«عراق در پی نزدیک شدن به هویت عربی خود است» · مصاحبه

دکتر احمد زیدآبادی کارشناس علوم سیاسی و روابط بین‌الملل معتقد است که عراق به دنبال نزدیکی به کشورهای عربی و در حقیقت هویت عربی خود و دور شدن از ایران است.

دویچه‌وله: آقای زیدآبادی، خبر تشکیل یک هیات برای بررسی ادعای دخالت ایران در عراق، از سوی دولت عراق را برخی از کارشناسان نشانه‌ی تغییر موضع عراق در برابر ایران دانسته‌اند. آیا به نظر شما هم همینطور است؟

احمد زیدآبادی: بهرحال دولت عراق مدتی است که نسبت به نیات ایران در عراق بدگمان شده است و ظاهرا اطلاعاتی که آمریکایی‌ها به دولت عراق داده‌اند، در این بدگمانی دخالت زیادی دارد. در مجموع از مدتی پیش چنین به نظر می‌رسد که دولت عراق بهرحال دارد به مقدار زیادی خودش را از ایران جدا می‌کند و می‌خواهد بعنوان یک دولت مستقل از هرگونه رابطه‌ی ویژه با ایران در دنیای عرب و در مجموعه‌ی نظام جهانی شناخته بشود. اینها مسایلی است که از چندی پیش علائمش دارد ظهور می‌کند.

دویچه‌وله: این تغییر مسیر را شما اشاره کردید که یکمقدار ناشی از عملکرد دولت آمریکاست. ولی چه مقدار این را ناشی از ماهیت عرب بودن دولت عراق می‌دانید و این که طبیعتا شاید بخواهد که مثل سایر کشورهای عربی به جمع اعراب بپیوندد و از ایران فاصله بگیرد؟

احمد زیدآبادی: در واقع فرمایش شما درست است. دولت عراق بعنوان دولتی شیعه در جهان عرب منزوی شده و متهم است که بعنوان دست‌نشانده‌ی ایران عمل می‌کند. آقای مالکی تلاش می‌کند که خودش را هم مستقل از ایران نشان بدهد و هم بگوید که بعنوان بخشی از جهان عرب باید به رسمیت شناخته بشود. در واقع هویت عربی آنها اولویت دارد بر گرایش‌های مذهبی و فرقه‌‌ای‌شان. بنابراین تقریبا قابل پیش‌بینی بود که با توجه به ضرورتهای دولتهای جدید که مبتنی بر اصالت یافتن ملت‌ـ دولت هستند، شیعیان عراق هم بتدریج از احساسات مذهبی‌شان مقداری فاصله بگیرند. منظورم این است، از این که بخواهد مذهب راهنمای آنها در سیاست بشود فاصله بگیرند و بیشتر بر جنبه‌های ملی خودشان که آن هم براساس عربیت است، تاکید بیشتری بورزند.

دویچه‌وله: اخیرا در سفری که هیات پارلمانی عراق به ایران داشت، یکی از مقامات عراقی رسما اعلام کرد که ما این سفر را انجام داده‌ایم تا از مقامات ایرانی بخواهیم که از ارسال کمک به «سپاه مهدی» از طریق خاک ایران جلوگیری بکنند. این چیزهایی که شما فرمودید یک جنبه‌قضیه است، ولی یک جنبه‌قضیه هم می‌تواند این باشد که واقعا عراق به این باور رسیده است که ایران دخالت دارد در عراق. چقدر این احتمال را قوی می‌دانید؟

احمد زیدآبادی: بهرحال عراقی‌ها در این مدت حرفهای زیادی زده‌اند. گاهی هم این حرفها ضد و نقیض بوده در مورد میزان دخالت ایران در عراق. ولی در واقع دولت آقای مالکی دارد به این تحلیل می‌رسد که سیاست ایران در عراق پیچیده است و در واقع تصور آنها این است که ایران بر این نظر است که اگر در عراق ثباتی استقرار پیدا بکند، این به معنای پیروزی آمریکا در منطقه خواهد بود و بنابراین ایران با یک سیاست بسیار پیچیده در عراق دارد با آمریکا مقابله‌جویی می‌کند. به عبارت دیگر، عراقی‌ها فکر می‌کنند که ایران به عراق بعنوان میدانی برای درگیری با آمریکا نگاه می‌کند و از این جهت بازی بسیار پیچیده‌ای را در ارتباط با دولت و گروههای مخالف یا شورشیان در پیش گرفته است. این چیزی است که بهرحال موفق الربیعی به طور مشخص به آن اشاره کرده بود.

دویچه‌وله: و موضع‌گیری دولت ایران هم بعد از سفر هیات پارلمانی عراق همین بود. معاون دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران رسما اعلام کرد که پایان‌گرفتن درگیری‌های اخیر میان شبه نظامیان شیعه و نیروهای دولتی عراق در بصره بخاطر مذاکرات دولتهای ایران و عراق بوده است. این یعنی که تلویحا قبول کرده است که ما دخالت داریم در این حملات نظامی. آیا فکر می‌کنید ایران هم می‌خواهد از این به بعد موضع‌اش را در قبال عراق تغییر بدهد؟

احمد زیدآبادی: در واقع آنچه مقامهای ایرانی گفته‌اند، این بوده که به علت نفوذی که بر گروههای شبه نظامی و در واقع مجموعه‌ی گروههای شیعه دارند، توانسته‌اند آنجا آتش بس ایجاد بکنند و این به معنای در واقع اعتراف به دخالت به آن مفهومی نیست که تا کنون دولت عراق گفته است و یا آمریکایی‌ها می‌گویند. اما بهرحال ایران ظاهرا بر سر دو راهی قرار گرفته است و این دو راهی را آقای مالکی در مقابل ایران گذاشته است که یا باید یک حمایت صرف از دولت انجام بدهد و ارتباطش را با گروههای دیگر قطع بکند، یا اگر بخواهد ارتباطش را با گروههای دیگر حفظ کند، روابطش با دولت آقای مالکی به خطر می‌افتد. قاعدتا ایران در حال سبک و سنگین کردن این وضعیت است و می‌خواهد ببیند کدام را بر دیگری باید ترجیح بدهد. موضع علنی و رسمی ایران حمایت از دولت آقای مالکی است. اما بهرحال چون دولت آقای مالکی متحد آمریکا و به نحوی مورد حمایت آمریکا و متحدانش است، این به معنای یک تغییر سیاست در رفتار ایران تلقی خواهد شد که به نظر می‌رسد در ایران هم، در درون هیات حاکمه، بحث‌ها و چالش‌هایی را به‌راه بیندازد. اما این که نتیجه‌اش چه خواهد شد، باید منتظر ماند و واقعیت را در صحنه‌ی عینی تماشا کرد.