غیبت احمدی‌نژاد در نخستین اجلاس سران کشورهای صادرکننده گاز
۱۳۹۰ آبان ۲۵, چهارشنبه
ایران دارنده‌ی حدود ۱۸ درصد از ذخائر شناخته شده گاز جهان است و از این نظر پس از روسیه در جایگاه دوم قرار دارد. قطر نیز سومین مالک بزرگ ذخیره‌های گازی دنیاست. در بازار جهانی سیاست‌گذاری، تولید و صادرات گاز، ایران مدت‌هاست میدان را به دو رقیب خود واگذاشته است. در نخستین اجلاس سران کشورهای صادرکننده نفت، محمود احمدی‌نژاد در خانه ماند و نقش تماشاگر را نیز بازی نکرد.
"احمدی‌نژاد می‌خواست اما نتوانست بیاید"
صبح سه شنبه، ۲۵ آبان نخستین اجلاس سران کشورهای صادرکننده گاز در دوحه پایتخت قطر کار خود را آغاز کرد. بسیاری از خبرگزاری‌های داخلی ایران، از جمله شبکه اطلاع رسانی نفت و گاز (شانا) که به روابط عمومی وزارت نفت تعلق دارد، ساعتی پس از افتتاح رسمی اجلاس توسط امیر قطر، همچنان از حضور محمود احمدی‌نژاد و سخنرانی او در اجلاس گزارش داده‌اند.
تاکنون رسما هیچ توضیحی در مورد غیبت اعلام نشده‌‌ی محمود احمدی‌نژاد در اجلاس دوحه منتشر نشده است. تنها خبر در این مورد اشاره‌ی کوتاهی است که خبرگزاری فارس از قول وزیر نفت جمهوری اسلامی نقل کرده است. بنابر این گزارش رستم قاسمی در این اجلاس گفته است «رئیس جمهور ایران می‌خواست در این نشست شرکت کند اما نتوانست بیاید.» قاسمی در مورد علت این "نتوانستن" توضیح بیشتری نداده است.
بازی صادرکنندگان گاز بدون حضور ایران
مجمع کشورهای صادرکننده‌ی گاز به پیشنهاد جمهوری اسلامی شکل گرفت و نخستین اجلاس غیررسمی آن در سطح وزیران کشورهای عضو ده سال پیش (اردیبهشت ۱۳۸۰) در تهران برگزار شد. بحث در مورد رسمیت یافتن فعالیت مجمع از سه سال پیش آغاز شد و اجلاس امروز دوحه نخستین دیدار رسمی سران کشورهای صادرکننده گاز محسوب می‌شود.
گرچه ایران نقشی اساسی در تاسیس مجمع بر عهده داشت، موقعیت و سیاست‌های مناقشه‌برانگیز این کشور در منطقه، تشدید تحریم‌های بین‌المللی و دیپلماسی ناکارآمد تهران باعث شد جایگاه‌های کلیدی این تشکل به دست رقیبان بیفتد. دو کشور قطر و روسیه در سال ۲۰۰۸ میلادی بدون شرکت دادن ایران مقدمات شکل‌گیری رسمی مجمع را فراهم، و دو مرجع مهم دبیرخانه و ریاست این تشکل را میان خود تقسیم کردند.
پیشتازی قطر در میدان‌های گازی
به نظر می‌رسد یکی دیگر از دلایل اهمیت ندادن به ایران نقش ناچیز این کشور در بازارهای جهانی گاز باشد. جمهوری اسلامی نتوانسته سرمایه‌های لازم را برای توسعه‌ی میدان‌های گازی خود جذب کند و در استخراج از میدان‌های مشترک با قطر سال‌ها از این کشور عقب‌تر است. ایران به ویژه در تولید گاز مایع (ال ان جی) که نیاز به تاسیسات پیشرفته و همکاری کمپانی‌های بزرگ بین‌المللی دارد ناکام بوده است.
قطر با جمعیتی کمتر از یک میلیون نفر و با مساحتی حدود ۱۱ هزار و ۵۰۰ کیلومتر مربع بزرگترین صادرکننده ال ان جی در جهان به شمار می‌رود. ایران در این بازار تقریبا سهمی ندارد و عمده‌ی صادرات‌اش گاز طبیعی است که "خام فروشی" خوانده می‌شود و سود کمتری عاید کشور می‌کند. به گزارش شانا، رکن‌الدین جوادی، مدیر عامل شركت صادرات گاز می‌گوید «ایران بعد از روسیه دومین ذخایر گاز جهان را در اختیار دارد، در حالی كه سهم ما در تولید جهانی گاز سه و نیم درصد است.»
سهم یک درصدی ایران از صادرات گاز
ناتوانی ایران در افزایش تولید گاز به افت شدید صادرات این کالا نیز منجر شده است. خبرگزاری فارس ۲۴ مهر از قول مصطفی کشکولی معاون مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران نوشت «در حال حاضر سهم ما در صادرات گاز یک درصد است.» کشکولی ابراز امیدواری می‌کند «در افق سال ۱۴۰۴ باید به ۸ تا ۱۰ درصد برسیم که این مهم با بهره‌برداری از پالایشگاه‌های جدید پارس جنوبی امکان‌پذیر است.»
یکی دیگر از علت‌های صادرات ناچیز گاز توسط ایران افزایش شدید مصرف داخلی است. به گزارش خبرگزاری مهر، جواد اوجی معاون وزیر نفت فروردین ماه سال جاری در "همایش نقش ایران در تامین امنیت انرژی جهان" گفته است «ایران پس از آمریکا و روسیه سومین مصرف کننده بزرگ گاز جهان به شمار می‌رود.»
عدم استقبال تولیدکنندگان ۶۰ درصد گاز جهان
مجمع کشورهای صادرکننده گاز در حال حاضر ۱۲ عضو دارد. الجزایر، بولیوی، ایران، قطر، گینه استوایی، لیبی، عمان، مصر، نیجریه، روسیه، ترینیداد و ونزوئلا از اعضای اصلی هستند و سه کشور به عنوان ناظر در نشست‌های مجمع شرکت می‌کنند. "شرایط قراردادهای بلند مدت به عنوان مبنایی برای تامین امنیت صادرکنندگان و کشورهای مصرف کننده"، و رایزنی در مورد تعیین "بهایی عادلانه" برای گاز از موضوع‌های مورد بحث در اجلاس سران بود.
بسیاری از کشورهای تولیدکننده گاز معتقدند در این عرصه برخلاف حوزه‌ی نفت، امکان تدوین سیاست‌های هماهنگ بسیار کم است. شاید به همین دلیل باشد که کشورهایی که حدود ۶۰ درصد گاز جهان را تولید می‌کنند تا کنونی رغبتی به عضویت در مجمع از خود نشان نداده‌اند.
ترکمنستان که دارنده‌ی چهارمین ذخائر گاز جهان است و دیگر تولید کنندگان گاز در آسیای میانه از جمله این کشورها هستند. به رغم این وزیر نفت جمهوری اسلامی نشست امروز دوحه را "نقطه عطفی در تاریخ صنعت گاز" خوانده است. اجلاس سال آینده مجمع در کشور گینه و در سطح وزیران نفت و انرژی کشورهای عضو برگزار می‌شود.
BK/BM