عقبگرد دمکراسی در جهان

سازمان پژوهشهای سیاسی "خانه آزادی" که سازمانی امریکایی است، خود را نگهبان مناسبات دمکراتیک و لیبرال جهان قلمداد می‌کند و به همین دلیل نیز بخشی از سنت بزرگ انترناسیونالیسم آمریکایی به شمار می‌اید. این سازمان در اطلسی که درباره میزان آزادی در نقاط مختلف جهان منتشر کرده نشان داده که دمکراسی در عرصه گیتی در حال عقب نشینی است.

کورنلیا رابیتس همکار دویچه وله در تفسیری که بر این گزارش نوشته معقتد است که این نگاه منتقدانه باید غرب را از قلم نیندازد.

در گزارش "خانه آزادی" (Freedom House) می‌توان نزدیکی دیدگاه این سازمان با نو محافظه‌کاران امریکا را به انتقاد کشید. می‌توان گفت که قضاوت این تشکیلات بسیار کلی است. و می‌توان ضعف های تحلیلی را، در آنچه انتشار علنی یافته، دید. با این حال نتیجه گزارش مبنی بر عقب گرد مناسبات دمکراتیک در جهان نگران کننده است و پرسش‌های بسیاری را برمی‌انگیزد.

می‌شود این را در جهان مشاهده کرد که دمکراسی به عنوان مدلی اجتماعی وسیستم حکومتی در موضع ضعف قرار دارد. احترام به دمکراسی و پایبندی به ارزشهای دمکراتیک از سوی حاکمان به میزان دردناکی کاهش یافته، به عنوان نمونه می‌توان به انتخابات آزاد، مطبوعات مستقل، حکومت قانون، آزادی اجتماعات اشاره کرد. ۳۶ درصد مردم جهان در کشورهایی زندگی می‌کنند که تشکیلات موسوم به "خانه آزادی" آنها را غیرآزاد ارزیابی کرده.

در انتهای فهرست این سازمان کشورهای کوبا، کره شمالی، سودان، لیبی، سومالی و ترکمنستان و ازبکستان قرار دارند. عقب نشینی درمناسبات دمکراتیک هم چنین در روسیه و قزاقستان نیز به چشم می‌خورد و در پاکستان، مصر، سوریه، تونس، نیجریه و بسیاری کشورهای دیگر نیز.

دمکراسی به شکلهای مختلف پایمال می‌شود: رژیمها خودکامه عمل می‌کنند و اپوزیسیون زیرفشار قرار دارد، انتخابات تنها فرمالیته است، اراده فردی اعمال می‌شود، در پهنه‌ی قدرت مناسبات خانوادگی حاکم است، ارتش به عنوان ابزار مستقیم سرکوب عمل می‌کند و ... که همه اینها تنها مشتی از خروار است.

سخن کوتاه: دمکراسی آنگونه که در اروپا و ایالات متحده درک و اجرا می‌شود، در بسیاری نقاط دنیا امری مسلم به حساب نمی‌آید. برعکس، نمایندگان این حکومتها شکایت دارند که غرب درکار آنها دخالت می‌کند، می‌‌گویند که آنها جهان بینی خود را دارند و مدل های غربی برخلاف سنتها و ارزشهای آنان است. می‌توان این برخورد را به انتقاد کشید، می‌توان ولی با خود نیز برخوردی انتقادی داشت و در جستجوی دلایل دیگری بود.

نتیجه گیری نگران کننده سازمان پژوهشی "خانه آزادی" در مورد عقب گرد دمکراسی در دنیا، این سوال را طرح می‌کند که ایا بخشی از مشکل نیز کاهش اعتماد به اروپا و امریکا نیست؟ یکی از دلایل اصلی این بی‌اعتمادی حمله امریکا به عراق است که پیامدهای فاجعه بار آن در منطقه را هنوز که هنوز است نمی‌توان ارزیابی کرد.

ترویج دمکراسی هیچ کجای دنیا با افکندن بمب میسر نشده است. احترام به آزادی و رواداری با بی‌احترامی به سنتهای بومی میسر نمی‌شود. و بالاخره توسعه اجتماعی در سایه سیاستهایی که منافع اقتصادی قدرتهای بزرگ را دنبال می‌کنند گسترش نمی‌یابد.

کسی که دمکراسی را تبلیغ می‌کند، نمیتواند خود دچار تناقض باشد. اتحادیه اروپا تحریم علیه ازبکستان را کاهش داد، آن‌هم زمانی که در این کشور سخنی از پیشرفت در سیاست داخلی نمی‌توان گفت و کاسه حکومت کنیا زمانی از کمکهای توسعه اروپا پر شد که اپوزیسیون این کشور با تمام قوا را سرکوب می‌شد. این دوگانگی است که دمکراسی غربی را در چشمان بخشهای بزرگی از مردم جهان از اعتبار می‌اندازد.

و بالاخره باید مروجان دمکراسی از خود بپرسند که آیا خود آنان به ارزشهای دمکراتیکی پای بند هستند که در هنگام نظر به دیگران در مورد آنها بسی سختگیر هستند؟

Cornelia Rabitz / رادیو دویچه وله