فراز و نشیب تازه در مناسبات ایران و عربستان
۱۳۹۶ مرداد ۱۳, جمعه
خبرگزاری عربستان سعودی (واس) به نقل از یک مقام مسئول در وزارت خارجه این کشور از مذاکرات میان ریاض و تهران برای سفر یک گروه کارشناسی سعودی به ایران خبر داده است. این سفر که تا کنون چند بار به تعویق افتاده، هدفش تحقیق و بررسی وضعیت نمایندگی‌های دیپلماتیک سعودی در ایران و روند رسیدگی به پرونده مهاجمان به این اماکن عنوان شده است.
سفارت عربستان سعودی در تهران و کنسولگری این کشور در مشهد در دی‌ماه ۱۳۹۴ در پی اعدام شیخ نمر، پیشوای روحانی شیعیان عربستان، آماج حمله عناصر تندرو در ایران شدند، اقدامی که مناسبات عربستان و ایران را که در یک دهه قبل‌تر به تیرگی گراییده بود به قطع کامل رساند.
یک دهه کشمکش و مناقشه
نگرانی عربستان از برنامه هسته‌ای ایران و امتیازاتی که در برجام به این کشور داده شده است، گسترش نفوذ ایران در عراق پس از حمله آمریکا به این کشور، درگیری هر دو کشور در جنگ‌های نیابتی در یمن، سوریه و بحرین پس از بروز بهار عربی، اختلاف بر سرمناسک حج و کشته‌شدن شماری از زائران ایرانی در سال ۹۴ و قدرت‌گیری تیمی جوان‌تر و مهاجم‌تر در رهبری عربستان همه و همه اجزای مناقشه دو کشور را که قسماً بر سر هژمونی در منطقه است را تشکیل داده و نهایتا قطع مناسبات دو کشور را رقم زدند. در این اواخر عربستان بیش از پیش به حمایت از اپوزیسیون برانداز جمهوری اسلامی متمایل شد.
در پی حمله به سفارت و کنسولگری عربستان در ایران رسانه‌های این کشور فاش کردند که حمله‌کنندگان از سوی محافلی شناخته شده در حکومت ایران تحریک و هدایت شده بودند. بعداَ چندین نفر از جمله یک روحانی به نام حسن کردمیهن بازداشت شدند. اخیرا فاش شد که این روحانی امسال در ستاد اتنخاباتی محمدباقر قالیباف به سود او مشغول فعالیت بوده است.
اتهام عربستان، تکذیب ایران
به گفته مقام عربستانی، هیات این کشور قرار بود در دی‌ماه گذشته به تهران سفر کند که با تقاضای ایران به تیرماه امسال موکول شد. بعدتر اعلام شد که این سفر در اوایل مرداد انجام خواهد شد، ولی به گزارش خبرگزاری عربستان هنوز هم سفری انجام نشده است.
بیشتر بخوانید: ایران: بازدید از سفارت‌خانه‌ها بین ایران و عربستان مطرح است
بهرام قاسمی سخنگوی وزارت امور خارجه ایران روز ۹ مرداد از صدور اجازه ورود به هیات سعودی جهت بازید از اماکن دیپلماتیک آن کشور در ایران خبر داد. به گفته وی این سفر قرار بود روز هشتم مرداد انجام شود ولی "خود سعودی‌ها درخواست کردند برای کسب آمادگی لازم ، سفر به تعویق بیافتد.»
پیش‌تر وزارت خارجه عربستان در بیانیه‌ای ایران را متهم کرده بود که در سایه قطع روابط به دنبال باج‌خواهی است و تلاش دارد امتیازات دیپلماتیک در داخل عربستان به دست آورد. ایران در برابر می‌گوید که چنین قصدی نداشته و وزارت خارجه کشور با شدت و جدیت این موضوع را پیگیری کرده است و قوه قضائیه نیز بر اساس قوانین جزایی و کیفری کشور به پرونده مذکور رسیدگی کرده است.
نزدیک به یک هفته پیش وکیل مدافع ۱۰ تن از مهاجمان به سفارت عربستان سعودی خبر داد که دادگاه تجدیدنظر حکم دادگاه اولیه را تأیید کرده و بر اساس آن پنج نفر از مهاجمان به شش ماه و پنج نفر دیگر به سه ماه زندان محکوم شده‌اند. در رأی دادگاه بدوی پنج متهم به سه ماه حبس و پنج متهم به شش ماه حبس محکوم شده بودند.
اتهام افراد یادشده "مشارکت در تخریب عمدی اموال سفارت عربستان" و "اخلال در نظم عمومی از طریق جنجال و تجمع غیرقانونی" عنوان شده بود که دادگاه متهمان را در مورد اول تبرئه کرد. برخی از متهمان در دفاع از خود گفتند که در حمله به معترضان به نتایج اعلام‌شده انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ شرکت داشته‌اند و آن را نشانه‌ای از وفاداری به نظام عنوان کردند. غلامحسین محسنی اژه‌ای، سخنگوی قوه قضائیه، نیز گفته بود که "خشم از اقدامات عربستان" می‌تواند سبب تخفیف مجازات مهاجمان بشود.
روزنه‌های محدود در تنش‌زدایی
خبر مربوط به کش و قوس در سفر هیات عربستانی به ایران در حالی اعلام می‌شود که نشانه‌های محدودی از کاهش تنش در مناسبات دو کشور پدیدار شده است.
بیشتر بخوانید:برخورد دوستانه وزیران خارجه ایران و عربستان در ترکیه
به جریان‌افتادن دوباره سفر زائران ایرانی به حج بعد از یک سال توقف، حذف شرط کاهش رابطه با ایران از شروطی که عربستان و متحدان برای قطر تعیین کرده‌اند، و به خصوص دست دادن اخیر محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران با عادل الجبیر در جریان جلسه‌ای در ترکیه از نشانه‌های مقدماتی این تنش‌زدایی به شمار می‌آیند. برخی محافل سیاسی سفر حیدرعبادی، نخست وزیر عراق به سعودی و سفر عادل الجبیر به عراق را بی‌ارتباط با تغییر و تحولات در مناسبات ایران و عربستان نمی‌دانند. عمار حکیم که اخیرا از رهبری مجلس اعلای اسلامی عراق استعفا داد و نیز مقتدی صدر، روحانی با نفوذ عراقی که هر دو به داشتن رابطه با ایران معروفند نیز به تازگی به عربستان سفر کرده‌اند.
بیشتر بخوانید: ابراز امیدواری ایران به برگزاری حج "آرام"
برخی از محافل سیاسی این سفرها را میانجیگرانه و جزیی از تلاش‌ها برای کاهش تنش میان ایران و عربستان تلقی می‌کنند، این در حالی است که برخی محافل دیگر بر دورشدن صدر و حکیم از ایران تاکید دارند و سفر افراد مذکور را به تلاش‌های عربستان سعودی برای یارگیری از میان متحدان ایران در عراق و سوق این کشور به دوری از تهران ربط می‌دهند.