كنفرانس رباط در باره دموكراتيزه و مدرن كردن كشورهاى عربى
۱۳۸۳ آذر ۲۲, یکشنبه
وزير امور خارجه آلمان از ”پروژه‌اى طى نسلها“ سخن گفت. اين كنفرانس كه در آن وزيران كشورهاى مهم صنعتى، موسوم به جى ۸، و وزيران ۲۰ كشور از جهان اسلام، از موريتانى تا پاكستان، شركت داشتند، نخستين ديدار رسمى وزيران در چارچوب ابتكارى بود كه رييس جمهور امريكا جورج دبليو بوش طرح آن را داده بود.
در باره اين كنفرانس كه نام آن ”مجمعى براى آينده“ بود، روديگر ماك Rüdiger Maack چنين گزارش مى‌دهد:
چهره‌هاى شركت‌كنندگان در كنفرانس رباط حاكى از رضايت بود. وزير امور خارجه مراكش، محمد بن عيسى، از بحثهاى انجام گرفته در كنفرانس اظهار خشنودى كرد و گفت: ”اين نشست با نشستهاى ديگر فرق داشت. مشخصه اصلى اين نشست صراحت آن بود.“
وزير امور خارجه امريكا، كالين پاول ،Colin Powell، از اين هم فراتر رفته، گفت: ”اين نشست، تاريخى و موفق بود چون طرحى براى آينده افكند.“
برنامه دولت امريكا اين است كه به پيشرفت كشورهاى عربى كمك كند. اما در رباط امريكاييها بااحتياط رفتار كردند. معلوم بود نمى‌خواهند كسى را بترسانند. در قطعنامه نهايى همه كشورها به اين نتيجه رسيدند كه: اسراييل بايد در پى رسيدن به صلح با فلسطين باشد و از عراق و افغانستان بايست تمجيد كرد. كشورهاى عربى محتاط بودند، براى آنها مهم اين است كه كنترل را در دست داشته باشند. بسيارى از عربها مى‌ترسند كه امريكا اصلاحاتى را به كشورهاى عربى تحميل كند، كه به مذاق خودش خوش ميايد.
وزير امور خارجه امريكا، پاول، كوشيد همه را از اين بابت آرام كند. وى گفت: ”مهمترين چيز اين است كه اصلاحات از درون برآيد. اصلاحات را نمى‌توان از بيرون تحميل كرد. ما در اين كنفرانس نظر افرادى را شنيديم كه موافق اصلاحات‌اند.“
بنابر گفته پاول كشورهاى شمال افريقا و خاورميانه را بايست با فشارى ملايم به سوى دموكراسى و اصلاحات كشاند.
پاول گفت: ”ما همه در اين باره هم‌نظريم كه تحول عميق و پابرجا تنها مى‌تواند از درون نشات بگيرد. كشورهايى كه مردمى فعال و علاقه‌مند به عرصه‌هاى گوناگون سياست و اجتماع دارند، داراى اقتصاد قويتر و وضعيت اموزشى بهترى هستند تا ديگر كشورها.“
يوشكا فيشر Joschka Fischer، وزير امور خارجه آلمان، گفت كه اقتصاد نه تنها براى امريكا بلكه براى اروپا هم مهم است.
در سخنان فيشر اشاره‌اى بود به وضعيت بازار كار در كشورهاى عربى. صدميليون جوان در سالهاى آينده در اين كشورها آماده ورود به بازار كار خواهند بود. اگر اين جوانان امكانى مناسب براى يافتن كار نيابند، يا از ميهن خود مهاجرت خواهند كرد يا طعمه خوبى براى گروهها و واعظان تندرو خواهند شد.
براى همين بسيار مهم است كه در كشورهاى عربى موسسه‌هاى آموزشى و گروههاى كارى تاسيس شوند و اينكه جامعه مدنى به شكل سازمانهاى غيردولتى و انجمنهاى گوناگونى كه به ابتكار شهروندان تاسيس شده باشند، رشد كند. به گفته فيشر شايد اين كار چندان بزرگ به نظر نرسد، اما مهم اين است كه تجربه بنيانگذارى اين انجمنها و كار مشترك در آنها موجب گسترش فرهنگ گفتگو مىشود. فيشر گفت: ”بسيارى به ابتكارى كه ما امروز راجع به آن حرف ميزنيم با بى‌اعتمادى مى‌نگريستند. اما ما توانستيم اين بى‌اعتمادى را رفع كنيم. پروژه‌اى كه ما در نظر داريم پروژه‌اى است كه چند نسل طول مى‌كشد تا تحقق يابد و يقينا نمى‌توان يك شبه به آن رسيد.“
مشكل اصلى اما همچنان برجاست. اگر واقعا قرار باشد كه دموكراسى به جهان عرب راه يابد، ديگر اثرى از هيچ يك از دولتهاى كنونى كشورهاى عربى باقى نخواهد ماند. اما در كنفرانس رباط كسى در باره تغيير رژيمها سخنى نگفت.
قرار است كه سال ديگر نيز كنفرانسى مشابه در اردن برگزار شود. اردن در كنار مراكش از اميدهاى بزرگ جهان عرب براى انجام اصلاحات است.