مشکل بازنشستگی در آلمان و سایر کشورهای صنعتی

پژوهش‌های سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه، اطلاعات ارزنده‌ای را به دست می‌دهند که طراحان و تصمیم گیرندگان سیستم‌های بیمه بازنشستگی سی کشور عضو این سازمان، می‌توانند از آن استفاده کنند. پرسش این است: دیگران چگونه زندگی شهروندان خود را در دوران پیری تامین می‌کنند؟

ماتیاس رومف، از مرکز سازمان همکاری‌های اقتصادی در برلین می‌گوید:

« اگر ۳۰ عضو سازمان را به عنوان کشورهای پیشرفته صنعتی در نظر بگیریم، در میان آن‌ها راهکارهای بسیار متنوعی وجود دارد. بازنشستگی، از تامین معاش با بیمه قانونی آغاز می‌شود. یعنی در کشورهائی که این روش را دارند، فارغ از این که بازنشسته قبلا چقدر درآمد داشته است، رقم ثابتی به او پرداخت می‌شود. در برخی کشورها هم، میزان بازنشستگی سخت وابسته به پولی است که بازنشسته در دوارن خدمت پرداخته است».

اصلاحات در سیستم بازنشستگی

در مقایسه با سایر کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی، آلمان در سال‌های گذشته سیستم بازنشستگی خود را با جدیت اصلاح کرد. و به این وسیله، چنان که سازمان نیز تایید می‌کند، پیشرفت‌های موثری در زمینه پایدار ماندن سیستم بازنشستگی خود داشت. ماتیاس رومف معتقد است:

«در اساس، بیشتر کشورهای صنعتی باید روی پیرشدن جمعیت خود در سال‌های آینده حساب کنند. این به معنای افزایش هزینه بازنشستگی نیز هست. حدود نیمی از کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی، ظرف ۱۵ تا ۲۰ سال گذشته، با اصلاح سیستم خود، در برابر این واقعیت واکنش نشان دادند. در مجموع چنین بود که سطح بازنشستگی پائين آمد و صندوق‌های بازنشستگی یارانه کمتری دریافت کردند. اما راه‌های دیگری هم برای تثبیت بیمه بازنشستگی وجود داشت».

در میان کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی، آلمان یکی از نخستین کشورهائی بود که سن بازنشستگی را به ۶۷ سال افزایش داد. این تصمیم، با توجه به توسعه نامناسب هرم سنی و بالارفتن یارانه دولت به صندوق بازنشستگی، ضرورت یافت.

به عنوان نمونه، ۱۲ درصد تولید ناخالص ملی آلمان در سال ۲۰۰۳ می‌بایست به مصرف تامین بازنشستگان و بازماندگان آن‌ها می‌رسید. در حالی که میانگین سهم کشورهای دیگر سازمان همکاری‌های اقتصادی کمتر از هشت درصد بود؛ تنها سهم ایتالیا، اتریش، فرانسه، لهستان و یونان بالاتر از آلمان بود.

در نتیجه اصلاحات، میانگین حق بازنشستگی برای یک شهروند آلمانی که ۴۵ سال حق بیمه پرداخته است، از ۴۹ درصد به ۴۰ درصد آخرین دستمزد ناخالص وی کاهش یافت. این در حالی است که در سایر کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی، هر بازنشسته به طور متوسط ۵۹ درصد دستمزد ناخالص خود را دریافت می‌کند.

مسئول سازمان همکاری‌های اقتصادی در برلین بر این عقیده است که هرچند در آلمان میزان حقوق بازنشستگی کاهش یافته، اما مردم می‌توانند با استفاده از بیمه‌های خصوصی که دولت آن را تقویت می‌کند، حقوق بازنشستگی خود را به سطح میانگین سایر کشورها برسانند. اما این محاسبه، تحت پیش‌‌شرط‌هائی کاملا معین درست است. یعنی پرداخت حق بیمه باید در تمام دوران اشتغال، بدون وقفه، هم به حساب بیمه قانونی و هم به حساب بیمه خصوصی پرداخت شده باشد.

در بسیاری از کشورهای دیگر صنعتی، تدابیری اتخاذ شده است که افراد کم درآمد با کمک دولت پول بیشتری به صندوق بیمه می‌پردازند تا در دوران بازنشستگی، حتی حقوقی بیشتر از گروه‌های متوسط یا بالا دریافت کنند. اما در آلمان، چیزی به نام "تضمین درآمد دوران پیری" وجود دارد که بسیار کمتر از سطح درآمدهای معمولی است.