ماهواره، واقعیت ممنوع

� از ماهواره» را هدف خود اعلام کرده است. در این ارتباط هفته‌ی گذشته طرحی در مجلس شورای اسلامی ارائه شد که قرار است در ماههای آینده به بحث گذاشته شود و احتمالا تصویب شود.

كميسيون فرهنگی مجلس در آخرين نشست پيش از تعطيلات تابستانی خود، طرحی را به تصويب رساند تا با اجرای آن«استفاده مديريت شده از ماهواره» ساماندهی شود. در شهرهای بزرگ ايران تقريبا هيچ پشت بامی نيست كه چند بشقاب گيرنده‌ی ماهواره بر روی آن قرار نداشته باشد. با اين همه قانون‌گذاران و مجريان قانون چنان با اين واقعيت برخورد می‌كنند كه انگار وجودش از ديروز آغاز شده و امروز بايد برايش قوانين مناسبی تدوين و اجرا كرد. اين وضع را در مورد ويدئو نيز تجربه كرده‌ايم كه در دهه‌ی نخست پس از انقلاب ممنوع بود و داشتنش جرم محسوب می‌شد و امروز حتا شهرستانهای دورافتاده نيز اگر خيابان آسفالت هم نداشته باشند اغلب از نعمت وجود يك «ويدئو كلوپ» بهره‌مند‌ند!

نه تنها استفاده از برنامه‌های شبكه‌های ماهواره‌ای به رغم ممنوعيت واقعيتی فراگير است، كه بخشی از آنها در ايران به تهيه و ضبط برنامه نيز اقدام می‌كنند. اين مسئله، از جمله، از گفته‌های عليرضا كريمی، مدير كل دفتر تبليغات و اطلاع رسانی وزارت ارشاد مشهود است كه اوايل مردادماه در يك كنفرانس مطبوعاتی اعلام كرد «تمامی شبكه‌های فارسی‌زبان ماهواره‌ای بدون مجوز ارشاد كار می‌كنند و تاكنون هيچ مجوزی برای اين شبكه‌ها صادر نشده است.» لااقل پنج شبكه‌ی فارسی‌زبان بخشی از برنامه‌های خود را در ايران تهيه و بعضا قسمتی از مخارج خود را نيز از تبليغات شركتهای ايرانی تامين می‌كنند. عليرضا كريمی در اين باره می‌گويد «نمايش فيلم و اسلايد تبليغاتی نيز از اين شبكه‌ها ممنوع است و بايد برای آن از وزارت ارشاد مجوز لازم اخذ شود كه در اين مورد نيز هيچ مجوزی برای پخش از اين شبكه‌ها صادر نشده و شركت‌های فيلمسازی كه با اين شبكه‌ها همكاری می‌كنند نيز فعاليت‌شان غيرقانونی است.» به دنبال سخنان عليرضا كريمی، اين شبكه‌ها فعاليت خود را محدود كرده‌اند. تلويزيون هما در اطلاعيه‌ای خبر می‌دهد كه ممكن است تا تجديد سازماندهی فعاليتهايش، چند ماهی كار خود را متوقف كند.

سالهاست، و به ويژه از زمان روی كار آمدن مجلس هفتم، بحث جمع آوری ماهواره در دستور كار نمايندگان بوده است. اين بحث كه در سال ۱۳۸۲ به اوج رسيد در يك سال گذشته نيز بارها مطرح شده است. به دنبال ارائه‌ی طرحی در ارديبهشت ماه كه جمع آوری آنتن‌های ماهواره و جريمه‌ی نقدی تا ۵ ميليون تومان در آن پيش بينی شده بود، پيش از آنكه اين طرح در صحن مجلس به تصويب برسد در برخی از شهرها ماموران انتظامی اقدام به جمع آوری آنتنهای گيرنده كردند. اين عمل كه بدون وجهه‌‌ی قانونی انجام شد اعتراض برخی نمايندگان مجلس را به دنبال داشت.

سعيد ابوطالب عضو فراكسيون آبادگران، كه پيش از نمايندگی مستند ساز و مدتی نيز در عراق به وسيله‌ی آمريكاييها زندانی شده بود، از طراحان اصلی اين طرح مجلس است. او ارديبهشت امسال به خبرگزاری آفتاب گفته بود «ماهواره يك فرصت فرهنگی است و حاكميت نمی‌تواند اين را از مردم بگيرد و سلب كند.» او معتقد است بايد اول «‌امكانات ايجاد كنيم بعد ممنوعيت را اعمال كنيم.» و يكی از اين امكانات را اختصاص بودجه‌ای ۲۵۰ ميليون دلاری از درآمدهای نفتی برای صدا و سيما می‌داند كه با آن اقدام به خريد ماهواره كند. همچنين پيش بينی شده كه صدا و سيما با پخش بخشی از برنامه‌های ماهواره از جذابيت آنها بكاهد.

از آغاز مرداد ماه، با شروع دوباره‌ی بحث بر سر طرح مجلس، بار ديگر نيروهای انتظامی اقدام به جمع‌آوری آنتنهای ماهواره‌ای كرده‌اند. به نوشته‌ی روزنامه اعتماد [۹ مرداد ماه] از شهرهای سنندج، شيراز، رشت و اصفهان خبر می‌رسد كه كار جمع آوری آنتنها با استناد به قانونی انجام می‌شود كه در سال ۱۳۷۲ و ۱۳۷۳ تصويب شد. كارشناسان معتقدند اعتبار اين قانون تنها پنج سال بوده و تمديد نيز نشده است. اوايل ارديبهشت نيز كه نيروهای انتظامی به جمع آوری آنتنها پرداختند با اعتراض برخی از نمايندگان مجلس روبرو شدند. به تقاضای آنان رئيس مجلس، غلامعلی حدادعادل، از نيروهای انتظامی خواست تا تصويب اين طرح در اين زمينه اقدامی انجام ندهد. ابوطالب نيز در مجلس تذكر داد كه اقدام نيروهای انتظامی خلاف روح طرح پيشنهادی نمايندگان مجلس است. با اين حال ۴ مرداد ماه رييس كل دادگستری استان كردستان، محمدحسين گروسی، در گفت وگو با ايرنا خبرگزاری جمهوری اسلامی، خبر از جمع آوری ١٢٠٠ گيرنده ماهواره در سنندج را می‌دهد. هوشنگ حميدی، نماينده سنندج ضمن ابراز نارضايتی از اين اقدام گله می‌كند كه چرا در تهران ابتدا به مديران ساختمان تذكر می‌دهند و بعد اقدام می‌كنند اما در سنندج بدون هيچ اخطاری به حريم خصوصی افراد توهين می‌شود. [اعتماد، ۹ مرداد]

طرح «استفاده مديريت‌شده از ماهواره» تا تصويب نهايی و اجرايی شدن راه درازی در پيش دارد. انتظار می‌رود كه صحن علنی مجلس در ماههای آينده شاهد بحثها و جدلهای داغی در اين باره باشد. بحث ميان نمايندگانی كه معتقدند ماهواره مبنع فساد و ترويج فرهنگ منحط غربی است و آنان كه می‌كوشند واقعيتی آشكار را در قالب قانون بگنجانند. با اين همه، به ويژه در شهرهای بزرگ هنوز مردم اقدام به پنهان كردن بشقابهای گيرنده‌های خود نكرده‌اند.

بهزاد كشميری‌پور، گزارشگر صدای آلمان در تهران