كنگره ملی خلق در پكن: گشایش‌های محدود
۱۳۸۶ اسفند ۱۵, چهارشنبه
مگر بازیهای المپیك شروع شده است؟! این روزها حدود یك میلیون داوطلب در هر گوشه و كنار شهر پكن وظیفه برقراری نظم را بر عهده گرفته‌اند. هم‌زمان هزاران سرباز و مامور پلیس برای ایجاد سكوتی قبر‌گونه در همه جای پایتخت چین تلاش می‌كنند. اما این همه كار و كوشش بخاطر آن نیست كه میهمانان علاقه‌مند به ورزش از همه دنیا به پكن آمده‌اند. حدود ۳۰۰۰ نماینده كنگره ملی خلق چین در این شهر جمع شده‌اند – چینی‌ها به مجلس نمایندگان‌شان كنگره ملی خلق می‌گویند. نمایندگان كنگره در روز چهارشنبه (۵ مارس) در نشست سالانه‌ای كه مثل همیشه در ماه مارس برگزار می‌شود، گرد هم می‌آیند. نتیجه احتمالی این گردهم‌آیی دو هفته‌ای چه خواهد بود؟
فاصله میان حرف و عمل
طبق قانون اساسی چین كنگره ملی خلق بالاترین ارگان حكومت چین است. البته در تئوری، و اگر حزب كمونیست وجود نداشت كه در عمل بر فراز حكومت قرار گرفته است. چون این حزب است كه نمایندگان را انتخاب می‌كند، حزب است كه موضوعهای مورد بحث را تعیین می‌كند و حزب است كه نشست دو هفته‌ای كنگره را با تمام جزییات آن به طور دقیق تدارك می‌بیند. برای نمونه ، هفته گذشته گزارشهای توضیحی رهبری كه قرار است در كنگره ملی خلق عرضه شوند، در كمیته مركزی حزب كمونیست چین كه ۲۷۰ عضو دارد، به بحث و رای گذاشته شدند. زحمتی كه ارزشش را داشته است: كنگره خلق از زمان نخستین نشست خود در سال ۱۹۵۴ نه قانونی را رد كرده و نه از پذیرش گزارشی توضیحی امتناع ورزیده است. طبیعی است كه در چین هم بحثهایی شدید وجود دارد در باره مسیری كه كشور باید در آینده طی كند. مشكلها كم نیستند. اما این بحثها در حاشیه كنگره خلق در جریان‌اند: در محافل كوچك قدرت، آنجا كه فراكسیونهای مختلف در حزب كمونیست علائق‌شان را با هم هماهنگ می‌كنند.
تایید تصمیمات پشت‌پرده
از این رو كنگره خلق تنها صحنه‌ای است برای سناریویی كه پیشتر پشت صحنه به پایان رسیده است. ”نمایش“ امسال متاثر از دو موضوع مهم است: یكی بازیهای المپیك است در ماه اوت. این بازیها باعث می‌شوند كه در چین بیش از حد معمول بر وحدت و ثبات تاكید شود. دوم كنگره حزب كمونیست در پاییز گذشته است. این كنگره تنها هر پنج سال یك بار برگزار می‌شود و خطوط سیاسی اصلی كشور را تعیین می‌كند. سپس كنگره ملی خلق موظف به اجرای آن است. در نشست كنگره ملی خلق از جمله موضوع پرسنل مطرح خواهد بود: هو جین‌تائو برای پنج سال دیگر در مقام خود به عنوان رییس جمهور ابقا خواهد شد. ون جیابائو نیز نخست وزیر باقی خواهد ماند. از آنجا كه حزب كمونیست كاری را به اتفاق واگذار نمی‌كند، مقامهای عالی حكومتی كه از سال ۲۰۱۳ سكان كشتی را به دست خواهند گرفت، از هم اكنون تعیین خواهند شد، از جمله معاون رییس جمهور و معاون نخست وزیر. این شیوه كار بیشتر شبیه به روش برنامه‌ریزی فرقه‌های مذهبی برای آینده است تا طرز برنامه‌ریزی در كشوری دمكراتیك.
در ماه اكتبر گذشته رییس جمهور چین، هو جین‌تائو، حین سخنرانی‌اش در كنگره حزب كمونیست چین بیش از ۶۰ بار واژه دموكراسی را بكار برد، یك پاراگراف از نطق او هم در باره”دموكراسی سوسیالیستی“ بود. البته هو تصریح كرد كه هدف از اصلاحات سیاسی این است كه حكمرانی درازمدت و ثبات حزب و حكومت تامین شود. از این رو ، جین چونگ، سردبیر مجله خبری Open چاپ هنگ كنگ، نشانه‌ای دال بر انجام اصلاحات سیاسی نمی‌بیند. جین چونگ می‌گوید: ”امیدی نیست كه در دوره هو جین‌تائو اصلاحات سیاسی انجام گیرد. دولت مشكلات عملی بسیار زیادی دارد و زیر فشار شدید است: نابسامانی‌های اجتماعی، فاصله عمیق میان ثروتمندان و فقرا، فساد و وضعیت فاجعه‌آمیز محیط زیست. و تازه امسال می‌خواهند بازیهای المپیك را هم برگزار كنند، چیزی كه باعث به بارآمدن هزینه‌های سنگین برای رهبری چین است و از دست رفتن انرژی و زمان بسیار.“
چالش بر سر مفهوم و سمت و سوی اصلاحات
با این همه سال گذشته بحثی عمومی در باره اصلاحات سیاسی در جامعه جریان داشت. معاون رییس سابق دانشگاه رنمین Renmin در پكن، چی تائو، در مقاله‌ای از مزیتهای سوسیالیسم دموكراتیك تعریف كرده و مدل اسكاندیناویایی حكومت مبتنی بر اصول عدالت اجتماعی را ستوده بود. این مقاله بلافاصله با انتقاد شدید محافل محافظه‌كار روبرو شد. بدین خاطر شی چانگ، سردبیر ”Peking Daily“، ارگان حزب كمونیست چین، چاپ پكن، با نظر به كنگره ملی خلق هفته گذشته در مقاله‌ای طولانی كه در صفحه اول منتشر شد، نسبت به دست بالا گرفتن دموكراسی هشدار داد. برای همین، جین چونگ، سردبیر مجله هنگ كنگی Open می‌گوید: ”در چین مثل گذشته بحث در باره اصلاحات سیاسی هست و مواضع مختلف گروههای متعلق به جامعه مدنی و دولت. اما همه به یك اندازه نمی‌توانند نظرات خود را در جامعه مطرح كنند، چون دولت رسانه‌ها را كنترل می‌كند.“
در كنگره ملی خلق موضوع اصلاح نظام سیاسی مطرح نیست، بلكه موضوع بر سر اصلاح دستگاه سیاسی است. طرحی برای انجام تغییراتی بلندپروازانه در دولت وجود دارد. قرار است كه شمار وزارتخانه‌ها به یك چهارم تعداد فعلی تقلیل پیدا كند. هم اكنون در مجموع ۷۵ ارگان در سطح وزارت وجود دارد كه ۲۸ ارگان از آن در سطح كابینه دولت هستند. قرار است به جای آن وزارتخانه‌های عالی بوجود بیایند، كه هدفشان تمركز دوباره قدرت در دست رهبری خواهد بود، بخصوص در عرصه‌های انرژی، مالی، كشاورزی، ترابری و محیط زیست. یكی از مدافعان حقوق مدنی در چین به نام چانگ چوهو، تردید دارد كه بتوانند به این اهداف برسند. چون تا كنون همه تلاشها برای كوچكتر كردن دستگاه اداری بی‌فایده بوده است. چانگ می‌گوید: ”از زمان بنیانگذاری جمهوری خلق چین در سال ۱۹۴۹ تا كنون ۷ بار تلاش شده تا اصلاحات اداری صورت گیرد. این به هیچ وجه ایده جدیدی نیست. نتیجه این بوده كه هر چقدر بیشتر اصلاحات انجام گرفته، تعداد ارگانهای اداری و كارمندان هم بیشتر شده است. همراه با رشد شدید اقتصادی یك سری از وزارتخانه‌ها و فرمانداران محلی قدرت زیادی گرفتند. دولت مركزی می‌خواهد با انجام اصلاحات اداری این قدرت را از آنها پس بگیرد.“