معرفی برگزيدگان پنجمین دوره‌ی جایزه‌ی ادبی گلشیری

مراسم اهدای پنجمین دوره‌ی جایزه‌ی ادبی هوشنگ گلشیری عصر روز جمعه ۱۸ آذر ماه در فرهنگسرای نیاوران برگزار شد. در این مراسم بیش از سیصد نفر از اهل قلم و هنر، و علاقمندان ادبیات گرد آمدند تا شاهد معرفی برگزیدگان داستان و رمانهای منتشر شده در سال گذشته باشند. استقبال چشمگیر از این مراسم نه تنها به اعتبار این جایزه که به کیفیت برگزاری این مراسم نیز ارتباط دارد. حضور نام‌آوران عرصه‌های گوناگون ادبیات و هنر و فرهنگ این مراسم را، فراتر از اهدای جایزه‌ها و معرفی برگزیدگان، به یک گردهمایی باشکوه فرهنگی مبدل کرده است. همکاران و مسئولان بنیاد، به رغم محدودیتها، کوشیده‌اند این برنامه هر سال بهتر از سال پیش برگزار شود.

محدودیتهایی که فرزانه طاهری، مدیرعامل بنیاد، در سخنانی که در آغاز این مراسم ایراد می‌کرد به آن اشاره کرد: «من هر سال اینجا می ایستادم و گزارش کارها و فعالیتهای بنیاد را در یک سال گذشته خدمتتان می‌گفتم که بعضیشان هم برایمان غرورآفرین بود. امسال اما حرف چندانی ندارم که بزنم. بنیاد به دلیل محدود و محدودتر شدن امکاناتش نایی برای فعالیت نداشته است. برگزاری همین مراسم حتی برای بنیاد بسیار دشوار بوده است. نقش ۸۲ که می‌بینید هنوز منتظر اجازه است. حتی ناچار شدیم دو بار در زندگی و آثار یک نویسنده دخل و تصرف کنیم. شاید ناچار هم بشویم اگر وضع به همین منوال باشد از خیر چاپ زندگینامهء نویسندگان در مجموعهء نقش صرف نظر کنیم. آخر نمی شود که ما زندگی آدمها را هم عوض کنیم، که یعنی شتر دیدی ندیدی. بگذریم. همه اش ناله هم نکنم بهتر است. و البته گاهی اتفاقاتی می‌افتد که دلگرممان می کند. یاورانی ناگهان به مددمان می آیند که برخیشان حاضر نیستند نامشان را بیاوریم. امسال هم چنین شد. وقتی که دیگر داشتیم کاملا ناامید می شدیم.»

طاهری که سخنان خود را با یاد مختاری و پوینده، از کشتگان قتلهای زنجیره‌ای، و کریم امامی و منوچهر آتشی، که در ماههای اخیر درگذشتند آغاز کرد سپس از انتشار گلستان سعدی با حاشیه‌ و توضیحات گلشیری به وسیله‌ی انتشارات ققنوس و ترجمه‌ی انگلیسی شازده احتجاب، به وسیله‌ی انتشاراتی «رندوم هاوس» در انگلستان خبر داد. به گفته‌ی او گلستان پس از نزدیک به ۲۵ سال که از آغاز تصحیح نمونه‌های چاپی آن گذشته بالاخره منتشر شد. طاهری که خود مترجم و ویراستاری صاحب‌نام است ترجمه‌ی انگلیسی شازده احتجاب را «بسیار خوب» توصیف کرد. پس از سخنان فرزانه طاهری، عبدالعلی عظیمی، شاعر و عضو هیئت اجرایی بنیاد، که دبیری این جایزه را بر عهده دارد گزارشی از روند کار و چگونگی انتخاب بهترینهای سال ۸۳ ارائه کرد. عظیمی در بخشی از سخنان خود به سستی‌هایی در برخی از داستانهای موجود اشاره کرد که به اعتقاد او به رایج نبودن ویرایش متنهای داستانی و عدم پذیرش آن از سوی بسیاری از نویسندگان مربوط می‌شود.

انتخاب بهترینها در این جایزه در دو مرحله انجام می‌شود. در مرحله‌ی نخست با نظرسنجی از جمع بزرگی از نویسندگان و منتقدان ۲۰ اثر انتخاب و سپس در ۴ گروه به وسیله‌ی داوران ارزیابی می‌شوند. داوران بنیاد گلشیری در کنار انتخاب بهترین مجموعه داستان و بهترین رمان سال، از میان مجموعه داستانها و رمانهای اول نویسندگان نیز بهترینها را معرفی می‌کنند. دبیر جایزه‌ی گلشیری همچنین به دشواری داوری آثار راه یافته به مرحله‌ی نهایی اشاره کرد. عظیمی با تاکید بر این که انتخاب یک مجموعه داستان به عنوان بهترین، به معنای شاهکار و عالی ارزیابی کردن همه‌ی داستانهای آن مجموعه نیست، این گزینش را به کل یک کتاب مربوط دانست. عظیمی در بخش دیگری از سخنانش گفت «هر سال داوران از میان ۲۰ کار راه یافته به مرحله‌ی دوم ۴ یا حداکثر ۶ اثر را انتخاب می‌کنند به عنوان آثار برتر. دور از انصاف است اگر حاصل یک سال را در همین ۴ یا ۵ کتاب خلاصه کنیم. درست‌تر آن است که بگوییم آثار راه یافته به مرحله‌ی دوم حاصل یک سال انتشار داستان است. یعنی فهرست برگزیدگان نه فقط برندگان که فهرست نامزدهاست.»

سپس نوبت به اعلام نام برندگان بخشهای مختلف رسید. پیش از معرفی برگزیدگان هر بخش، فیلم کوتاهی از داستان‌خوانی نامزدان نیز به نمایش درآمد. داوران بخش رمان پنجمین دوره‌ی جایزه‌ی ادبی گلشیری (عباس پژمان، نسیم خاکسار، محمدحسن شهسواری، مهناز کریمی و عبدالله کوثری) دو کتاب «آبی‌تر از گناه» محمد حسینی و «آداب بی‌قراری» یعقوب یادعلی را به عنوان رمانهای برگزیده‌ی سال ۸۳ معرفی کردند. این داوران در بخش رمان اول نیز دو اثر را مشترک شایسته‌ی عنوان بهترین دانستند. برگزیدگان این بخش «ماهی‌ها در شب می‌خوابند» سودابه اشرفی و «رنگ کلاغ» فرهاد بردبار بودند. لوح تقدیر، تندیس و جایزه‌ی نقدی برندگان بخش رمان را گلی امامی و مهناز کریمی اهداء کردند.

داوران بخش مجموعه داستان (میترا الیاتی، کامران بزرگ‌نیا، نغمه ثمینی، صمد طاهری، لیلی گلستان) در بخش مجموعه داستان اول «انجیرهای سرخ مزار» نوشته‌ی محمدحسین محمدی را به سه کتاب دیگر راه یافته به مرحله‌ی نهایی ترجیح دادند و در بخش دیگر «عاشقیت در پاورقی» مهسا محب‌علی را به عنوان مجموعه داستان برگزیده‌ی سال ۸۳ معرفی کردند. برندگان این بخش جایزه‌ی خود را از بهرام بیضایی و بابک احمدی دریافت کردند.

بنیاد گلشیری امسال نیز تک داستانهایی را از میان آثار منتشر شده در سال ۱۳۸۳ معرفی کرده تا در مجموعه‌ای با عنوان نقش ۸۳ منتشر کند.

(تک داستانهای برگزیده‌ی سال ۱۳۸۳ از این قرارند: «چهل و هشت پله» از مجموعه‌ی آسمان می شوم، پاکسیما مجوزی. «مردگان» از مجموعه‌ی انجیرهای سرخ مزار، محمدحسین محمدی. «طناب» از مجموعه‌ی اهل هیچ‌جا، زهره حکیمی. ‌«از ره رسیدن»، از مجموعه‌ی اینک دانمارک، محمدآصف سلطانزاده. «با گارد باز»، از مجموعه‌ی با گارد باز، حسین سناپور. «چقدر این گنجشکها ور می‌زنند»، از مجموعه‌ی برف و نرگس، ناهید طباطبایی. ‌«چرنگ سوخته»، از مجموعه‌ی بگذریم، بهناز علی‌پور گسكری. «ستاره‌ی ثریا»، از مجموعه‌ی بلند، کوتاه، اسفندیار آبان. «ماهی فلزی»، از مجموعه‌ی پایان درخت سیب، نوشین سالاری. «یاقوت مقابر»، از مجموعه‌ی تنها كه می‌مانم، شهلا پروین روح. «تو می‌گی من اونو کشتم»، از مجموعه‌ی تو می‌گی من اونو كشتم، احمد غلامی. «جوانی یا دسته‌گل دیروز پریروز»، از مجموعه‌ی دسته‌گل دیروز پریروز، پوروین محسنی‌آزاد. «حاج لفط‌الله، دبلنا»، از مجموعه‌ی دوپله گودتر، مهیار رشیدیان. «تلویزیون»، از مجموعه‌ی سارای همه، فرشته احمدی. «اعتراف‌نوشت»، از مجموعه‌ی سپیدرود زیر سی و سه پل، كیهان خانجانی. «عاشقیت در پاورقی»، از مجموعه‌ی عاشقیت در پاورقی، مهسا محب‌علی. «همسایه»، از مجموعه‌ی کتاب هول، شیوا مقانلو. «قاب شیشه‌ای»، از مجموعه‌ی گره كور، فرهاد كشوری. «مکث آخر»، از مجموعه‌ی مكث آخر، یونس تراكمه. «بازگشت»، از مجموعه‌ی من قاتل پسرتان هستم، احمد دهقان. «آقای مشکاتی»، از مجموعه‌ی هتل مارکوپولو، خسرو دوامی. «کافه»، از مجموعه‌ی یك جای امن، مرجان شیرمحمدی. «کلمه فسخ نمی‌شود، طوبا»، از مجموعه‌ی یكی از همین روزها، ماریا، محمد حسینی.)

در مراسم اهدای جایزه‌ی بنیاد گلشیری فیلم کوتاهی نیز با استفاده از عکسها، دستنوشته‌ها و فیلمهای موجود از هوشنگ گلشیری به نمایش گذاشته شد. در خاتمه‌ی این مراسم ضمن پذیرایی از شرکت‌کنندگان میز کتابی نیز در حیاط فرهنگسرای نیاوران برپا بود که کتابهای برگزیده را عرضه می‌کرد.

بهزاد کشمیری‌پور، گزارشگر صدای آلمان در تهران