فواد شمس / روحيه دانشجويان پس از انتخابات ايران

�ى منتشر مى‌شود.

مصاحبه گر: کیواندخت قهاری

دویچه وله: آقای فواد شمس، دانشجوها به نتیجه ی انتخابات ریاست جمهوری ایران چگونه نگاه می کنند؟

فواد شمس: البته طیف های مختلفی در ميان دانشجوها وجود دارد، ولی بیشترشان از همان ابتدای امر هم این انتخابات را متفاوت از انتخابات قبلی می دانستند، یعنی دیگر نمی خواستند مثل گذشته بازیچه ی گروههای سیاسی بشوند و موضع مستقلی داشتند. اما همانطور که شما می دانید، نتيجه این انتخابات برای همه تعجب آور بود، حتا برای طیف های مختلف دانشجویی با نگرشهای مختلف. به نظر من شخصا این تلنگری بود برای تمام اقشار جامعه، خصوصا دانشجوها، که به مسایل جامعه شان به شکل دیگری نگاه کنند. مهمترین درسش هم این بود که به مسایل اقتصادی توجه ويژه ای داشته باشند.

دویچه وله: چرا تعجب آور بود؟

فواد شمس: برای اینکه هیچکس احتمال نمی داد که شخصی مثل آقای احمدی نژاد رای بالایی بیاورد.

دویچه وله: چرا احتمال نمى‌دادند كه آقای احمدی نژاد انتخاب شود؟

فواد شمس: بخاطر اینکه بازهم هنوز در همان تفکرات گذشته بودند و به تقسیم بندی بین اصلاح طلبها و محافظه کارها فكر مى‌كردند و مى‌پنداشتند بیشترین رای طرف اصلاح طلبان حکومتی باشد تا کسى دیگر، یا مثلا شخصی مثل آقای هاشمی رفسنجانی بتواند راى بياورد که در این چندسال فردى موثر و در بازيهاى سياسى مهم هم بوده‌اند. بیشترمعطوف به ایشان و اصلاح طلبان حکومتی بودند ، و رای آقای احمدی نژاد یا آقای کروبی برای همه، خصوصا براى دانشجوها، بسيار تعجب آوربود. ولی این تلنگر را زد در سطح جامعه که دیگر گفتمان عوض شده و معطوف به مسایل اقتصادی و معیشتی است و باید به این بخش هم توجه ويژه ای داشت.

دویچه وله: هم اكنون جه بحثهايى در ميان دانشجويان مطرح است؟

فواد شمس: مثل هرجای دیگری در جامعه ی ما بحث انتخابات بحث بسيار مهمی شد، ولی دانشجوها الان نسبت به اقشار دیگر، عميقتر به قضیه نگاه می کنند،‌ و به این نتیجه رسیده اند که ما اگر می خواهیم در ایران واقعا به دمکراسی یا آزادی برسیم باید مسایل اقتصادی را هم درنظر بگیریم. مثلا بحثى هم اینجا شده که جاى یک نیروی سوسیال دمکرات، که هم عدالت را در نظر بگیرد و هم آزادی را، در جامعه ی ما خالى‌ست.ولی دانشجويان در بازی قدرت هم نیستند. یعنی دانشجويان بیشتر معطوف به جنبش های اجتماعی پیش می روند و به بدنه ی اجتماعی نظر دارند.

دویچه وله: اینکه می گویند دانشجویان ایران غیرسیاسی شده اند، پس صحت دارد؟

فواد شمس: بله، به یک معنایی می شود این را گفت. غیرسیاسی شدن به این معنا که در بازیهای سیاسی که بین احزاب و گروههای موجود در ایران هست دیگر شرکت نمی کنند، یعنی به آن شکل قدیم نیست که مثلا ابزار دست احزاب اصلاح طلب یا دوم خردادی بشوند. موضعى مستقل دارند پیدا می کنند و یواش یواش پی موضع شان را می گیرند. در واقع بیشتر معطوف به مسایل اجتماعی هستند. بطور مثال بحث حقوق زن یا حقوق اقلیت ها یواش یواش دارد توی دانشجوها ريشه پیدا می کند و بحث جد یدی هم راه افتاده که معطوف به طبقات پایین اجتماع است و یواش یواش بین دانشجوها دارد پیدا می شود. به یک معنا می شود گفت که غیرسیاسی هم شده اند.

دویچه وله: ولی اگر درباره ی سیاست حرف بزنند با چه لحنی ست؟

فواد شمس: بیشتر با لحن انتقادی ست و به کلیت آن فضای موجود با ديدى انتقادی نگاه می کنند و الان هم بیشتر انتقاداتشان معطوف به آن بخش از اصلاح طلبان حکومتی ست که در این چندسال نتوانسته اند به نحو درست به اهداف خودشان رفتار بکنند.

دویچه وله: اگر نظرشان به مسایل اجتماعی ست، آیا فعالیتی هم در این زمینه می کنند؟

فواد شمس: نمونه ی بارزش همین جنبش زنانی ست که راه افتاده است. فکر می کنم تظاهراتشان در ۲۱ خرداد در جلوی دانشگاه تهران بود، بیشتر با اینجور فعالیت های اجتماعی همراه هستند یا NGO های مختلفی وجود دارد و فعالیت های مختلف در زمینه ی حقوق زن، حقوق کودکان کار، حقوق اقلیت ها و از این قبیل چیزها معطوف شده است.

دویچه وله: چه مدت است كه اینطور است؟

فواد شمس: فکر می کنم حدود یکی دوسالی می شود. از آنزمانی که یواش یواش از آن اصلاح طلبان حکومتی و آن بازیهای قدرت دوری جستند، اینطوری شده است. حتا مثلا «دفتر تحکیم وحدت‌» که سیاسی ترین قشر دانشجویان هستند یواش یواش از آن گفتمان بازی های قدرت سیاسی دوری جسته اند و بیشتر معطوف به این قضایا شده اند.

دویچه وله: علاقه ی دانشجویان به کتاب تا چه حد است؟

فواد شمس: البته قشرهای مختلفی وجود دارند، ولی كتابخوانى در ميان دانشجويان در حد مطلوب است. بخاطر اینکه جامعه ی ما مقدارى بخاطر شرایط عینی خود عقب مانده تر از جاهای دیگر است، كتابخوانى در آن به آن شکل مثل کشورهای پیشرفته ی غربی نیست، ولی بازهم خوب است و می شود گفت به اندازه خودش و نسبت به قشرهای دیگر مطلوب است .

دویچه وله: یعنی بجز کتاب درسی کتاب دیگر هم می خوانند؟

فواد شمس: بله، ولی بیشتر مثلا در حوزه ی ادبیات یا چيزهاى غيرروزآمد کار می کنند مثل حوزه ی فلسفه یا اینجور چیزها.

دویچه وله: روی حوزه ی فلسفه کار می کنند؟

فواد شمس: بله. البته می گویم قشرهای مختلفی هستند و دانشگاه هم جدا از جامعه نیست. یعنی نمود بارزتری از جامعه است و کلیت جامعه روی آن تاثیر دارد.

دویچه وله: آیا محفل های دانشجویی برای کتابخوانی و بحث وجود دارد؟

فواد شمس: بله، گروههای مطالعه ی مختلفی در دانشگاهها شکل گرفته که معطوف به این قضایا هستند. خصوصا دانشگاههای علوم انسانی که رشته هایشان هم به این كار مى‌خورد

دویچه وله: برداشت شما چيست؟ می شود گفت دانشجوها اکنون درباره ی آینده چگونه اظهارنظر می کنند؟

فواد شمس: گفتم این شوکی که وارد شد سر همین قضیه ی انتخابات نیاز به یک بازتعریف دوباره دارد و جنبش دانشجویی فکر می کنم به اینطرف می رود که خودش را دوباره تعریف بکند و خواسته های خودش را منطبق با خواسته های جامعه بکند و من مثبت می بینم این قضایا را. چون دیگر نگاهش به بالا نیست. چون در بالا دیگر همه چیز یکدست شده، نگاهش به بالا نیست، نگاهش به پایین و به بدنه ی اجتماعی ست و فکر می کنم یواش یواش تعریف جدیدی از خودش بدهد که به نظر من این مثبت است. دانشجوها بعد از این قضیه از آن حالت انفعالی خودشان خارج شده اند و فهمیده اند که باید در مسایل اجتماعی شان فعالتر باشند.

دویچه وله: آقای فواد شمس، از اینکه در مصاحبه با ما شرکت کرده اید از شما بسیار سپاسگزارم.