معضلات كردستان ايران و تركيه و راه حل دو دولت
۱۳۸۴ مرداد ۲۰, پنجشنبه
ه مشورت خواسته و قصد حل دمكراتيك مسئله كردها را دارد.
داود خدابخش
سازمان ديدبان حقوق بشر از دولت ايران خواسته كه در وظيفه‌ى خود براى برقرارى نظم از دست زدن به خشونت مرگبار اجتناب كند. حال بايد پرسيد، علل واقعى ناآرامى‌ها در استان كردستان ايران و اعتراضات مردم شهرهاى منطقه چيست؟
طى روزهاى گذشته بسيارى سازمان‌هاى حقوق بشر، از جمله «سازمان ديدبان حقوق بشر» از ناآرامى‌ها در شهرهاى مختلف كردستان ايران، از دستگيرى صدها نفر و كشته شدن شمارى از مردم كردستان و از بستن مطبوعات در اين استان گزارش مىدهند. شمارى از فعالان مدنى و حقوق بشر و روزنامه‌نگاران مانند خانم رويا طلوعى و امير عبداله‌زاده از جمله دستگيرشدگان هستند.
ولى در مورد علل ناآرامى‌ها در كردستان نظرها متفاوت است. به نوشته‌ى روزنامه‌ى «شرق»، محمد نبى رودكى، نايب رئيس كميسيون امنيت ملى و سياست خارجى مجلس مدعى است كه ”عمده‌ترين علل ناآرامى، ديدار اخير سه نفر از اعضاى (سازمان) پژاك با آمريكايى‌ها در استان صلاح‌الدين عراق بوده” و كلا اين اعتراضات به تحريك آمريكا رخ داده است.
آقاى خسرو كردپور، روزنامه‌نگار كرد معتقد است كه علل اعتراضات عميق‌تر از اينهاست و به ساختار اجتماعى و سياسى اين استان برمى‌گردد:
”ببينيد، طبق اصل ۴۸ قانون اساسى در بهره‌‌بردارى از منابع طبيعى و استفاده از درآمدهاى ملى در سطح استان و توزيع فعاليت‌هاى اقتصادى ميان استان‌ها و مناطق مختلف كشور نبايد تبعيض در كار باشد. يعنى اينكه اين تبعيض در مورد اين منطقه غيرقانونى است. حالا من نمونه‌اى را در مورد تبعيض و آمارهاى مستندى كه ارائه شده خواهم گفت. مثلا تبعيض در تقسيم ناعادلانه‌ى بودجه‌ى ملى. در طبقه‌بندى استان‌ها كردستان آخرين رتبه را در سال ۷۰ به خود اختصاص داده است و جزو استان‌هاى توسعه‌نيافته‌ى كشور بوده است. و در سال ۷۳ در سطح‌بندى استان‌هاى كشور از لحاظ توسعه‌ى صنعتى باز هم استان كردستان در رتبه‌ى آخر، يعنى رتبه‌ى ۲۲ قرار دارد. همچنين در رابطه با شاخصهاى توسعه‌ى انسانى و اقتصادى بايد بگويم كه مثلا از لحاظ شاخص فقر انسانى استان تهران رتبه‌ى اول (يعنى ثروتمندترين) و استان كردستان بعد از استان سيستان و بلوچستان رتبه‌ى ۲۴ را داشته است.
يعنى شما اگر نگاه كنيد، مى‌بينيد كه اين نابرابرى و تبعيض باعث شده كه مردم ناراضى باشند. من يك مورد ديگر را نيز بايد عرض كنم و آن اينكه، عليرغم مشاركت قابل توجهى كه مردم كردستان در انتخابات دوم خرداد داشتند، ديديم كه بى‌اعتمادى حكومت مركزى به اين منطقه همچنان ادامه يافت. اين بى‌اعتمادى را مى‌توان در به بازى نگرفتن كردها در مديريت كلان كشور شاهد باشيم. يعنى اين بى‌اعتمادى دولت به بى‌اعتمادى مردم به حكومت مركزى منجر شد. بطوريكه طبق آمارى كه منتشر شده، ۵۳ درصد مردم سنندج معتقدند كه حكومت مركزى براى همه‌ى اقوام كشور ارزش و احترام يكسانى قائل نيست.
جنبشى كه در سال‌هاى اخير بوجود آمده، جنبشى است كه خواستار برابرى سياسى، اجتماعى و حقوقى با ديگران است، يعنى همان رفع تبعيضى كه عرض كردم.”
البته بايد گفت كه نايب رئيس كميسيون امنيت ملى خود به كمبود پروژه‌هاى عمرانى و نارسايى‌هاى عديده در اين استان اعتراف دارد. ولى اينكه بتوان تمامى اعتراضات اخير را تحريك آمريكايى‌ها دانست خود مورد ترديد است.
با اين حال مى‌توان پرسيد كه سازمان پژاك چگونه سازمانى است. گفته مى‌شود كه برخوردهاى رزمندگان مسلح اين سازمان در سرحدات ايران باعث كشته شدن شمارى از سربازان مرزى ايران شده است. آقاى خسرو كردپور درباره‌ى اين سازمان مى‌گويد:
”پژاك در واقع شاخه‌ى ايرانى سازمان PKK يعنى حزب كارگران كردستان تركيه مى‌باشد كه رهبر آن آقاى عبداله اوجلان در زندان تركيه هستند. در سال‌هاى اخير فعاليت‌هاى زيادى را كردستان ايران انجام داده و داراى امكانات رسانه‌اى گسترده‌اى است از جمله دو شبكه‌ى ماهواره‌اى و يك شبكه‌ى راديويى بنام «مزوپوتاميا» كه در اختيار آنهاست. هدف آنها كنفدراليسم دمكراتيك براى هر چهار بخش كردستان است.”
بايد اشاره كرد كه دولت همجوار ايران تركيه نيز با فعاليت‌هاى مسلحانه‌ى سازمان افراطى PKK دست به گريبان است. ولى ببينيم دولت اسلامى / عرفى رجب طيب اردوغان قصد دارد مسئله را چگونه حل كند.
روز چهارشنبه دهم اوت / ۱۹ مردادماه روشنفكران كرد و ترك طى فراخوانى خطاب به سازمان شبه‌نظامى حزب كارگران كردستان PKK خواستار پايان دادن بى‌قيد و شرط به عمليات مسلحانه شدند.
بايد اذعان داشت كه سياست گشايش ملى در تركيه از زمان انتخاب رجب طيب اردوغان در سال ۲۰۰۲ ميلادى بدين سو ثمرات موفقيت‌‌آميز در سطح ملى داشته است. در چارچوب همين سياست ملى، اخيرا جمع بزرگى از روشنفكران كرد و ترك با نخست‌وزير اردوغان ملاقاتى داشته‌اند و نتيجه‌ى آن فراخوان مشترك ايشان براى صلح و آرامش بوده است.
پزشك اهل استانبول «گنجاى گورسوى»، سخنگوى اين گروه از روشنفكران ترك و كرد در پى بمبگذارى‌هاى اخير و تنشى كه در كشور ايجاد شده، ضمن اشاره به مشكلات اجتماعى و اقتصادى لاينحل مانده‌ى اقليت كرد گفت:
”من به اين مناسبت سازمان PKK را فرا مى‌خوانم بدون وقفه و بى‌قيدوشرط به عمليات مسلحانه‌ى خود پايان دهد، زيرا كه نشانه‌هاى گسترش دمكراسى را در كشور مى‌توان مشاهده كرد. اين علائم دمكراسى ارزشمندند و بايد از اين فرصت سود جست”.
ميزگرد اردوغان با روشنفكران و اظهارات وى بازتاب وسيعى در مطبوعات تركيه داشت، بطوريكه روزنامه‌ى ليبرال «راديكال» سخنان نخست وزير را يك پيام تاريخى ارزيابى كرد. اردوغان، نخست وزير تركيه با شفافيت تمام ابراز داشت كه در گذشته‌ى تركيه در برخورد با مسئله‌ى كردها اشتباهاتى رخ داده است و افزود:
”مسئله‌ى كردها در اين كشور مسئله‌اى نيست كه بتوان آن را با جدايى‌طلبى، خشونت و يا با شيوه‌هايى حل كرد كه مخل صلح و آرامش عمومى‌اند. اين مسئله و يا ديگر مسائل تاكنون طرح نشده‌ى اقتصادى، سياسى يا فرهنگى را نمى‌توان از اصول بنيادين كشور جدا ساخت. تمامى اين مسائل بايد زير چتر مردمسالارى و دمكراسى بررسى شوند. حال مى‌خواهيد نام آن را خواست مدنى شهروندان كردتبار بگذاريد، يا مسئله‌ى جنوب شرقى يا مسئله‌ى كردها بناميد ...”