمانهای حقوق بشر است یا با چه هدفی صورت می‌گیرد؟

عبدالکریم لاهیجی: به هیچوجه، متاسفانه ایالت متحده آمریکا بزرگترین مانع در جهت ایجاد یک نهاد مستقل حقوق بشری در سازمان ملل است و برای همین شورا هم برای هرگونه کارشکنی فروگذار نمی‌کند. حتا کمیسیون حقوق بشر هم در شرایط فعلی با عکس‌العمل منفی آمریکا مواجه است، برای اینکه آمریکایی‌ها می‌ترسند که دولت کوبا هرچه زودتر آنجا یک قطعنامه‌ای را در ارتباط با گوانتانامو ارائه بکند. بنابراین، چون شنیده‌ام که امروز یک عده‌ای از مدافعان حقوق بشر می‌خواهند جلوی کاخ سازمان ملل در ژنو تظاهرات بکنند، به عقیده‌ی من این تظاهرات باید در برابر کاخ سفید صورت بگیرد یا جلوی کنسول‌گری‌های آمریکا در کشورهای اروپایی، بخاطر اینکه متاسفانه دلیل اصلی‌ای که تا امروز طرح شورای حقوق بشر در مجمع عمومی سازمان ملل به تصویب نرسیده، کارشکنی‌های مدام آمریکا بوده است. چون آمریکا می‌خواهد که این شورا هم فعالیت‌اش و تصمیماتش زیر نظر شورای امنیت باشد، در شرایطی که ۳ عضو دائمی شورای امنیت به نقض مستمر حقوق بشر متهم هستند، آمریکا، روسیه و چین.

معیار تشخیص چيست آقای دکتر لاهیجی، کدام کشور تشخیص می‌دهد که چه کشوری ناقض حقوق بشر است؟

عبدالکریم لاهیجی: ببینید، در ترکیب آینده از ۴۷ کشوری که خدمت‌تان عرض کردم به عضویت شورا درمی‌آیند و انتخاب آنها هم، البته با توجه به قراردادن وضعیت هر منطقه، منظورم هر قاره که تعدادی عضو خواهد داشت و عضویت آنها هم باید با تصویب اکثریت مطلق کشورهای عضو سازمان ملل باشد، یعنی نصف باضافه‌ی یک، ترکیب به اینصورت است که همه‌ی کشورها می‌توانند به عضویت شورا دربیایند، بخاطر اینکه یکی از اصول منشور ملل متحد اصل تساوی‌ست، یعنی اینکه هیچ کشوری حق ويژه ندارد. البته مسئله شورای امنیت جداست و اینجا منظورم در مجمع عمومی‌ست، و هیچ کشوری را هم نمی‌شود از حقی ممنوع کرد. ولی آنچیزی که مسلم است در ترکیب شورای آینده عضویت این شورا مانع نمی‌شود که شورا هر لحظه‌ای بتواند با اکثریت آرا تصمیم بگیرد که وضعیت حقوق بشر آن کشوری هم که عضو شورای آینده‌ی حقوق بشر هست مورد رسیدگی قرار بگیرد و این یک ويژگی‌ست که در کمیسیون کنونی وجود ندارد. بنابراین، این امید را ما داریم که اگر این شورا کار خودش را طی ماههای آینده آغاز بکند، وضعیت از گذشته بهتر بشود. البته همین جا اشاره می‌کنم، با تلاش و کوششی که طی ۳ـ ۲ روز گذشته فدراسیون بین‌المللی جامعه‌های حقوق بشر مبذول کرد برای اینکه ما بدانیم امروز وضعیت کمیسیون به چه صورتی درخواهد آمد،‌ یکی از امکانات این است که کمیسیون یک جلسه‌ی یکروزه تشکیل بدهد و جلسه‌ی خودش را ۳‌ـ۲ هفته به عقب بیندازد‌ با این امید که شورا در این فاصله طرحش در مجمع عمومی سازمان ملل تصویب بشود و بعد، از اواسط ماه آوریل شورای حقوق بشر جانشین کمیسیون حقوق بشر بشود. البته این را که خدمت‌تان عرض کردم فقط یک فرض است و باید دید که طی ساعتها یا روزهای آینده بالاخره اجلاس کمیسیون آغاز به کار خواهد کرد یا نه.

آقای دکتر عبدالکریم لاهیجی، بسیار سپاسگزارم که وقت‌تان را در اختیار ما قرار دادید.