مشکلات روانی مهاجران در سمینار دوروزه شهر کلن
۱۳۹۱ خرداد ۱۵, دوشنبه
"مرکز پناهندگان" در شمال شهر کلن آلمان روزهای شنبه و یک‌شنبه دوم و سوم ژوئن، ۱۳ و ۱۴ خرداد میزبان ایرانیانی بود که از دیگر شهرهای آلمان، فرانسه، هلند و بلژیک به آنجا آمده بودند تا برایشان روشن شود که معنا و مفهوم مهاجرت چیست، چگونه می‌توان هویت فرهنگی را در مهاجرت حفظ کرد، مشکلات نوجوانان مهاجر چیست و مسائلی چون طلاق و رابطه زن و مرد در زمان مهاجرت چه مفاهیمی پیدا می‌کنند.
رضا کاظم‌زاده، حسن مکارمی، مژگان کاهن، عباس ابطحی، سیامک ظریف‌کار و ناهید کشاورز سخنرانان این سمینار دوروزه بودند.
ناهید کشاورز، روان‌درمانگر و مشاور امور مهاجرین یکی از برگزارکنندگان و میزبان این سمینار بود. وی در گفت و گو با دویچه‌وله از استقبال جامعه ایرانی از این گونه برنامه‌ها می‌گوید.
بشنوید: گفت و گو با ناهید کشاورز
دویچه‌وله: خانم کشاورز! شما یکی از برگزارکنندگان سمیناری بودید که روز شنبه در کلن برگزار شد با عنوان «مهاجرت، تبعید و روان ما». هدف‌تان از برگزاری این سمینار چه بود؟
ناهید کشاورز: در واقع فکر این سمینار خیلی تازه نبود. ما شاید از دو سه سال پیش به آن فکر می‌کردیم که چه جوری امکان دارد کسانی که با مهاجرین در زمینه‌ی روان‌ـ درمانی کار می‌کنند، بتوانند دورهم جمع شوند و از تجربیات‌شان با همدیگر حرف بزنند. در واقع این فکر ذهن ما را مشغول کرد و حتی به اینجا رسیدیم که کاش بشود سمیناری برگزار کرد که شرکت‌کنندگانی هم در آن داشته باشیم. از آنجا با فکرش بازی کردیم تا این که چند ماه قبل من و آقای رضا کاظم‌زاده به این فکر افتادیم که این فکر را عملی کنیم و نامه‌ای به دوستان و همکاران‌مان نوشتیم که خوشبختانه خیلی خوب استقبال شد و سمینار آخر هفته‌ی گذشته برگزار شد.
وقتی ما به موضوعاتی که در این سمینار بحث شده نگاه می‌کنیم، عمدتاً روی مسئله‌ی هویت است، هویت فرهنگی و خانواده. مثلاً عنوان صحبت خود شما طلاق بوده، یکی دیگر ازسخنرانان در مورد مسئله‌ی خانواده صحبت می‌کرده و مهاجرت. علت انتخاب این تم‌ها چه بوده؟ آیا شما به‌عنوان کسی که خودتان روان‌ـ درمان‌گر هستید و با مهاجران کار می‌کنید، این مشکلات را پررنگ‌تر از همه دیده‌اید که بیشتر روی این‌ها متمرکز شده‌اید؟
در واقع این طور نبود، شاید شما به این دو نکته بیشتر توجه کرده‌اید، ولی موضوعات خیلی متنوع بود. فرض کنید در مورد مشکلات فرهنگی روان‌ـ درمانی مهاجرین صحبت شد. اصلاً در مورد این که مهاجرت چیست صحبت شد، در مورد روان‌ـ درمانی بچه‌ها و اینکه بچه‌های مهاجر چه مشکلاتی دارند صحبت شد و اصلاً این که چه جوری می‌شود علی‌رغم مشکلات خوب زندگی کرد. موضوعاتی که در این دو روز سمینار ما بررسی کردیم خیلی متنوع بود یعنی حول موضوع خاصی نبود. آن چیزی که در واقع همه موضوعات را به‌هم پیوند می‌داد، مسئله‌ی مهاجرت بود.
استقبال کسانی که آمده بودند مخاطبان‌تان چه طور بود و بیشتر حول چه زمینه‌هایی سئوال می‌کردند و بیشتر به کدامیک از موضوعات علاقه نشان می‌دادند؟
اولا باید بگویم که استقبال بی‌نظیر بود. واقعیت این است که هیچ کدام از ما انتظار استقبال این جوری را نداشتیم. هم از نظر تعداد افرادی که شرکت‌کرده بودند که برای اولین همایشی که ما برگزار کردیم این تعداد زیاد غیرقابل پیش‌بینی بود و هم همکاری و مشارکت آنها خیلی اهمیت داشت یعنی هیچ کدام از آنها فقط شنونده‌ی عادی نبودند. چیزی که این سمینار را خیلی قابل توجه کرده بود، مشارکت، همکاری، همفکری، نظردادن و شرکت فعال کسانی بود که در سمینار شرکت کرده بودند. به نوع خودش می‌شود گفت یکی از موفق‌ترین کارهایی بود که انجام شده.
موضوعاتی که شرکت‌کنندگان بیشتر به آن علاقه نشان می‌دادند یا در موردش بحث می‌کردند چه تم‌هایی بود؟
کلاً به برگزاری یک چنین سمیناری خیلی علاقه نشان می‌دادند. یعنی چیزی که بارها و بارها در این دو روز مطرح شد، نیاز به وجود یک چنین سمینارهایی‌ست و تقاضای این که دوباره برگزار شود و این پرسش دائم که کی دوباره برگزار می‌شود. من فکر می‌کنم که همه‌زمینه‌هایی که به مسئله‌ی روان و مشکلاتی که در مهاجرت برای مهاجرین پیش می‌آید برمی‌گردد یا اصولاً مسائلی که روان انسان را دربرمی‌گیرد، برای شرکت‌کنندگان بسیار جالب و بحث‌انگیز بود. در واقع فیدبکی که ما از این سمینار گرفتیم این بود که کی دوباره برگزار می‌شود و نیازی که به این گونه سمینارها وجود دارد.
و آیا برنامه‌ای برای ادامه‌ی این سمینارها دارید ؟
ما حتماً می‌خواهیم ادامه‌اش دهیم. قرار براین است که این کار ادامه پیدا کند و به اینجا ختم نشود. در مورد چگونگی‌اش احتمال می‌دهیم که در کشورها و شهرهای مختلف ادامه پیدا کند. چون کسانی که شرکت کرده بودند، از فرانسه و بلژیک و شهرهای دیگر آلمان بودند. ولی به طور مشخص من بتوانم الان به شما بگویم چه تاریخی و در کجا برگزار می‌شود، هنوز مشخص نشده.
خانم کشاورز شما خودتان سالهاست که در آلمان به‌عنوان مشاور امور مهاجران و روان درمان‌گر فعالیت و کار می‌کنید. برای شخص خودتان دغدغه چه چیزی بود که فکر کردید این سمینار حتماً باید برگزار شود؟
اولا نیاز شخصی‌ام بود برای این که با همکارانم آشنا شوم، با کسانی که در این زمینه کار می‌کنند و نیاز به دانستن تجربه‌های آنها. و دوم این که به‌هرحال تجربهی سالها کار نشان می‌دهد چه قدر این نیاز زیاد است، چه قدر این خواست زیاد است برای این که یک چنین سمینارهایی برگزار شود. برای این که به طور مرتب آدم می‌شنید که کجا هست، چرا نمی‌گذارید، چرا برگزار نمی‌شود. یا لااقل بحث‌ها و حرفهایی که مطرح می‌شد، آدم فکر می‌کرد که این‌ها حرفها و بحث‌های شخصی نیست، بلکه می‌توانند در چارچوب یک سمینار یا یک همایش و یا یک جمع بزرگتر مطرح شوند و در واقع طرح بحثی شود برای این که همه در آن شرکت کنند. از این سمینار خود ما هم کلی آموختیم، خود ما هم در جریان نظرات دیگران قرار گرفتیم، در جریان این که چه موضوعاتی علاقه‌ی بقیه را جلب می‌کند و اصلاً مشکلات و گره‌ها کجاست. طرح بحث و طرح مسئله شد. از این نظر برای همه‌ی ما خیلی جالب بود.
گفتید که مشخص شد که گره‌ها کجاست. می‌توانید چندتا از این گره‌ها را نام ببرید؟
موضوع تربیت بچه‌ها، از جمله موضوعاتی بود که علاقه نشان دادند. موضوع این که چه گونه می‌شود علی‌رغم مشکلات اینجا از نظر روانی بهتر زندگی کرد و بر مشکلات افسردگی و بیماری‌هایی از این دست فائق آمد. چه جوری می‌شود آدم خودش را در جامعه میزبان تطبیق دهد. بحث خود مهاجرت مطرح شد. اصلاً مهاجرت چیست و تا کی یک مهاجر، مهاجر است، مشکلات خانوادگی چیست، این تغییر ساختار خانواده در مهاجرت چه فرمی دارد، چه مشکلاتی ایجاد می‌کند و چه جوری می‌شود برای این مشکلات راه‌حل پیدا کرد. کلاً بحث‌ها و نظرات و خواست‌ها خیلی گسترده بود، ولی این‌ها حدوداً چیزهایی بود که من در حافظه‌ام مانده بود و برایتان گفتم.
روز دوم این سمینار به صورت کارگاه آموزشی بود. سه‌تا کارگاه داشتید: کارگاه مهاجرت، تبعید و سلامت روان، مهاجرت و خانواده و هویت فرهنگی و انطباق با جامعه‌میزبان. این تجربه برای شما به عنوان کار کارگاهی چه طور بود؟
بسیار تجربهی خوبی بود، برای این که این امکان را ایجاد کرد که بحث‌هایی که در روز اول فرصت طرحش نشده بود، آنجا مطرح شود و مشارکت شرکت‌کنندگان در کارگاهها بود. یعنی در این کارگاهها شرکت‌کنندگان فرصت پیدا کردند تا بیشتر نظرات خودشان را بگویند و بیشتر مشارکت کنند. فرصت خوبی و تجربهی نویی بود و بعد در نهایت نتیجه‌ی کار همه‌ی کارگاهها هم در جمع بزرگ مطرح شد و به این ترتیب بقیه هم در جریان کار بقیه کارگاهها قرار گرفتند.
نتایج بحث‌های این سمینار آیا قرار است مکتوب شود و در جایی منتشر شود؟
بله، ما به آن فکر می‌کنیم و به احتمال زیاد این اتفاق میافتد.