غربشناسى، كوششى تازه در جهان عرب براى شناخت بهتر اروپا و آمريكا

غرب شناسى در برابر شرق شناسى اروپاييان اكنون تازه ترين موجى ست كه جهان روشنفكران عرب را فرا گرفته است. چندى پيش در يك ميزگرد كه از فرستنده ى تلويزيونى الجزيره پخش شد به نفوذ آمريكا و اروپا پرداخته شد، كه سياست آمريكا عربها را حتا در خواب هم دنبال مى كند.

همچنين اين مسئله غم انگيز تلقى شده كه عربها از هيچ انجمن پژوهشى برخوردار نيستند تا درباره ى پديده هاى غرب به پژوهش بپردازند و دست كم براى مردم توضيح دهد، كه آمريكا چگونه در زمان به اين كوتاهى از چنين توانمندى برخوردار شده است، كه حتا در خواب آنها را پيگيرى مى كند.

اگرچه در بسيارى از دانشگاههاى كشورهاى عربى زبانهاى غربى آموزش داده مى شوند، اما همانگونه كه در اين روزگار بحرانى ديده مى شود، كمبود دانش عربها درباره ى پيوندهاى پيچيده ى اجتماعى، سياسى و فرهنگى مى تواند در آينده مشكل آفرين تر باشد.

«عمر كامل» جامعه شناس مصرى كه در انجمن «سيمون دوبنف» در لايپزيك به كارهاى پژوهشى سرگرم است، مى گويد، دانشگاهها ديگر جايگاه نوآورى و نوانديشى خود را از دست داده اند و بيشتر تبديل به ابزار تبليغات دولتها شده اند. عمر كامل برآن شده است تا در پايتخت يكى از كشورهاى عربى انجمنى براى مطالعات غرب شناسى بنيانگذارى كند.

«عبدل عزيز ساگر» نيز كه به تازگى يك انجمن پژوهشى غرب شناسى در دوبى بنيانگذارى كرده است، مى خواهد با همكارى گروهى از دانشمندان عرب درباره ى ساختار سياسى و فرهنگى جوامع غربى و تاثيرات آن بر روى منطقه پژوهش كند.

«محمد دنانى» استاد فلسطينى در رشته ى جامعه شناسى نيز در يك سال پيش نخستين رشته ى تحصيلى مطالعات آمريكاشناسى را در جهان عرب در دانشگاه القدس در اورشليم بنيانگذارى كرد.

اين گونه پژوهشها در جهان عرب يك پديده ى تازه اى هستند. براى اين كار حتا «وليد ابن طلال» شاهزاده اى از عربستان سعودى مبلغ ۱۰ ميليون دلار اختصاص داده است.

از ديدگاه بسيارى از روشنفكران عرب، پژوهيدن غرب تنها به پشتيبانى از گفتگوى فرهنگها، گسترش مردم سالارى و اصلاحات محدود نمى شود. آنها برآن هستند، كه پژوهش غرب، پژوهش دشمن است. بناى آن بر پايه ى دانش استراتژيكى در زمانهاى بحرانى نهاده شده است.

پرويز حمزوى