مرگ سوهارتو، دیکتاتور پیشین اندونزی
۱۳۸۶ بهمن ۷, یکشنبه
در سال‌های گذشته بارها تلاش شد که سوهارتو را به دلیل موارد متعدد نقض حقوق بشر در دوران قدرتمندی وی به دادگاه بکشانند، اما تمام اقدامات در این مورد به دلیل نفوذ وسیع حامیان وی در دستگاه‌های اداری با شکست روبرو شدند. به دنبال بیماری طولانی وی نیروهای دموکرات نیز در این کشور سکوت کردند. حزب گلکار وی از این موضوع جانبداری می‌کرد که تمام تحقیقات و شکایات مطرح شده علیه سوهارتو را در دستگاه دادگستری اندونزی متوقف کنند. این موضوع برای مدافعان حقوق بشر در اندونزی، مانند هنداردی، وکیل مدافع تعداد زیادی از پرونده‌های قربانیان دوران سوهارتو، قابل درک نیست:
«تلاش‌های حزب سوهارتو غیرقابل قبول و مخالف با اصل بی‌طرفی قوه قضائیه است. در مقابل قانون همه باید یکسان باشند. از سوی دیگر این اهانتی به همه قربانیان رژیم سوهارتوست. دلایل زیادی در محکومیت اعمال سوهارتو وجود دارد اما حزب گلکار وی در ظاهر چنین جلوه می‌دهد که موافق اصلاحات است اما در عمل با مخالفت به دادگاهی کردن سوهارتو نشان داد که تغییری در آن بوجود نیامده است.»
در واقع مدت زمانی طولانی درباره بیش از سی سال اقدامات رژیم نظامی دیکتاتوری پیشین اندونزی سکوت اختیار شد. سال‌ها بعد از مجبور شدن سوهارتو به استعفا و از دست دادن قدرت سیاسی، هنوز دامنه اقدامات پشت پرده در کودتای خونین سال‌های شصت که سوهارتو را بر مسند قدرت سیاسی نشاند، ناروشن است. شاید در نظر اول ضعف سیاسی دموکراسی نوپای اندونزی به عنوان دلیل وجود این ابهامات در دوران سوهارتو تلقی شود ولی کشورهای مدافع دموکراسی از آمریکا گرفته تا آلمان نیز در این باره سکوت اختیار کردند.
در سال ۱۹۶۶ بود که سوهارتو، معروف به ژنرال خندان، با کودتای خونین خود قدرت را در اندونزی در دست گرفت. این کودتا با ادعای نجات دولت سوکارنو، رئیس جمهور محبوب وقت از خطر کمونیسم انجام گرفت؛ سناریویی که مناسب موضوع جنگ سرد در آن دوران بود. به همین دلیل اقدامات سوهارتو با عنوان مقابله با خطر نفوذ و توسعه کمونیسم در جنوب شرقی آسیا، از جانب غرب نادیده انگاشته شد.
در ۱۹۶۵ میلادی اندونزی در خون غوطه خورد. صدها هزار نفر از اعضای حزب کمونیست و کسانی که مظنون به همکاری و یا طرفداری از این حزب بودند توسط رژیم دیکتاتوری نظامی وقت کشته شدند. اینکه سوهارتو شخصا دستور برپایی چنین حمام خونی را داد، هنوز ثابت نشده اما آنچه که مشخص است، اینکه دستگاه نظامی دولتی آن زمان بر سوهارتو تکیه داشت. یکی از شاهدان عینی می گوید:
«ارتش از جاکارتا به راه افتاد و کشتار توسط نیروهای نظامی و غیر نظامی آغاز شد. آن‌ها هر کس را که فکر می‌کردند عضو حزب کمونیست است دستگیر کردند و کشتند.»
در سال‌های بعدی هم ناآرامی‌ها در اندونزی ادامه یافتند. هزاران نفر از مخالفان رژیم بدون هیچ گونه حکم قانونی دستگیر و به جزیره بورو فرستاده شدند. ناظران بی‌طرف حتی از قتل‌عام عمومی مردم آچه و پاپوآ بعد از تلاش ساکنان برای استقلال این استان‌ها سخن گفتند. حدود ۲۰۰ هزار نفر به دنبال تصرف غیرقانونی تیمور شرقی توسط نیروهای سوهارتو کشته شدند. بعد از بحران اقتصادی آسیا که وابستگان سوهارتو نیز در آن بی‌تقصیر نبودند، سرانجام وی مجبور به استعفا گردید.
اندونزی هنوز هم از عواقب و ارثیه رژیم سوهارتو رنج می‌برد: رشوه گیری وسیع در سیستم اداری، دستگاه نظامی قوی و تسلط روابط نظام پیشین در این کشور. با این پیش زمینه باید گفت که تقریبا معجزه ای بوده که این کشور چند ملیتی به سوی نظام دموکراسی پیش رفته است. اگرچه سوهارتو، نه فقط با تکیه بر نیروهای نظامی بلکه با متحدان غربی بر قدرت ماند، این کشور هنوز به عنوان متحد قابل اعتماد دنیای غرب باقی مانده است.
تمایلات بنیادگرایانه در اندونزی به عنوان پر جمعیت‌ترین کشور اسلامی جهان جایی ندارند. شاید بتوان از این امر نیز به عنوان معجزه ای دیگر نام برد و به عنوان نشانه‌ای از رشد دموکراسی در این کشور.
ممکن است که با مرگ "ژنرال خندان"، برخورد به گذشته خونین اندونزی آغاز شود. با وجود این که دیکتاتور پیشین را دیگر نمی‌توان به پای میز محاکمه کشاند، ابهامات زیادی در تاریخ این کشور وجود دارند که باید روشن گردند.
Sybille Golte