”فمينيسم اسلامى“ يا ”فمينيست هاى مسلمان“

� مركز پژوهشهاى زنان و جنبش هاى سياسى خاورميانه در دانشگاه كاليفرنيا، آشنا مى شويم.

از واژه ى فمينيسم تعاريف بسيار متفاوتى عنوان شده است. براى مثال در قرن نوزدهم و اوايل قرن بيستم در آمريكا و انگلستان، هركس كه روى حق راى گيرى زنان تأكيد مى كرد، فمينيست خوانده مى شد. جنبش آزاديخواهى و برابرى حقوقى زنان، تاريخ پر فراز و نشيبى را گذرانده و نظريات گوناگونی در اين جنبش مطرح شده اند، از جمله از فمينيست هاى ليبرال گرفته تا سوسياليست و ماركسيست هاى فمينيست و غيره. در دهه هاى اخير عبارت فمينيسم اسلامى نيز مطرح شده است. به اين معنى كه فعاليت زنان مسلمان در راه برابرى حقوقى خود در كشورهاى اسلامى با اين عبارت معرفى شده است.

خانم دكتر توحيدى در مورد عبارت فمينيسم اسلامى و تعبيرى كه اصولا از فمينيست هاى مذهبى در فرهنگ هاى مختلف مى شود مى گويد:

”در مثلا ايران خودمان يا اصولا امروزه، در چند دهه اخير كه ما با چالشى به اسم جنبش هاى مذهبى روبرو هستيم، بخصوص بنيادگرايى اسلامى، البته حالا ما بنيادگرايى مسيحى، يهودى، هندو و غيره را هم داريم، يكى از راه حلها يا يكى از مكانيسم هايى كه در دنياى عرب و غيرعرب مسلمان طرح شده، چه در تركيه، چه در ايران و چه در اندونزى، فقط به دنياى عرب محدود نيست، حالا زنان ما يا حداقل بخشى از زنان كه معتقد به دين اسلام هستند و اصولا دين باور هستند، اينها يكى از راههاى مبارزه را، چالش درون دينى مى دانند، يعنى تلاش مى كنند خود دين اسلام را با تعابير تساوى جويانه، تعابيرى كه با اصول فمينيسم منطبق باشد، آشتى بدهند، با خواستهاى مدرن و تساوى جويانه ى زنان مسلمان.

خانم دكتر توحيدى در نوشته هاى خود از عبارت فمينيست هاى مسلمان نام مى برد تا فمينيسم اسلامى و دليل اين امر را چنين بيان مى كند:

”چون فمينيسم اسلامى با اينكه لغتى ست كه تقريبا جاافتاده و در غرب هم بيشتر تدوين شده، ممكن است اين تصور را پيش بياورد كه گويا فمينيسم در دنياى اسلام حتما بايد رنگ مذهبى بخودش بگيرد، مثل دمكراسى، كه حتما ما بايد دمكراسى اسلامى داشته باشيم تا قابل پياده كردن باشد. به اين معنا هم از لحاظ تئوريك و هم عملا درست نيست. اما، اگر منظور از فمينيسم اسلامى و اصولا مسلمانان فمينيسم اينست كه زنانى كه در عين حفظ اعتقادات دينى شان، در عين مسلمان بودن، تلاش دارند در اعتقاداتشان و در دينى كه در جامعه ى شان رواج دارد تعابير مدرن، تعابير مترقى، تعابير تساوى جويانه اى را تدوين كنند و بجويند كه مشكلات زنان را حل كند، اصلاحات قانونى ايجاد كند، اين نه تنها لازم هست، بلكه براى همه ى زنان مثبت هم هست، چه براى زنان مسلمان و چه زنان سكولار، و اصولا زنانى كه به دين خاصى پاى بند نيستند يا غيرمسلمانند. براى نمونه زنان مسيحى، يهودى، زرتشتى و غيره كه در اين كشورها زندگى مى كنند.“

مبارزه در راه برابرى حقوق زنان نه فقط در كشورهاى اسلامى، بلكه در بسيارى از جوامع ديگر گاه با رنگ و بوى مذهب خاص حاكم بر اين جوامع، آميخته است. خانم دكتر توحيدى در اينباره مى گويد:

”در جنبش زنان كشورهاى اروپايى و كشورهاى ديگر هم ما شاهد فمينيست هايى هستيم كه گرايشات مذهبى دارند. يعنى ما فمينيست هاى كاتوليك يا پروتستان داريم، يعنى فمينيست هاى مسيحى، و يا فمينيست هاى يهودى و غيره. خيلى طبيعى ست كه در كشورهاى اسلامى هم ما زنان مسلمانى داشته باشيم كه در عين حال فمينيست باشند و بخواهند انحصارطلبى تعبير و تفسير و اشتهاد دينى را از دست روحانيون پدرسالار و جنسيت گرا كه مى خواهند تنها يك صداى خاص و صداى آنها اسلام را به دنيا معرفى كند، از دست آنها بگيرند و در واقع آن فاعليت مسلمان بودن را بدوش خودشان بگذارند و با دانشى كه بخصوص امروز زنان ما به آن مجهز هستند، كه بسيارى شان از مردان ما باسوادتر شده اند، بتواند خودش براى خودش اسلام را تعبير و تفسير كند. اين بسيار گام مثبتى است، هم در جهت رشد روند دمكراسى در جامعه، هم در جهت فاعليت بخشيدن به زنان در عرصه ى فرهنگ آفرينى و در عرصه ى دين.“

(سخنان دکتر توحیدی در باره فمینیسم اسلامی در چهارچوب مصاحبه ای با ایشان بیان شده در ارتباط با تعابیر مختلف از واژه فمینیسم که در ماه مارس صورت گرفته است.)