كار كودكان در كشورهاى توسعه نيافته

در بسيارى از كشورهاى جهان، كودكانى كه سنشان فقط هشت سال است، بايد هر هفت روز هفته و بيش از ۸ ساعت در روز كار كنند. بسيارى از اين كودكان يتيم اند، يا اين كه پدر و مادر آنها استطاعت مالى شان آن قدر ضعيف است كه آنها را به خانواده هاى پردرآمد مى سپارند. به بسيارى از دختران كارگرِ خردسال، كه در خانه ى ديگران كلفتى مى كنند، تجاوز جنسى مى شود و هيچ كس از اين ستم جهانى نسبت به كودكان خبر دار نمى گردد.

در هند ميليون ها ريكشا، يعنى موتور سه چرخه وجود دارد. اين وسايل نقليه عمومى هم تاكسى هستند و هم بار مى برند. يكى از تعميرگاه هاى ريكشا در دهلى نو. در اينجا مردان و پسران بسيارى به كار مشغولند. با ديدن ميكروفن و دوربين خبرنگاران بيشتر آنها فرار مى كنند و خود را پنهان مى سازند. شايد به خاطر غيرقانونى بودن كارشان. فقط پسر جوانى به نام خالد مى ماند و در مورد كارش مى گويد: “اينجا ترمزريكشا تعمير مى كنم. شش ماه پيش كارم رو اينجا شروع كردم و تعمير ترمز رو ياد گرفتم.قبل از اومدن به اينجا، يه جاى ديگه كار مى كردم.”

خالد فراموش كرده است، از چه زمانى كارش را آغاز كرده، او حتى نمى داند چند سالش است. سنش را مى توان حدود ۱۲ سال حدس زد. خودش مى گويد، چون مسلمان است، تا كلاس پنجم به مكتب رفته. در ازاى كار، به او پول زيادى نمى دهند. مى گويند كار او مثل دوره كارآموزى ست و به همين جهت پول زيادى به او تعلق نمى گيرد. و خالد اميدوار است كه روزى كه كارفرمايان از كارش راضى شوند، ، پولى به او بپردازند كه او را راضى كند.

سازمان باترفلاى شمار كودكانى را كه فقط در پايتخت هند، دهلى نو، مشغول كارند، حدود ۵۰۰ هزار نفر برآورد مى كند. پرويز آنيس، يكى از مسئولان اين سازمان در اين مورد مى گويد:
“دولت تقريبا هيچ كمكى براى رسيدگى به وضعيت اين بچه ها نمى كنه. بايد بگم كه دولت هند به طور سنتى براى مخارج تسليحاتى كشور بودجه ى بيشترى رو اختصاص مى ده تا آموزش در كشور. اين سياست بايد از پايه عوض بشه و بالاخره عليه كار كودكان، اقداماتى جدى صورت بگيره.”

كار كودكان در هند انواع گوناگونى دارد. در كنار خياباني، بچه اى مشغول شكلك درآوردن است و ديگرانى كه دور او حلقه زده اند، بايد حدس بزنند كه او خود را شبيه چه كسى كرده است. فِروزِ ۹ ساله در مورد كارش مى گويد:
“من آشغال جمع مى كنم و مى برم به يه مركز، تحويل مى دم و پولى مى گيرم. از وقتى مادرم از خونه فرار كرد، اين كار رو شروع كردم. بابام راننده ريكشاست. به من گفت، اگه پول كافى در بياري، ديگه نمى زنمت. من كارمو دوست دارم. بعضى وقتا ۶۰ تا ۸۰ روپيه در ميارم و ۵۰ روپيه شو به بابام مى دم.”

۵۰ روپيه حدود يك يورو مى شود.درآمد فروز ۹ ساله حدود ۱،۵ يورو در روز است اين درآمد در مقابل حقوق كودكان آسامى بسيار مناسب است، زيرا كودكان هم سن و سال او در آسام در مزارع كار مى كنند و پولى كه روزانه مى گيرند، يك دهم حقوق او هم نمى شود. در كنار فروز، دوستش فاضل ايستاده است. او دوازده ساله است و مثل فروز، زباله هاى ايستگاه قطار را جمع مى كند. فاضل از كتك خوردن از دست پاسبان هاى ايستگاه قطار شكوه مى كند و از زندگى خود،مى نالد و خود را مثل سگى مى داند كه سرگردان است. بعد بى خيال آواز سر مى دهد: “سرزمينم زيباست، وطنم بى همتاست، سرزمينم زيباست.”

كار كودكان در بخشى ديگر از جهان. پتر اشتراك، هماهنگ كننده بخش آمريكاى جنوبى سازمان امدادگر تردوزوم، در مورد شرايط كودكان اين بخش جهان مى گويد:
“در آمريكاى جنوبى در شرايطى كه به تدريج حقوق ها كمتر مى شند، اشتغال كودكان افزايش پيدا مى كنه. در بوليوي، طى ۵ تا ۶ سال گذشته، شمار كودكان شاغل دو برابر شده.”
در آمريكاى جنوبى چندى ست كه جنبشى از كودكان كارگر بوجود آمده است. اين جنبش بسيار قوى ست و مثلا در كشور پرو، ۱۲ هزار عضو دارد. اعضاى اين جنبش بر اين نظرند كه : “ما كار مى كنيم و كار ماست كه موجب مى شود، ديگران به ما احترام بگذارند. در چنين شرايطى ما به كمك ديگران احتياجى نداريم و با حقوقى كه مى گيريم مى توانيم به خانواده خود نيز كمك كنيم و امكان تحصيل پيدا كنيم.”

آنها مخالف كار كودكان نيستند، بلكه هدف اصلى شان اين است كه شرايط كار كودكان بهبود يابد. شرايطى انسانى بر روابط كار حكمفرما گردد و كودكان استثمار نشوند.

كار كودكان در بخش ديگرى از جهان. در كشور مراكش شمار كودكان شاغلِ ۶ تا ۱۵ ساله را حدود نيم ميليون نفر تخمين زده اند و اين در حالى ست كه قوانين مختلف در مراكش، هم صدا با كنوانسيون جهانى منع كار كودكان، اشتغال آنها را در اين كشور ممنوع اعلام كرده است.

خانواده هاى تهى دست در مراكش به كمك مالى احتياج دارند و چه كسى بهتر از كودكان خانواده، تا كار كنند و وضعيت مالى خانواده را بهبود بخشند. ايوب ۱۸ ساله در محله اى فقيرنشين در شهر كازابلانكا بزرگ شده. از ۱۰ سالگى مسئول مالى خانواده اش بوده. در اين مورد مى گويد:
“من از همون اولش بايد كار مى كردم. از مدرسه مى زدم و مى رفتم سر كار. بعد با درآمدى كم، كارهاى مختلفى كردم. عملگي، نگهباني، مكانيكي. خيلى دلم مى خواست، درسم رو هم بخونم و برم دانشگاه، اما امكان اين كار نبود. اصلا به خاطر همين كارهاى مختلف بود كه نتونستم يه شغل ثابت ياد بگيرم. الان هم اصلا نمى دونم كه آيندم چه جورى مى شه.”

در حال حاضر در مراكش مهم ترين محل درآمد پسرها، كار روى زمين هاى كشاورزى ست و فعاليت در بخش صنايع سنتى و براى دخترها هم كلفتى در خانه متمولان. بايد گفت كه فقر و بيكارى در اين كشور، مثل بيشتر كشورهاى جهان رابطه اى گسست ناپذير با كار كودكان دارد.

سازمان هاى غير دولتى فعال در مور منع كار كودكان، خواهان قوانينى شديدتر عليه استثمار از كودكان در كشورهاى گوناگون هستند. آنها اما خود به خوبى مى دانند كه فقط با تصويب قوانين، اين معضل جهانى حل نمى شود و بايد ريشه ى كار كودكان، يعنى فقر و بى كارى، از جهان برچيده شود. همچنين بايد مردم جهان سرانجام آگاه شوند كه كودكان آينده اجتماعند و بايد اين سرمايه ها در برابر هر گونه گزند و آزارى حمايت شوند.