كودكان خانواده هاى مهاجر ايرانى و مسئله فراگيرى زبان مادرى
۱۳۸۳ اسفند ۳, دوشنبه
مصاحبه گر: شهرام احدى
دويچه‌وله: شما به عنوان معلم زبان فارسى و عضو هيات‌مديره «كانون آموزگاران زبان فارسى»، وضعيت زبانى كودكان ايرانى و ايرانى‌تبار در اروپا و بويژه در سوئد را چطور ارزيابى مى‌كنيد؟
شهلا طاهرپسند: من مى‌توانم نظر خودم را در باره سوئد و بخصوص در شهر «مالمو» كه حدود ۱۴ سال است در آن كار مى‌كنم، برايتان مطرح كنم. تعداد شاگردهاى ما در حد سطح پايه در مدارس زياد است. در دبيرستان هم به‌خاطر امتيازاتى كه وزارت آموزش و پرورش به دانش‌آموزان ميدهد، تعدادشان كم نيست و ما در گروه‌ها و دوره هاى مختلف آموزش زبان فارسى را داريم. چه در شهر «مالمو» و چه در پايتخت سوئد «استكهلم» و ساير در شهرها.
دويچه‌وله: صحبت از چه گروه سنى است؟
شهلا طاهرپسند: طبق قانون آموزش كشور سوئد، اجبارى است كه بچه‌ها از سطح كودكستان زبان مادرى خود را بلد باشند. يعنى اين اجبارى است براى كمون‌ها كه اين كلاس‌ها را تشكيل بدهند. بعد براى پدر و مادرها انتخابى است. ولى خيلى تشويق و تبليغ مىشود به‌خاطر اينكه نتيجه آموزش زبان مادرى را از نظر رشد فكرى و رشد زبانى در بچه‌ها ديدند، تشويق مى‌كنند كه بچه‌ها در اين كلاس‌ها شركت كنند.
دويچه‌وله: در مدارس چطور؟ آيا زبان فارسى يكى از زبان‌هاى خارجى است كه در مدارس سوئد تدريس مىشود؟
شهلا طاهرپسند: بله در مدارس هم بچه‌ها حق انتخاب زبان مادرى خود را دارند. البته خارج از برنامه روزانه مدرسه. در گروه‌هاى مختلف، بعد از پايان كلاس‌هايشان ما كلاس فارسى را تشكيل مى‌دهيم كه تا كلاس نهم كه به عنوان سطح پايه مطرح مىشود، بچه‌ها مى‌توانند در اين كلاس‌ها شركت كنند. بعد در سطح دبيرستان هم انتخابى است. درست مثل اينكه مى‌توانند فرانسه يا آلمانى را انتخاب كنند، مى‌توانند زبان مادريشان را هم به‌عنوان يك زبانى كه به آنها امتياز مى‌دهد براى ورود به دانشگاه انتخاب كنند كه معادل ۲۵۰ امتياز دارد و جالب اين‌‌جاست كه كاملا مشخص شده است كه هر دوره اى شامل چه مواد آموزشى است و ما تابع قانون آموزشى سوئد هستيم.
دويچه‌وله: اين بچه‌ها چه كودكان و چه نوجوانان در خارج از كشور بزرگ مى‌شوند. با توجه به اينكه زبان هويت و فرهنگ، پيوند تنگاتنگ دارند، آيا اصلا ممكن است كه انسان زبان فارسى را در بسترى غير ايرانى بياموزد؟
شهلا طاهرپسند: جواب دادن صددرصد به اين سئوال كمى مشكل است. چون همه چيز نسبى است. عوامل مختلف روى اين فراگيرى اثر مى‌گذارند. خانواده عامل خيلى مهمى است. ارتباط بچه‌ها چطور در سطح زبان و در اطرافشان اين زبان كاربرد دارد بالاخره موثر است. ولى تاآنجائيكه من در گروه‌هاى خودمان تجربه كردم بچه‌هايى كه از سوى خانواده حمايت مى‌شوند و پيگيرهستند كه اين زبان را ياد بگيرند، موفق هستند. در سطح دبيرستان مى‌توانيم ما روزنامه بخوانيم، مى‌توانند كتابهاى سطح خودشان را، سطح زبانى نوجوانان را بخوانند و ما دلسرد نشديم. هيچ‌كدام از همكار‌هاى من نااميد نيستند.
دويچه‌وله: فراگيرى زبان فارسى در خارج از كشور را شما چطور مشاهده كرديد؟ آيا واقعا در شكل‌گيرى يا تقويت هويت ايرانى در كودكان هم نقش دارد؟
شهلا طاهرپسند: از آنجائيكه من علاقمندى را بين نوجوانان بيشتر مىبينم كه مثلا وقتى به سن سطح دبيرستانى مى‌رسند، پوياى هويت و گذشته خودشان هستند و اين توانايى زبان يك حالت استقلال فردى به آنها مى‌دهد و با علاقمندى برمى‌گردند. حتى كسانى هستند كه در بين سال‌هاى ۱۲ تا ۱۵سالگى رها كردند، بخاطر اينكه موضوعات اطرافشان برايشان سرگرم‌كننده‌تر است، ولى در سطح دبيرستانى برمى‌گردند و مى‌خواهند حتى سال‌هاى گذشته را جبران كنند و حتما زبان مادريشان را بخوانند. در سوئد كه چنين شكلى هست. و من وقتى با بچه‌ها گفتگو مى‌كنم، زبان سوئدى را به عنوان زبان مادرى خودشان شناسايى نمى‌كنند و مى‌گويند اين زبانى است كه در زندگى آنها در اين‌جا وسيله كاربرد آنها در مدرسه و در سطح كارى است. ولى آنچه در خانه و خانواده خود احساس مى‌كنند، زبان فارسى است.