مشکل بلوچ‌ها در ایران چگونه حل می‌شود؟
۱۳۸۹ مهر ۲۸, چهارشنبه
مقام‌های امنیتی جمهوری اسلامی ایران پس از اعدام عبدالمالک ریگی، رهبر گروه جندالله بر این باور بودند که خشونت‌ها دراستان سیستان و بلوچستان خاتمه خواهد یافت. اما برخلاف این تصور، آنگونه که مقام‌های ایرانی و گروه‌های بلوچ گزارش می‌دهند، اکنون درگیری‌ها به اشکال مختلف ادامه دارد. گروه‌های مدافع حقوق بشر بلوچ نیز پیش از این هشدارداده بودند که اعدام اعضای گروه جندالله از میزان خشونت‌ها در بلوچستان نخواهد کاست و "حتی درگیری‌های نظامی را به حملات انتحاری سوق خواهد داد".
حمله به نیروی انتظامی در سیستان و بلوچستان
معاون امنیتی وزیر کشور گفته است در یکی ازآخرین حملات گروه‌های بلوچ در مسیر تردد خودروی نیروی انتظامی بین خاش و زاهدان یک نفر کشته و چهار نفرهم مجروح شدند. این مقام ایرانی همچنین گفته است "شناسایی آنها ادامه دارد اما هنوز اطلاعیه‌ای از گروهک خاصی صادر نشده است".
چرا خشونت‌ها در استان سیستان و بلوچستان خاتمه نمی‌یابد؟
در پاسخ به این سئوال ما مسعود بلوچ، مسئول "انجمن فعالان حقوق بشر بلوچستان" توضیح می‌دهد که "عملکرد خشونت بار دولت، تبعیض‌های قومی و همچنین برخی مسائل فرهنگی" سبب بروز و ادامه این خشونت‌ها شده است. بنظراین فعال حقوق بشر بلوچ در تشدید و ادامه‌ی خشونت‌ها فرهنگ انتقام‌جوئی بلوچ‌ها نیز نقش دارد.
سنت انتقام‌جوئی در میان بلوچ‌ها
آقای مسعود بلوچ درگفت‌وگو با دویچه وله می‌گوید: «در میان بلوچ‌ها سنتی بنام به "بی‌یه‌ر" به معنای "انتقامگیری از دشمن خونی" هست، که شانس صلح و یا آشتی را پس از اعدام و یا قتل از بین می‌برد».
وی اضافه می‌کند: «متاسفانه سنت انتقامگیری خونین از دشمن در جامعه‌ی بلوچی آنقدر نیرومند هست که در اکثر موارد ۲ تا ۳ نسل ادامه داشته و از هر دو طرف دعوا قربانی گرفته است».
آقای مسعود بلوچ معتقد است، جمهوری اسلامی ایران با اقدامات فرهنگی و آموزشی می‌توانست این سنت بی‌رحمانه را تضعیف بکند، اما با اعدام‌ها و قتل‌های روزافزون و با عملکردهای خشونت بار و تحریک‌آمیز، این سنت دیرینه را در منطقه ترویج داده است.
وی در ادامه صحبت‌هایش به دویچه‌وله می‌گوید: «ما در بلوچستان ناظراین هستیم که گروه‌های مسلح با تاکتیک‌های جدید شکل می‌گیرند و می‌بینیم که بیشترین افرادی که به گروه‌های مسلح می‌پیوندند از نزدیکان اعدام شدگان و قربانیان قتل‌های دولتی هستند».
«وضعیت بلوچستان امیدوارکننده نیست»
کارین جهانی، پروفسور زبان‌های ایرانی در دانشگاه "اوپسالا" در سوئد که تخصص در امور بلوچستان دارد و درباره‌ی مشکلات بلوچ‌ها کتاب نوشته، معتقد است که "وضعیت بلوچستان زیاد امیدوارکننده نیست".
وی در گفتگو با دویچه‌وله درباره‌ی راه حل مشکلات بلوچستان ایران می‌گوید: «به دلیل بافت سنتی و فشار دولت مرکزی و موقعیت جغرافیائی، مسائل بلوچستان مشکل حل خواهد شد. بلوچستان در جائی واقع شده که مواد مخدر فراوان هست و تعصب مذهبی نیز به حل این مسائل کمکی نمی‌کند».
پروفسور کارین به گسترش ناامیدی میان جوانان بلوچ هم اشاره می‌کند: «بسیاری از جوانان بلوچ به دلیل اختلاف و تضاد با ریش‌سفیدان خود و با دولت مرکزی ایران که یک حکومت شیعه هست به پاکستان می‌روند و طلبه می‌شوند و این جوانان به رشد خود در جامعه امیدی ندارند».
آیا ریش سفیدان بلوچ می‌توانند کمک کنند؟
درباره نقش ریش‌سفیدان و بزرگان قبایل بلوچ در کاهش خشونت، پروفسور کارین معتقد است، ریش‌سفیدان برای حل این مشکل کمکی نمی‌توانند بکنند، چونکه ساختار قبیله‌ای حتی بین خود بلوچ‌ها هم اختلاف و تضاد ایجاد می‌کند و درجامعه پراکندگی را بیشتر می‌کند.
اما این کارشناس سوئدی تائید می‌کند که در یک در جامعه‌ی سنتی و عشیره‌ای روحانیون، ریش سفیدان و رهبران قبایل می‌توانند جنبه‌های مثبتی هم داشته باشند. وی در این رابطه به دویچه‌وله می‌گوید: «اگر اعضای قبیله سخنان صلح‌آمیز رهبران خود و ریش سفیدان خود را گوش بکنند، تاثیر خوبی دارد. ولی اگر این رهبران طرفدار جنگ و نزاع باشند وضعیت را بدتر می‌کنند و این مسائل به شخصیت این افراد نیز بستگی دارد».
دورنمای حل مشکل بلوچ‌های ایران
کارین جهانی پروفسور زبان‌های ایرانی در یکی از قدیمی‌ترین دانشگاه‌های سوئد که درباره بلوچستان تخصص دارد درباره دورنمای حل مشکل بلوچ‌ها به ذویچه وله می‌گوید: «مشکل بلوچستان یک مشکل عظیمی هست و شاید تنها راه کمک این هست که جامعه تغییر یابد. تحصیلات و آگاهی مردم بیشتر شود».
به نظراین کارشناس فشاری‌های روحی و روانی نیز در بلوچستان بیشتر شده است. پروفسور کارین می‌افزاید: «من سال پیش در بلوچستان ایران بودم. ما وقتی به خانه‌ها می‌رفتیم دختران ۱۵ و ۱۶ ساله‌ی بلوچ متوجه می‌شدند که من دکتر هستم و از غرب آمدم، می‌گفتند که به ما قرص اعصاب بدهید.
چون در جامعه بلوچستان تضاد بوجود آمده، جوانان به زندگی سنتی راضی نیستند و بدنبال شغل‌های دیگری غیر از کشاورزی هستند و این شغل‌ها در بلوچستان نیست و یا آن را به بلوچ‌ها نمی‌دهند. آنها ناراضی و ناامید می‌شوند».
«خاتمه خشونت، آغازی برای حل مشکلات»
به نظر مسعود بلوچ از"انجمن فعالان حقوق بشر بلوچستان" برای حل مشکلات بلوچ‌ها در ایران راه حل وجود دارد. وی به دویچه وله در این باره می‌گوید: «ما اعدام‌ها و قتل‌ها را که هم از سوی دولت و هم از طرف گروه‌ها انجام می‌گیرد، محکوم می‌کنیم. آمار اعدام در بلوچستان بالاست. پیشنهاد ما این است که به اعدام بلوچ‌ها از سوی دولت خاتمه داده شود. گروه‌های بلوچ خواستار مذاکره هستند و دولت اگر با این گروه‌ها گفتمان داشته باشد امنیت منطقه را هم قادر هست بهتر تامین کند».
هم پروفسور کارین جهانی کارشناس مسائل بلوچستان از دانشگاه اوپسالا در سوئد و هم آقای مسعود بلوچ از انجمن فعالان حقوق بشر بلوچستان به دویچه‌وله گفتند، خاتمه دادن به حشونت‌ها در سیستان و بلوچستان، آغازی برای حل مشکلات بلوچستان خواهد بود.
طاهر شیرمحمدی
تحریریه: مصطفی ملکان