مشاوره تلفنى براى زنان در بحران

دوشنبه هر هفته بين ساعت ده تا دوازده ظهر خانم هما موسوى در مركزى در شهر برلن به تلفن‌هاى زنان ايرانى جواب می‌دهد كه به نوعى در زندگى‌شان دچار بحران هستند و احتياج به راهنمايى، مشاوره يا فقط گفتگو يا درد دلى دارند. اين نهاد (Frauenkrisentelefon) "مركزمشاوره تلفنى براى زنان در بحران" نام دارد كه در سال ۱۹۸۲ ميلادى يعنى ١٤ سال پيش تأسيس شده است. پايه گذاران اين نهاد غيرانتفاعى يا كسانى بودند كه در جنبش زنان دهه ۷۰ ميلادى فعاليت داشتند يا اينكه زنان روانشناسى بودند كه با مسائل زنان و روحياتشان آشنايى داشتند. خانم هما موسوى روانشناس مسائل اجتماعى، مدت ۵ سال است كه در اين سازمان بعنوان مشاور كار می‌كند. او در مورد نخستين هدف مؤسسين اين نهاد می‌گويد:

"هدف اين بود كه به زنان آلمانى كمك شود و آنها بتوانند با خارج از بيمارستانها و كلينيك‌ها ارتباطى برقرار كنند و اين ارتباط به آنها كمك كند تا راحت با مشكلات بحرانى كه دارند، مواجه شوند."

اين نهاد اولين مركزى بود كه در كشور آلمان به زنان در بحران، مشاوره تلفنى می‌داده است. اكنون در اين مركز نه تنها به زبان آلمانى، بلكه به پنج زبان ديگر كه فارسى نيز جزو آنهاست، مشاوره تلفنى با زنانى كه در بحران هستند، صورت می‌گيرد.

اما چه زمانى می‌توانيم بگوييم كه زنى در شرايط بحرانى قرار گرفته است و نياز به مشاوره يا كمك دارد؟ يا اينكه واژه بحران چگونه تعريف می‌شود؟ تعاريف متعددى براى اين واژه در رشته‌هاى مختلف شده است. به گفته خانم موسوى يكى از تعاريف در علم روانشناسى اين است كه زمانى می‌توان گفت شخصى در شرايط بحرانى قرار گرفته، كه تعادل روحى او بهم خورده باشد. اما مركز "مشاوره تلفنى زنان" بحران را به نوعى ديگر تعريف می‌كند:

"ولى ما از بحران تعريف ديگرى داريم و می‌گوييم: هر زنى كه خودش در آن لحظه‌اى كه احساس می‌كند دچار مشكل است و می‌خواهد كه با كسى مشكل‌اش را مطرح كند و صحبت كند، در مرحله بحرانى است و ما به او كمك می‌كنيم."

مركز "مشاوره تلفنى زنان" شرايط بحرانى افراد را يكسان نمی‌داند. بعضى از بحرانها بسيار حاد هستند و بايد با شخصى كه در اين شرايط و وضعيت قرار گرفته ، كاملا به گونه ديگرى رفتار يا صحبت شود. بطور مثال اشخاصى كه در مرحله خودكشى قرار گرفته‌اند. در چنين مواردى بايد خيلى سريع به چنين شخصى كمك كرد. طبق تجربه‌هاى خانم موسوى زمانى كه زن تماس گيرنده قصد خودكشى دارد، از صدا و لحن او و حتى از جملاتى كه او بكار می‌برد، كاملا می‌توان متوجه شد كه چنين زنى در مرحله بحرانى حادى قرار گرفته است. بطور مثال او صدايى بی‌جان دارد يا اينكه تمام مدت با ياس و نااميدى يا از خداحافظى حرف می‌زند. اما درچنين شرايط بحرانى يك مشاور چگونه می‌تواند از طريق تلفن به زنى كه در مرحله خودكشى قرار گرفته است كمك كند؟

" سعى می‌كنيم كه بيشتر صحبت كنيم تا تلفن كننده دائما سعى كند در مورد خودش، مشكل‌اش و غيره بيشتر حرف بزند. من می‌توانم بگويم كه اكثرا چنين مشاورتهاى تلفنى خيلى طولانى می‌شوند. حتا گاهى اوقات به يك ساعت هم می‌رسند. اگر به يك ساعت برسد، در واقع ما اين را مثبت مى‌بينيم. براى اينكه اين خانم در مورد خودش حرف می‌زند در مورد مشكل‌اش حرف می‌زند. در حينى كه ما با هم حرف می‌زنيم او بدنبال راه حل هم می‌گردد و زمانى كه به اين نتيجه برسد كه راه حلى وجود دارد، ديگر به خودكشى دست نمی‌زند. اما اگر تلفن قطع شود، ما مجبور هستيم كه به اقدامات ديگر دست بزنيم، مثلا پليس را مطلع كنيم وغيره."

اما چه مشاورتی از طريق تلفن انجام می‌شود؟ چه مزايايى چنين مشاوره‌اى می‌تواند داشته باشد؟

"تلفن ساده‌ترين دسترسى به امكان مشاورت پيدا كردن و كمك گرفتن است. شما می‌توانيد در خانه گوشى تلفن را برداريد و راحت شماره تلفن اين سازمان (Frauenkrisentelefon) را بگيريد و با ما صحبت كنيد و مشكلاتتان را مطرح كنيد. بدون اينكه اصلا نامى از خودتان ببريد. بدون اينكه اصلا آدرسى از خودتان بدهيد. شما می‌توانيد ساعتها با اين شماره تلفن از انواع مشكلاتى كه داريد، بگوييد و فقط مشورت و راهنمايى بگيريد كه مثلا چگونه بايد با آن برخورد كنيد، چه راه‌هايى و امكاناتى وجود دارد و غيره. يكى از چيزهايی كه واقعا می‌تواند ممانعت كند از اينكه آدم از كسى كمك بگيرد اين است كه آدم فكر می‌كند، خوب الآن من بايد به جايى زنگ بزنم، وقت بگيرم. اصلا اگر آنجا بروم، درست است يا نه؟ هزار فكر در آن لحظه بحرانى از مغز آدم خطور می‌كند. و تلفن آسان‌ترين وسيله است، چون شما ديگر اين ممانعت‌ها را نداريد. بدون اينكه فكر كنيد الآن بايد به جايى برويد كه اصلا نمی‌شناسيد، همانجا از خانه خودتان اين امكان را داريد و می‌توانيد از آن استفاده كنيد. الآن كه اين امكان وسيع‌تر هم شده است. يعنى خيلى‌ها كه تلفن دستى دارند و می‌توانند به جايى كه فكر می‌كنند، امن‌تر هستند، بروند و با تلفن بزنند. يا اينكه از طريق كامپيوتر و اينترنت با تماس بگيرند."

در بسيارى از مراحل زندگى كه تغييرى يا تحولى پيش مى‌آيد، شرايط بحرانى با خود به همراه دارد. براى مثال يكى از اين تحولات زمانى است كه شخصى وطن‌اش را ترك می‌كند و در كشورى جديد، با آداب رسومى جديد، زندگى جديدى را شروع می‌كند. البته اين تغيير لزوما نبايد با بحران همراه باشد، اما امكان اين هست كه شرايطى ايجاد شود و شخص مهاجر در مرحله بحرانى قرار بگيرد. بنا بر تجربيات خانم موسوى، گاه می‌تواند مشكلات حقوقى مانند مشكلات اقامتى يا نداشتن اجازه كار و بيكارى تأثيرات شديد و جبران ناپذيرى بر روى روابط خانوادگى و فاميلى بگذارد، از قبيل جدايى، طلاق و حتا خشونت. اما در چنين مواردى مركز مشاوره تلفنى چگونه می‌تواند به زنان كمك كند؟

"خوب وقتى كه مشكلات حاد می‌شود و خانمى ايرانى به ما زنگ می‌زند و می‌گويد: من الان ديگر در خانه امنيت ندارم. دائما تشنج است و بچه‌ها خيلى حالشان خراب است، من حالا چكار بايد بكنم؟ ما به او اطلاعات می‌دهيم كه چه كارهايى را بايد انجام دهد و چه قدم‌هايى را بايد بردارد. مثلا به كجا بايد مراجعه يا تلفن كند. يا اينكه بايد با بچه‌هايش از خانه بيرون بيايد. از نظر حقوقى با او صحبت می‌كنيم. از نظر روحى با او صحبت می‌كنيم، مقدارى به او اعتماد بنفس می‌دهيم كه فكر نكند آخر دنياست و همه چيز تمام شده است. بلكه زندگى جديدى شروع می‌شود وغيره."

بايد به اين نكته اشاره كنيم كه موارد و مشكلاتى در حين كار مشاورت براى خود مشاور پيش مى‌آيد كه نياز به راهنمايى يا نظرات ديگر كارشناسان يا مشاوران دارد. اين مركز اين مشكل را به اين گونه حل كرده است كه جلساتى ماهانه با زنان روانشناس تشكيل می‌دهد و مشكلات جديدى كه در مشاورت برايشان پيش آمده را با آنها مطرح می‌كنند. شايد براى بعضى از شماها اين سئوال پيش بيايد كه بعد از ساعتها گوش دادن به مشكلات زنان و راهنمايى كردن آنها، آيا خود شخص مشاور در شرايط بحرانى قرار نمی‌گيرد؟ آنها چه طور اين مشكل را حل می‌كنند؟

"مشكلاتى كه براى خود ما هم پيش مى‌آيد، يعنى فرض كنيد وقتى يكى زنگ می‌زند و می‌خواهد خودكشى كند، طبيعتا چيز ساده‌اى نيست و مشاورت ساده‌اى هم نيست و با خودش هم مشكلاتى براى كسى می‌‌آورد كه مشورت می‌دهد. اين مسئله را ما بيشتر سعى می‌كنيم كه با كارمندهايى كه در دفتر ما كار می‌كنند در ميان بگذاريم يا اينكه هر كسى به يك نفر خودش را نزديك احساس می‌كند و در چنين مواقعى به او زنگ می‌زند و با او حرف می‌زند. يعنى ما هم به اين طريق به خودمان كمك می‌كنيم."

دفتر" مشاوره تلفنى زنان" روزانه به مدت دو ساعت و به ۵ زبان زنان در بحران را راهنمايى می‌كند. تماس براى فارسى زبانها، چه زنان ايرانى و چه افغانى، فقط در روزهاى دوشنبه از ساعت ۱۰ تا ۱۲ ظهر است كه البته در صورت لزوم می‌توان در ساعات ديگرى نيز قرار گذاشت.